Walt Disney có một tuổi thơ đầy gian khó. Chú bé phải cùng với mấy anh em lao động cật lực trong trang trại của gia đình. Có khi kiệt sức muốn xin nghỉ một buổi, nhưng người cha chỉ đồng ý cho nghỉ với điều kiện: không được ăn tối hôm đó. Người cha quá nghiêm khắc và hay đánh mắng, cho nên hai người anh của Walt phải bỏ nhà trốn đi, để lại chú em Walt ở lại chịu đòn. Sau này gia đình chuyển nhà về thành phố, người cha kinh doanh nhỏ, Walt phải đi giúp cha chuyển báo đi bán.
Công việc cực nhọc, nhưng chú bé bắt đầu bộc lộ tài vẽ rất sớm. Từ khi ở trang trại, chăm nuôi gia súc, chú đã vẽ hình những con thú lên tường nhà người khác. Ban đầu bị mắng về tội bôi bẩn, nhưng hình vẽ đẹp quá, chú bé lại được người hàng xóm cho tiền. Đấy là khoản thù lao vẽ đầu tiên trong đời.
Hào hứng, chú bé vẽ khắp nơi, vẽ lên nền đất hình những con vịt. Sau này, khi thất bại phải đóng cửa một vài công ty, chàng trai ngồi vẽ phim Alice, một mình trong phòng vắng, anh làm bạn với những con chuột rồi vẽ chuột. Đó có thể là điều về sau gợi ý cho anh sáng tạo ra con chuột Mickey.
Tuổi thơ khó khăn, nhưng tuổi thanh niên lập nghiệp càng gian khổ gấp bội. Walt Disney phải cộng tác vẽ tranh cho các báo, cho các công ty quảng cáo, thậm chí cộng tác với bệnh viện để vẽ phim quảng cáo. Vẽ được một thời gian, tưởng thành công thì lại bị từ chối, thậm chí bị sa thải. Lập công ty vẽ quảng cáo và làm phim ngắn, cũng bị đóng cửa vài ba lần vì thiếu kinh phí, không có tiền trả lương cho nhân viên. Có lần đang thành công thì bị người tài trợ tham lam dừng cộng tác để mua đứt công ty Walt.
Trong hoàn cảnh khó khăn, Walt Disney may mắn có người anh là Roy, người luôn tin tưởng rằng Walt là thiên tài và sẽ thành công. Năm 1923, Roy hỗ trợ em trai thành lập công ty Anh em nhà Disney và cùng làm phim Alice, dựa theo tác phẩm Alice ở xứ sở diệu kỳ. Bộ phim này Walt đưa người thật vào khung cảnh hoạt hình, trái với cách làm của thời đó là đưa nhân vật hoạt hình vào khung cảnh thật. Anh Roy đi cùng Walt Disney trong suốt sự nghiệp, là nguồn động viên và hỗ trợ quản lý cho những công trình lớn của Walt.
Từ những năm tuổi trẻ đang còn phải tự chứng minh khả năng của mình, Walt gặp được một họa sĩ có cùng sở thích và chí hướng là họa sĩ Ub Iwerks. Họ hợp tác chặt chẽ để cho ra đời chú chuột Mickey vào năm 1928. Bộ phim hoạt hình đầu tiên có âm thanh và lồng tiếng này là một thành công lớn, ghi dấu ấn trong lịch sử phim hoạt hình.
Là một họa sĩ và nhà sản xuất thiên tài, Walt Disney luôn có những sáng kiến mới lạ, có cách làm phim khác hẳn các họa sĩ hoạt hình cùng thời. Khi đã đạt thành tựu trong phim hoạt hình đen trắng, ông nghĩ đến việc phải làm phim màu - phim Hoa lá và cỏ cây đoạt giải Oscar năm 1932. Khi đã làm phim câm, ông quyết tâm đổi sang làm phim có âm thanh và lồng tiếng cho nhân vật. Rất thành công với phim hoạt hình ngắn, ông không bằng lòng mà đi tiếp, làm phim có độ dài trên dưới 90 phút, đủ chiếu trong một suất phim - đấy là phim dài đầu tiên Nàng Bạch Tuyết và bảy chú lùn, đoạt giải Oscar năm 1937.
Làm phim không mệt mỏi, nhưng Walt Disney cũng rất biết đổi vị và tận dụng thành công của mình vào lĩnh vực giải trí khác. Năm 1955 ông khánh thành công viên giải trí Disneyland. Ngày khai mạc có đến 30.000 người. Mô hình công viên sau đó đã được nhân lên, sang cả châu Âu châu Á, là thế giới thần tiên của trẻ em và cả người lớn.
Trong suốt sự nghiệp đồ sộ của mình, Walt Disney đã đoạt 22 giải Oscar trong tổng số 59 lần được đề cử. Phim của ông được yêu thích ở khắp nơi trên thế giới và qua nhiều thế hệ. Cuộc đời và sự nghiệp của ông là biểu tượng của một tinh thần vượt qua những khó khăn tưởng chừng bế tắc nhất, là sự vươn dậy từ nhiều thất bại, là sáng kiến liên tục và sáng tạo không ngừng. Thành công nối tiếp thành công, nhưng đấy không phải là lý do để cho Walt Disney dừng lại, mà ông luôn đi tiếp.
Nhớ về Walt Disney (1901 - 1966), người ta nhớ đến một biểu tượng như thế.
Hồ Anh Thái
------
* Walt Disney - Chuyện kể về danh nhân thế giới, truyện tranh Hàn Quốc, NXB Kim Đồng 2022.
