Ra mắt sách và triển lãm ảnh, công trình nghiên cứu của GS. Phan Huy Lê

Sự kiện do Trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn, Đại học Quốc gia Hà Nội, phối hợp với Viện Việt Nam học và Khoa học phát triển, Hội Khoa học lịch sử Việt Nam tổ chức, nằm trong khuôn khổ các hoạt động kỷ niệm 90 năm ngày sinh của GS. NGND Phan Huy Lê (23.2.1934 - 23.2.2024).

Những nhận định thuyết phục

Cuốn sách "Phan Huy Lê di cảo: Nhận thức lịch sử Việt Nam" có trên 700 trang, do "Công ty cổ phần Xuất bản Khoa học và Giáo dục Thời Đại (TIMES)" phát hành và NXB Khoa học xã hội ấn hành. Sách gồm 27 bài viết từ tháng 9.1982 - 4.2018, được chia làm 2 phần.

Trong đó, Tư liệu và tổng quan phản ánh những nghiên cứu của GS. Phan Huy Lê được bắt nguồn từ các nguồn tư liệu nguyên gốc, tư liệu cụ thể, chuẩn xác, được giám định chặt chẽ, phân tích, đánh giá khách quan, làm cơ sở cho những trình bày gần sát với thực tế diễn ra trong lịch sử và những nhận định có đủ sức thuyết phục.

Có thể dễ dàng nhận thấy trong phần này, GS. Phan Huy Lê có nhiều công trình nổi tiếng, nhưng cuốn sách chỉ giới thiệu 9 bài, gồm 3 bài về các nguồn tư liệu cụ thể và 6 bài trên cơ sở tư liệu đưa ra những nhận xét mang tính tổng quan và định hướng về lịch sử Việt Nam nói chung; về vùng đất Nam Bộ, về Hội An và về Hoàng thành Thăng Long nói riêng.

Theo Phó Chủ tịch Hội Khoa học Lịch sử Việt Nam, GS.TS.NGND. Nguyễn Quang Ngọc, những người tổ chức cuốn sách muốn ưu tiên những công trình mang tính khái quát, thể hiện dấu ấn của GS. Phan Huy Lê, hoặc những bài tổng kết chưa được xuất bản chính thức, hay chưa có điều kiện công bố rộng rãi. 

Nhân vật và sự kiện tập trung cho nội dung hình thành, phát triển, tính chất, chức năng, vai trò và đóng góp của các nhà nước từ thời đại dựng nước đầu tiên cho đến các nhà nước thế kỷ X, thời Lý, Trần, Lê, Mạc, chúa Nguyễn, nhà Tây Sơn và nhà Nguyễn.

Mảng đề tài thứ 2 là lịch sử quân sự và các cuộc chiến tranh giữ nước từ khởi nghĩa Hoan Châu (713 - 722) cho đến Chiến thắng lịch sử Điện Biên Phủ (1954).

GS. Phan Huy Lê còn có nhiều bài viết về các nhân vật lịch sử với những đánh giá mẫu mực, công bằng và công minh. Cuốn sách chỉ chọn giới thiệu 3 bài viết tiêu biểu về Trần Hưng Đạo, Phan Thanh Giản và Cao Xuân Dục.

"Số lượng như vậy đặt trong cơ cấu chung của lần xuất bản này là hợp lý và cũng đủ minh chứng cho thành công nổi bật của GS. Phan Huy Lê trong mảng đề tài hóc búa này", GS.TS.NGND. Nguyễn Quang Ngọc nhận xét.

Phát biểu tại lễ ra mắt sách, GS.TSKH.NGND. Vũ Minh Giang khẳng định, GS.NGND. Phan Huy Lê là đại thụ của nền sử học Việt Nam, người thầy mẫu mực được các nhà nghiên cứu lịch sử quý mến, kính trọng. Hơn 60 năm cống hiến cho khoa học lịch sử nước nhà, ông đã để lại khối lượng công trình nghiên cứu đồ sộ, đào tạo nhiều thế hệ nhà sử học hàng đầu Việt Nam. Tên tuổi, tài năng và nhân cách của ông đã trở thành thần tượng, là niềm kiêu hãnh và tấm gương ngời sáng cho các thế hệ học trò và đồng nghiệp trong nước và quốc tế.

Về cuốn sách "Phan Huy Lê di cảo: Nhận thức lịch sử Việt Nam", GS.TSKH.NGND. Vũ Minh Giang nhấn mạnh vai trò của GS. Phan Huy Lê khi khái quát các giai đoạn trong tiến trình lịch sử Việt Nam. Đặc biệt, tác giả đã đưa ra những khái niệm mới, thay thế khái niệm, thuật ngữ "loạn 12 sứ quân" thay bằng "cục diện 12 sứ quân"; viết về triều Mạc với những nhận thức, đánh giá công lao của nhân vật lịch sử, triều đại lịch sử; giải tỏa một số đánh giá lâu nay về công và tội của một số dòng họ; tổng kết công cuộc thống nhất quốc gia... Cuốn sách đã mở ra hướng nghiên cứu mới, giúp các nhà nghiên cứu, sinh viên, nghiên cứu sinh trong quá trình học tập và công tác.

126 bức ảnh về cuộc đời, sự nghiệp của nhân cách Phan Huy Lê

Trong khuôn khổ chương trình, Ban tổ chức đã trưng bày 126 bức ảnh được lựa chọn từ hàng nghìn bức ảnh tại các lưu trữ của gia đình và nhiều tổ chức, cá nhân... giới thiệu cuộc đời, sự nghiệp và những cống hiến của GS. Phan Huy Lê. 

Trưng bày gồm 5 phần. Phần I: Chân dung GS. NGND Phan Huy Lê (gồm 11 bức ảnh) đặc tả một nhân cách sử học qua từng giai đoạn khác nhau, từ khi còn là sinh viên đại học với nhiều hoài bão cho đến khi trở thành đại thụ của nền sử học Việt Nam hiện đại.

Phần II: Hoạt động đào tạo (gồm 9 bức ảnh) như những lát cắt về nhiều thế hệ học trò được hưởng sự giáo dục từ GS.NGND. Phan Huy Lê.

Phần III: Hoạt động khoa học và hợp tác quốc tế (gồm 55 bức ảnh) phần nào mô tả quá trình “tiến dần tới chân lý lịch sử" của một nhà sử học nghiêm cẩn; đồng thời phản ánh trường hợp tác rộng lớn từ trong nước tới cộng đồng học thuật quốc tế của một sử gia có ảnh hưởng xã hội với khát vọng nghiên cứu, bảo tồn và phát huy giá trị di sản văn hóa dân tộc. Những bức ảnh cũng lưu dấu chân điền dã của nhà sử học thực chứng Phan Huy Lê ở khắp mọi miền đất nước.

Phần IV: GS.NGND. Phan Huy Lê với thầy cô, bạn bè, đồng nghiệp (gồm 43 bức ảnh) kể lại những câu chuyện xúc động và thân thương giữa thầy và học giới. Trong đó có sự hiện diện của các bậc thầy Đào Duy Anh, Trần Văn Giàu... và “Tứ trụ sử học" huyền thoại Lâm - Lê - Tấn - Vượng cùng các thế hệ học trò, đồng nghiệp trong và ngoài nước.

Phần V: GS.NGND. Phan Huy Lê với gia đình (gồm 8 bức ảnh) thể hiện đời sống gia đình của GS.NGND Phan Huy Lê cùng phu nhân - nhà giáo Hoàng Như Lan và các con, cháu, chắt.