Bước chuyển mình đầy triển vọng
Tam Đường là một huyện vùng cao sở hữu cảnh quan thiên nhiên hùng vĩ với 12 dân tộc anh em cùng chung sống, trên 85% dân số huyện là đồng bào dân tộc thiểu số. Những năm qua, dưới sự quan tâm của Đảng và Nhà nước, nhiều chương trình hỗ trợ đã được triển khai nhằm nâng cao đời sống cho đồng bào nơi đây. Chương trình mục tiêu quốc gia phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi giai đoạn 2021 - 2030 đã tạo được động lực cho việc nâng cao đời sống kinh tế, xoá đói giảm nghèo cho người dân, trong đó, cây chanh leo là một trong những mặt hàng chủ lực.
Cây chanh leo được đưa vào trồng thử nghiệm tại huyện Tam Đường từ năm 2019. Kết quả cho thấy, cây chanh leo phù hợp với điều kiện thổ nhưỡng, khí hậu của huyện. Cây sinh trưởng rất tốt, cho quả to, chất lượng cao, vỏ dày và đều màu. Tỷ lệ những quả đạt tiêu chuẩn loại A lên đến 50%, điều này cho thấy sản phẩm chanh leo từ Tam Đường có sức cạnh tranh lớn trên thị trường.
Nhận thấy hiệu quả kinh tế của chanh leo cao hơn so với một số cây trồng truyền thống khác, huyện đã tích cực tuyên truyền để người dân chuyển đổi diện tích canh tác cây trồng kém hiệu quả sang trồng chanh leo. Cùng với các cơ chế hỗ trợ giống, phân bón và thu hoạch, người nông dân các xã trong huyện đã sẵn sàng đăng ký tham gia trồng chanh leo. Đến nay, tổng diện tích trồng chanh leo tại huyện đã đạt gần 400ha, tập trung tại các xã như Thèn Sin, Hồ Thầu, và thị trấn Tam Đường.
Gia đình anh (bản Chu Va 12, xã Sơn Bình) là một ví dụ điển hình cho những hộ dân mạnh dạn chuyển đổi cơ cấu cây trồng. Từ việc trồng lúa kém hiệu quả, gia đình anh đã chuyển đổi sang trồng chanh leo với diện tích 7.000m2. Nhờ áp dụng quy trình sản xuất khoa học, từ khâu chọn giống, chăm sóc đến thu hoạch, diện tích chanh leo của gia đình anh phát triển tốt và cho năng suất cao. Mỗi năm, gia đình anh thu lợi nhận hơn 100 triệu đồng, một con số đáng mơ ước trong bối cảnh nền kinh tế còn nhiều khó khăn.
Cùng hoàn cảnh với anh Thào, trước đây gia đình anh Giàng A Cháo ở xã Sơn Bình cũng chủ yếu trồng ngô ở sườn đồi núi dốc, lởm chởm đá tai mèo, cày cấy gặp khó khăn nên năng suất thấp. Tuy nhiên, năm 2023, sau khi được hỗ trợ vay vốn từ Ngân hàng Chính sách xã hội, gia đình anh Giàng A Cháo đã chuyển đổi hơn 6.000m2 đất nông nghiệp để trồng thử nghiệp hơn 560 gốc chanh leo. Sự hỗ trợ từ Ngân hàng Chính sách xã hội đã giúp gia đình anh xây dựng những vườn chanh leo đầu tiên, hứa hẹn sẽ mang lại nguồn thu nhập ổn định trong tương lai.
Mở ra hướng đi vững chắc cho người dân
Mô hình liên kết sản xuất chanh leo tại huyện Tam Đường cũng đã chứng tỏ được tầm quan trọng trong việc nâng cao thu nhập cho người dân. Huyện Tam Đường đã tăng cường công tác tuyên truyền, vận động bà con nông dân chuyển đổi cơ cấu cây trồng; tổ chức mở các lớp tập huấn kỹ thuật trồng và chăm sóc chanh leo. Với mục tiêu đưa chanh leo trở thành cây trồng mũi nhọn trong giảm nghèo, tạo việc làm và nâng cao thu nhập, mở ra hướng đi mới trong việc chuyển đổi cơ cấu cây trồng trên địa bàn huyện.
Theo đó, gia đình ông Lê Văn Vi, một trong những hộ gia đình đầu tiên tham gia mô hình này, đã thu được lợi nhuận hơn 100 triệu đồng mỗi năm từ diện tích 5.000m2 trồng chanh leo. Với những thành công ban đầu, ông đã quyết định mở rộng lên tới 1,1 ha và cam kết sẽ đầu tư nhiều hơn vào sản xuất nhằm nâng cao thu nhập trong thời gian tới.
Xã Hồ Thầu là xã có diện tích cây chanh leo lớn nhất huyện Tam Đường với 80 ha, được trồng tập trung ở bản Đội 4 và bản Nhiều Sang. Từ khi cây chanh leo được đưa vào trồng đã giúp nhiều hộ dân có thu nhập hàng chục triệu đồng. Đặc biệt, cây chanh leo có đầu ra ổn định khi Công ty Cổ phần Nafoods Tây Bắc đã ký kết với các hộ dân bao tiêu sản phẩm. Do đó, người dân có thể yên tâm tập trung sản xuất. Đây cũng là một trong những hướng đi mới, góp phần giảm tỷ lệ hộ nghèo, tăng thu nhập cho người dân nơi đây.
Theo đánh giá, cây chanh leo sẽ cho thu hoạch quả liên tục trong thời gian từ 3 - 4 năm với năng suất bình quân đạt từ 30 - 40 tấn/ha. Sau khi thu hoạch quả các công ty liên doanh, liên kết đều đảm bảo thu mua hết cho bà con tại ruộng.
Theo Chủ tịch UBND huyện Tam Đường Sùng Lử Páo, hiện nay cây chanh leo đang hứa hẹn không chỉ là cây xóa đói giảm nghèo mà còn là cây làm giàu cho người nông dân một cách bền vững. Với việc liên doanh, liên kết hiệu quả cũng góp phần quan trọng trong việc nâng cao hiệu quả trong sản xuất nông nghiệp theo hướng hàng hoá, mang lại giá trị kinh tế cao, từ đó giúp người dân có thu nhập và thay dổi tập quán canh tác mà huyện Tam Đường hướng tới.
Thời gian tới, huyện Tâm Đường sẽ thúc đẩy quá trình chuyển dịch cơ cấu nông nghiệp và kinh tế nông thôn theo hướng xây dựng và hình thành các vùng chuyên canh tập trung, có sản lượng hàng hoá quy mô lớn, ổn định, phát huy lợi thế tự nhiên, gắn kết với tổ chức sản xuất, tiêu thụ sản phẩm theo chuỗi giá trị.
Cây chanh leo đã và đang khẳng định được “chỗ đứng” tại huyện vùng cao Tam Đường, trở thành “cây giảm nghèo”, góp phần tạo công ăn việc làm, tăng thu nhập cho người dân vùng đồng bào dân tộc thiểu số trên địa bàn huyện.
Có thể nói, cây chanh leo đang mở ra một hướng đi mới cho phát triển nông nghiệp tại huyện Tam Đường, tỉnh Lai Châu. Sự kết hợp giữa sự hỗ trợ từ Nhà nước, sự năng động của người dân và các doanh nghiệp trong việc sản xuất và tiêu thụ sản phẩm đã tạo ra những mô hình kinh tế khả thi, góp phần đáng kể vào công cuộc xóa đói giảm nghèo tại vùng miền núi.
Đưa chanh leo trở thành cây trồng mũi nhọn không chỉ giúp đồng bào dân tộc phát triển kinh tế trong giai đoạn ngắn, có tính thời vụ mà còn có thể là một sinh kế lâu dài cho bà con. Theo các chuyên gia, cây chanh leo có nhiều ưu điểm vượt trội như: khả năng thích ứng tốt với điều kiện khí hậu miền núi, ít sâu bệnh hơn so với các loại cây trồng thông thường và đặc biệt là nhu cầu tiêu thụ trên thị trường ngày càng gia tăng.
Đặc biệt, với việc nhân rộng mô hình trồng cây chanh leo, cùng với sự hỗ trợ của chính quyền địa phương, bà con nông dân, đồng bào dân tộc thiểu số có thể hình thành các mô hình hợp tác xã, cùng chung tay, hỗ trợ lẫn nhau trong quá trình sản xuất và tiêu thụ, chia sẻ kinh nghiệm, kỹ thuật canh tác cũng như giảm thiểu rủi ro trong sản xuất đã trở nên dễ dàng hơn.
Ngoài ra, sự tham gia của các doanh nghiệp trong lĩnh vực chế biến và tiêu thụ sản phẩm cũng mang lại giá trị gia tăng cho cây chanh leo. Đồng thời, hỗ trợ tổ chức sản xuất bền vững thông qua việc áp dụng các công nghệ chế biến hiện đại và thực hiện các tiêu chuẩn về chất lượng.
