Nhiệm kỳ hai rộng mở
Cuộc bỏ phiếu tại đại hội thường niên của EPP diễn ra trong 2 ngày (7 - 8.3) đã chứng kiến sự ủng hộ mạnh mẽ từ phía nhóm đảng này đối với bà Leyen khi bà giành được 400/489 phiếu ủng hộ. Với kết quả đó, bà trở thành ứng cử viên dẫn đầu danh sách EPP trong cuộc bầu cử Nghị viện châu Âu, dự kiến diễn ra từ ngày 6 - 9.6 tới đây.
Trong bài phát biểu sau khi đảng EPP công bố đề cử, bà Leyen, 65 tuổi, đã đưa ra tầm nhìn mới, cam kết tiếp tục đưa ra những nỗ lực nhằm bảo đảm hòa bình, thịnh vượng và an ninh cho Nhân dân châu Âu. Bà nhấn mạnh tầm quan trọng của sự đoàn kết trong thời kỳ khó khăn, đặc biệt là khi châu Âu đang đối mặt với nhiều thách thức lớn như cuộc chiến ở Ukraine, cuộc khủng hoảng ở Gaza gây bất ổn Trung Đông…
Kể từ khi nhậm chức Chủ tịch EC tháng 12.2019, bà Leyenđã giành được sự ủng hộ rộng rãi từ nhiều lãnh đạo và Chính phủ châu Âu. Theo Forbes, mặc dù những dấu ấn ban đầu của bà Leyen khá mờ nhạt, song cho đến khi đại dịch Covid-19 bùng phát, gây nên cuộc khủng hoảng y tế toàn cầu, và nhất là từ khi Nga tiến hành chiến dịch quân sự đặc biệt tại Ukraine tháng 2.2021, bà có cơ hội tạo dựng danh tiếng như một nhà quản lý khủng hoảng xuất sắc của EU, một nhà lãnh đạo “cứng rắn, tập trung và cực kỳ hiệu quả”, như nhận định của một số quan chức cấp cao EC.
Là người phụ nữ đầu tiên đứng đầu một trong những tổ chức quyền lực nhất ở Brussels, bà cũng chứng minh khả năng lãnh đạo của mình khi quản lý thành công quá trình Anh rời khỏi EU, đưa ra những cải cách toàn diện về di cư và chính sách tị nạn, đưa vào luật các mục tiêu nhiều tham vọng hơn về khí hậu, cũng như giám sát các khoản chi tiêu mới khổng lồ cho năng lượng, y tế và phục hồi kinh tế sau đại dịch… Người phụ nữ nắm giữ đỉnh cao quyền lực, người có năng lực xuất sắc trong việc tạo ra kết nối, đồng thuận giữa 27 quốc gia thành viên vốn khác biệt về văn hóa, chính trị gia mạnh mẽ và quyết đoán... đó là tất cả những lời tốt đẹp mà các chính khách EU dành tặng cho bà.
Vị trí Chủ tịch EC phải được bổ nhiệm sau cuộc bầu cử Nghị viện châu Âu vào tháng 6 tới. Theo quy định, một ứng cử viên thuộc đảng có kết quả bầu cử tốt nhất sẽ được bổ nhiệm vị trí này. Theo các cuộc khảo sát hiện tại, EPP đang dẫn đầu. Do đó, rất có thể bà Leyen sẽ tiếp tục đảm nhiệm vị trí của mình thêm một nhiệm kỳ nữa.
Những "hồ sơ nóng" chờ lãnh đạo tương lai
Trước khi cuộc chiến ở Ukraine bắt đầu, bà Leyen đã coi việc khởi động lại mối quan hệ với các nước châu Phi là một trong những ưu tiên hàng đầu. Thực tế là chuyến công du nước ngoài đầu tiên của bà là tới Ethiopia trong vòng một tuần sau khi nhậm chức. Lưu ý đến ảnh hưởng ngày càng mở rộng của Trung Quốc tại lục địa này, bà công bố kế hoạch đầu tư trị giá 170 tỷ USD cho châu Phi vào năm 2022, là 1 phần của dự án chiến lược kết nối toàn cầu EU có tên gọi “Cửa ngõ toàn cầu” (Global Gateway). Sở dĩ liên minh lá cờ xanh vẫn quan tâm sâu sắc đến châu Phi vì nhiều lý do. Một là, vấn đề di cư, chủ đề gây bùng nổ chính trị ở EU. Khối này mong muốn các nước châu Phi cận Sahara ngăn chặn làn sóng di cư của những người tìm kiếm cuộc sống mới ở châu Âu. Hai là, trong những năm gần đây EU ngày càng gắn liền châu Phi với viện trợ phát triển của mình vì muốn khai thác các cơ hội kinh tế do một lục địa có dân số trẻ mang lại. Thực tế, các quốc gia châu Phi có nguồn tài nguyên thiên nhiên khổng lồ, đặc biệt là khoáng sản, rất quan trọng đối với tham vọng xanh hóa nền kinh tế của EU trong những năm tới. Theo các nhà phân tích, bất kỳ ai giữ chức chủ tịch Ủy ban châu Âu, thì các quốc gia châu Phi sẽ vẫn là ưu tiên chủ chốt.
Ngoài châu Phi, bà sẽ phải nỗ lực nhiều hơn để giành lại lòng tin của một khu vực khác là Trung Đông. Với số người Palestine thiệt mạng ở Gaza hiện được báo cáo là hơn 30.000 người và các quan chức Liên Hợp Quốc cảnh báo về "nạn đói không thể tránh khỏi", vị thế của EU ở phần lớn Trung Đông suy giảm nhiều kể từ khi Israel bắt đầu chiến dịch quân sự trả đũa sau các cuộc tấn công bắt đầu vào ngày 7.10 năm ngoái của Hamas. Trong cuộc khảo sát gần đây của Viện Doha, 80% số người được hỏi ở 17 quốc gia Ảrập coi phản ứng của Pháp và Đức đối với Gaza là "tệ" hoặc "rất tệ".
EU đã chia rẽ sâu sắc về cuộc xung đột và đấu tranh để có được một tiếng nói chung. Cá nhân bà bị chỉ trích vì quá ủng hộ Israel, trong khi quan chức phụ trách đối ngoại của EU, ông Josep Borrell, người Tây Ban Nha, lại có quan điểm cứng rắn . Ông James Moran, một nhà ngoại giao kỳ cựu của EU, nói với DW rằng: "EU đã mất rất nhiều bạn bè trên khắp thế giới do sự thiếu nhất quán giữa các quốc gia thành viên và các thể chế của EU". “Không chỉ ở thế giới Ảrập mà còn ở những quốc gia quan trọng như Indonesia hay Malaysia”, nhà phân tích của Trung tâm Nghiên cứu chính sách châu Âu cho biết thêm.
Nhìn sang khu vực Mỹ Latin, dưới nhiệm kỳ thứ hai của bà Ursulavon der Leyen (nếu thành công), hạng mục quan trọng nhất trong chương trình nghị sự với các đối tác Mỹ Latin vẫn thỏa thuận thương mại tự do EU - Mercosur đang gây tranh cãi. Đây là công việc còn dang dở của EU kéo dài suốt 22 năm qua. Pháp và Ireland phản đối việc mở cửa thị trường EU cho hàng nông sản nhập khẩu, đặc biệt là thịt bò, mà không có thêm cam kết về môi trường từ 4 đối tác Mỹ Latin là Argentina, Brazil, Paraguay và Uruguay. Ngược lại, các nước này phản đối “chủ nghĩa bảo hộ xanh” từ EU. Bà Ursula von der Leyen từng hy vọng có bước đột phá về thỏa thuận này vào cuối năm ngoái, nhưng nó dường như bị gác lại. Làn sóng phản đối của nông dân ở EU sẽ không giúp việc hoàn tất thỏa thuận trở nên dễ dàng hơn đối với Ủy ban châu Âu tiếp theo.
Một trong những thách thức đáng kể nữa đối với nhà lãnh đạo EC tiếp theo còn là những diễn biến sắp tới của cuộc bầu cử Mỹ. Với việc ông Trump có vẻ chắc chắn sẽ giành được đề cử của đảng Cộng hòa, khả năng ông tái đắc cử tổng thống Mỹ vào tháng 11 tới sẽ có tác động rất lớn đối với EU về mọi mặt, từ hỗ trợ cho Ukraine đến lập trường của Mỹ đối với Nga và NATO, cũng như các tranh chấp thương mại...
Theo các nhà phân tích, những điều không thể biết trước như kết quả cuộc bầu cử tổng thống Mỹ có nghĩa là các quan điểm chính sách của bà Ursula von der Leyen có thể thay đổi linh hoạt tùy thuộc vào điều kiện khách quan, nếu như bà giành chiến thắng trong cuộc bầu cử tại châu Âu vào tháng 6 tới.
