Hiệu quả kinh doanh giảm mạnh vì chi phí lớn
Chia sẻ tại Hội nghị trực tuyến toàn quốc Thủ tướng với các doanh nghiệp diễn ra sáng 11.8, Chủ tịch Hiệp hội Các nhà thầu xây dựng Việt Nam (VACC) Nguyễn Quốc Hiệp cho biết, sau các đợt dịch Covid-19 bùng phát, doanh nghiệp xây dựng đã tích cực tham gia Chương trình phục hồi kinh tế xã hội.
Bước sang năm 2022, hầu hết doanh nghiệp xây dựng đều đẩy nhanh tốc độ sản xuất kinh doanh. “Có những doanh nghiệp tăng trưởng gần 300% so với cùng kỳ 2021”.
Tuy nhiên, với tình hình bão giá vật liệu xây dựng tăng cao 18 - 40% suốt từ năm 2021 đến nay, khó khăn về nguồn nhân lực và những vướng mắc về thủ tục pháp lý trong việc đầu tư nên từ nay đến cuối năm, các doanh nghiệp xây dựng đối mặt với nhiều khó khăn.
“Phần lớn các doanh nghiệp dự kiến chỉ đạt 80% - 90% kế hoạch đặt ra về doanh thu và sản lượng, nhưng điều đáng lo ngại là dòng tiền và hiệu quả kinh doanh sụt giảm mạnh vì chi phí lớn”, Chủ tịch VACC phát biểu.
Cụ thể, nợ đọng xây dựng hiện rất lớn, lên tới hàng nghìn tỷ đồng khiến nhiều doanh nghiệp có nguy cơ phá sản. Có doanh nghiệp quy mô vốn chỉ 800 tỷ đồng nhưng bị nợ đọng gần 1.600 tỷ đồng. Việc nợ đọng xảy ra ở cả công trình vốn đầu tư công lẫn vốn ngoài ngân sách. Do đó, Chính phủ cần giao các bộ có liên quan rà soát lại tổng vốn đầu tư công nợ đọng, báo cáo Thủ tướng phương án cắt hết các nợ dồn toa để giải quyết dứt điểm cho các nhà thầu.
Đối với vốn ngoài ngân sách, các bộ liên quan cần nghiên cứu chế tài yêu cầu chủ đầu tư phải có bảo lãnh thanh toán của ngân hàng cho 20% vốn thanh toán cuối dự án, khi dự án kết thúc, nhằm tạo sự bình đẳng cho các nhà thầu với chủ đầu tư.
Đối với đơn giá, định mức, một số công việc hiện không có định mức hoặc trở nên lạc hậu. “Điều này khiến một số doanh nghiệp xây dựng không muốn đảm nhận các dự án đầu tư công”, Chủ tịch VACC thông tin.
Trong bối cảnh đó, các doanh nghiệp xây dựng đề nghị Thủ tướng giao Bộ Xây dựng cùng với các hiệp hội doanh nghiệp nghiên cứu bổ sung, thay đổi hệ thống định mức đơn giá theo lộ trình. Trước mắt, bổ sung các định mức chưa có và điều chỉnh từng bước cập nhật với công nghệ xây dựng mới, đồng thời chuyển hướng dần theo hướng xây dựng đơn giá tổng hợp để lập tổng mức đầu tư cho các dự án, bỏ dần hệ thống định mức dự toán chi tiết.
Song song với đó, cần có chế tài với các địa phương trong việc công bố các chỉ số giá vật liệu không cập nhật với giá thị trường.
Đề nghị ưu tiên cho tín dụng xây dựng
Đáng chú ý, theo đại diện doanh nghiệp, về hợp đồng xây dựng hiện đang thiếu sự bình đẳng giữa chủ đầu tư và nhà thầu. Nội dung hợp đồng xây dựng được hướng dẫn theo các nghị định dẫn chiếu từ Luật Đấu thầu và Luật Xây dựng. Tuy nhiên, ở cả hai mẫu hợp đồng đều không có sự bình đẳng giữa chủ đầu tư và nhà thầu (đặc biệt trong khâu thanh toán). Các nhà thầu phải có tới 4 loại bảo lãnh ngân hàng khi tham gia một dự án nhưng ở phía chủ đầu tư thì không có bất kỳ bảo lãnh não, vì vậy phần lớn mọi rắc rối thường hay xả ra ở khoản 20% thanh toán cuối đời dự án.
Một số dự án áp dụng dạng hợp đồng trọn gói hoặc hình thức đơn giá cố định trong bối cảnh vật liệu xây dựng tăng cao từ 20% - 35% mà hợp đồng kéo dài 3 - 4 năm khiến các các doanh nghiệp xây dựng tiến thoái lưỡng nan.
Vì thế, doanh nghiệp kiến nghị Thủ tướng giao Bộ Xây dựng và Bộ Kế hoạch và Đầu tư nghiên cứu xem xét mô hình hợp đồng cho từng loại hình đầu tư, trong đó ở loại hình đầu tư ngoài ngân sách cần có cơ chế bảo lãnh thanh toán của chủ đầu tư ở 20% cuối cùng; đồng thời xem xét điều chỉnh các loại hình hợp đồng phù hợp với thông lệ quốc tế (FIDIC). Cụ thể, dạng hợp đồng trọn gói chỉ được áp dụng khi các yếu tố đầu vào được xác định rõ ràng cộng với tiến độ chỉ thực hiện trong vòng 24 tháng, không áp dụng hợp đồng trọn gói cho tất cả các gói thầu như quy định của Luật Đấu thầu.
Về cơ chế thanh quyết toán, cần có chế tài bình đẳng giữa các chủ thể hợp đồng, quy định rõ cơ chế xử lý các khối lượng phát sinh trong hợp đồng, đặc biệt đối với đầu tư công về quyền hạn phê duyệt của chủ đầu tư để được thanh toán. Đối với các khoản chậm trả do lỗi của chủ đầu tư cần có chế tài phạt theo lãi suất ngân hàng thương mại áp dụng.
Ngoài ra, doanh nghiệp xây dựng kiến nghị, Thủ tướng giao Ngân hàng Nhà nước có hướng dẫn bổ sung ưu tiên hợp lý cho tín dụng xây dựng, đặc biệt là các dự án trọng điểm theo quan điểm hỗ trợ cho sản xuất.
