Đến thời điểm này đã có thể dự đoán cuộc đua vào Nhà Trắng năm nay sẽ diễn ra giữa Hillary Clinton và Donald Trump. Trong bối cảnh đó, việc dự báo quan hệ Mỹ - Việt Nam sẽ thay đổi như thế nào dưới Chính quyền Hillary Clinton hoặc Donald Trump có ý nghĩa quan trọng không chỉ đối với Hà Nội và Washington, mà còn đối với cả cộng đồng quốc tế, nhất là khi Việt Nam đang đóng vai trò quan trọng trong các vấn đề toàn cầu như an ninh hàng hải và tranh chấp lãnh thổ ở Biển Đông.
 |
Hillary Clinton: Tiếp nối và tăng cường
Nếu trở thành Tổng thống, bà Hillary Clinton nhiều khả năng tiếp tục cách tiếp cận của Tổng thống Obama đối với Việt Nam. Thậm chí, bà có thể sẽ tăng cường hơn nữa hợp tác giữa Washington và Hà Nội.
Về kinh tế, bà Hillary Clinton sẽ tìm cách mở rộng các thỏa thuận thương mại của Mỹ ở châu Á - Thái Bình Dương như đã từng làm với TPP trong thời gian là Ngoại trưởng. Bà Hillary Clinton từng thể hiện sự phản đối của mình đối với các chi tiết trong TPP. Tuy nhiên, nhiều khả năng đây chỉ là một hành động có tính chiến thuật trong quá trình tranh cử.
Trong giai đoạn làm Ngoại trưởng, bà Hillary Clinton được biết đến như một thành viên nội các thuộc phe “diều hâu” khi ủng hộ can thiệp vào Libya, tăng cường can thiệp vào Syria. Do đó, bà Hillary Clinton có thể sẽ cứng rắn hơn cả Obama trong các chính sách đối với châu Á - Thái Bình Dương, đặc biệt là vấn đề Biển Đông. Chính bà từng khẳng định “phản đối việc sử dụng hoặc đe dọa sử dụng vũ lực của bất kỳ bên nào ở Biển Đông”, chỉ trích yêu sách “đường 9 đoạn” của Trung Quốc và kêu gọi các bên tuân thủ luật pháp quốc tế.
Sean King, Phó Chủ tịch Công ty Tư vấn Chiến lược Park tại New York từng nhận định trên Forbes: “Một vị Tổng thống như bà Hillary Clinton sẽ mở rộng các chính sách của Chính quyền Obama trong vấn đề Biển Đông, thậm chí cứng rắn hơn. Nước Mỹ do bà Hillary lãnh đạo sẽ không phát động một cuộc chiến thật sự liên quan tới các nguồn lợi hải sản, dầu khí hoặc liên quan tới 500 đảo nhỏ ở vùng biển này. Thay vào đó, Chính quyền Clinton sẽ tiếp tục thúc đẩy các mục tiêu của chính quyền Obama bảo đảm quyền tự do hàng hải ở Biển Đông cho các tàu Mỹ, đồng thời duy trì hợp tác quân sự với các nước Đông Nam Á đang quan ngại hành động bành trướng trên biển của Trung Quốc. Chính quyền mới của bà Clinton có thể sẽ đi xa hơn với việc chống lại Trung Quốc thông qua các tổ chức quốc tế hay những thỏa thuận mà hai nước cùng tham gia”.
Như vậy có lý do để tin tưởng Tổng thống Hillary Clinton tiếp tục mở rộng quan hệ song phương với Việt Nam, thúc đẩy vai trò của các tổ chức đa phương như ASEAN trong vấn đề Biển Đông, tăng cường năng lực hàng hải quân sự cho các đối tác quan trọng như Việt Nam, thách thức Trung Quốc trong việc chấp hành luật pháp quốc tế và duy trì mạnh mẽ quyền tự do hàng hải và hàng không.
Donald Trump: Điều chỉnh và bất ổn
Nếu Donald Trump trở thành Tổng thống, chúng ta có thể kỳ vọng những điều không thể ngờ đến. Về cơ bản, Donald Trump sẽ theo đuổi chính sách “America first” (nước Mỹ là trên hết), xa rời các quy chuẩn thông thường của chính sách đối ngoại Mỹ. Với Việt Nam và châu Á - Thái Bình Dương, có ít nhất bốn điểm mà chính quyền Trump sẽ điều chỉnh lại và điều đó có thể gây ra bất ổn.
Về thương mại, ông Donald Trump phản đối các FTA, miêu tả TPP là một thỏa thuận của sự tệ hại. Ông cũng nghi ngờ cả WTO và cam kết sẽ tiến hành các biện pháp trả đũa đối với Trung Quốc. Cách tiếp cận trên có thể sẽ được mở rộng đối với các đối tác khác mà Mỹ đang gặp thâm hụt thương mại, trong đó có Việt Nam.
Thứ hai, trong các tuyên bố tranh cử của mình, ông Donald Trump từng chỉ trích vai trò hệ thống đồng minh toàn cầu của Mỹ, từ NATO tới các nước ở châu Á -Thái Bình Dương. Ông tin rằng các đồng minh Mỹ cần gánh vác nhiều hơn, và nước Mỹ dưới triều đại của ông có thể sẵn sàng hủy bỏ bất kỳ mối quan hệ đồng minh nào nếu quá tốn kém.
Thứ ba, với phương châm “nước Mỹ là trên hết”, ông Trump từng khẳng định sẽ không can thiệp vào các xung đội không trực tiếp đe dọa an ninh Mỹ. Cho đến nay, ông chưa đưa ra lập trường rõ ràng về vấn đề Biển Đông, nhưng với việc Mỹ không có tuyên bố chủ quyền tại đây, rất có thể lập trường của Trump sẽ là để Việt Nam và Philippines tự bảo vệ lợi ích của mình.
Thứ tư, Trump nghi ngờ vai trò của Mỹ trong việc bảo vệ trật tự quốc tế, bao gồm cả các định chế quốc tế, duy trì tự do hàng hải, thúc đẩy các giá trị dân chủ, đóng vai trò trung gian trong các xung đột quốc tế. Không rõ chính sách “America first” của Trump có tiếp tục vai trò này hay không, nhưng có thể sẽ ảnh hưởng nghiêm trọng đến các quan hệ quốc tế trong tương lai.
Trên đây mới chỉ là nhận định của một trong những chuyên gia chính trị có uy tín của Mỹ, không có gì bảo đảm hai nhân vật này khi lên nắm quyền sẽ không có những thay đổi chính sách. Nhưng một điều chắc chắn là dù ông Trump hay bà Clinton trở thành Tổng thống, mối quan hệ với Việt Nam nói riêng và châu Á - Thái Bình Dương nói chung chắc chắn sẽ có những ảnh hưởng.
