2 trong 3 bộ không có đơn vị sự nghiệp công lập chuyển thành công ty cổ phần
Theo Báo cáo của Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, tính từ ngày 25.10.2017 đến hết 31.12.2023, bộ đã trình Thủ tướng Chính phủ cho phép tiến hành thí điểm cổ phần hóa 2 đơn vị sự nghiệp công lập là Trung tâm kiểm định kỹ thuật an toàn máy, thiết bị nông nghiệp (trực thuộc Cục Kinh tế hợp tác và phát triển nông thôn) và Trung tâm Khảo kiểm nghiệm phân bón Quốc gia (trực thuộc Cục Bảo vệ thực vật) theo Quyết định số 22/2015/QĐ-TTg và Quyết định số 31/2017/QĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ về tiêu chí, danh mục ngành, lĩnh vực thực hiện chuyển đơn vị sự nghiệp công lập thành công ty cổ phần.
Trong đó, ngày 24.4.2019, Văn phòng Chính phủ có Văn bản số 3304/VPCP-ĐMDN về việc phê duyệt Danh mục đơn vị sự nghiệp công lập thành công ty cổ phần. Trong đó, giao Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn tiếp tục rà soát, báo cáo Thủ tướng Chính phủ xem xét, phê duyệt phương án tổng thể đối với đơn vị sự nghiệp công lập trực thuộc đủ điều kiện theo quy định. Do đó, giai đoạn 2016 - 2020, bộ chưa có đơn vị sự nghiệp công lập chuyển đổi thành công ty cổ phần.
Thực hiện Quyết định số 26/2021/QĐ-TTg ngày 12.8.2021 của Thủ tướng Chính phủ về danh mục ngành, lĩnh vực thực hiện chuyển đơn vị sự nghiệp thành công ty cổ phần, Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn đã rà soát đơn vị sự nghiệp công lập thuộc bộ hoạt động trong các ngành, lĩnh vực: kiểm định kỹ thuật an toàn lao động; sản xuất, lưu giữ giống gốc cây trồng, vật nuôi. Tuy nhiên, đến nay, đơn vị sự nghiệp công lập thuộc bộ chưa có đơn vị đủ điều kiện chuyển đổi thành công ty cổ phần trong hai lĩnh vực trên.
Tương tự, Bộ Tài nguyên và Môi trường cũng không có đơn vị sự nghiệp công lập nào chuyển thành công ty cổ phần.
Về phía Bộ Công Thương, giai đoạn 2017 - 2020 đã đề xuất 10 đơn vị trực thuộc 3 viện và 1 đơn vị trực thuộc cục được chuyển thành công ty cổ phần. Giai đoạn 2021 - 2025, đề xuất 3 viện và 7 đơn vị trực thuộc viện được chuyển thành công ty cổ phần. Song, từ năm 2015 đến năm 2023, bộ chỉ có 1 đơn vị sự nghiệp công lập được phê duyệt thành công ty cổ phần theo quy định của cơ quan có thẩm quyền (Viện Nghiên cứu Dệt may chuyển thành công ty cổ phần).
Sớm có quy định, hướng dẫn chuyển đổi theo mô hình quản trị doanh nghiệp
Trước thực trạng này, các thành viên Đoàn giám sát đề nghị các bộ nêu rõ khó khăn, vướng mắc trong việc thực hiện và nguyên nhân, bao gồm cả nguyên nhân chủ quan và khách quan do cơ chế, chính sách chưa kịp thời, đầy đủ, cụ thể. Đồng thời nêu giải pháp, kiến nghị cụ thể để thực hiện mục tiêu của Nghị quyết số 19-NQ/TW là đến năm 2025 có 100% đơn vị sự nghiệp kinh tế và sự nghiệp khác có đủ điều kiện hoàn thành chuyển đổi thành công ty cổ phần.
Phó Chủ nhiệm Ủy ban Tư pháp Mai Thị Phương Hoa đề nghị Bộ Công Thương chia sẻ kinh nghiệm sau khi cổ phần hóa đơn vị sự nghiệp công lập thì đơn vị này hoạt động có hiệu quả không? Để trên cơ sở đó, có thể xem xét đề xuất cơ quan có thẩm quyền cân nhắc, đánh giá việc chuyển các đơn vị sự nghiệp công lập thành công ty cổ phần.
Giải trình với Đoàn giám sát, Thứ trưởng Bộ Công Thương Nguyễn Sinh Nhật Tân thừa nhận, tỷ lệ cổ phần hóa đơn vị sự nghiệp công lập còn rất thấp và gặp nhiều khó khăn, vướng mắc. Đơn cử, Viện Nghiên cứu Dệt may được chuyển thành công ty cổ phần từ năm 2017 nhưng đến nay vẫn còn khoảng 55% vốn nhà nước, hoạt động cũng chỉ ở mức cầm chừng. Khó khăn lớn nhất, theo Thứ trưởng, qua chuyển giao cổ phần thì hoạt động của Viện Nghiên cứu Dệt may chủ yếu vẫn tập trung vào nghiên cứu, dựa trên các nguồn tài sản cũ từ trước. Trong đó, tài sản của viện chủ yếu là thuộc về sở hữu trí tuệ, xét về tính chất không được coi như các loại tài sản vật chất khác.
Bên cạnh đó, các đơn vị còn gặp khó khăn trong việc xác định giá trị và giao kết quả nghiên cứu sử dụng ngân sách nhà nước cho các tổ chức, doanh nghiệp để ứng dụng vào sản xuất kinh doanh nên việc chuyển đổi, hình thành doanh nghiệp khoa học công nghệ từ các viện nghiên cứu còn rất hạn chế.
Thứ trưởng Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn Phùng Đức Tiến cho biết, bộ đang tiếp tục duy trì hoạt động của Trung tâm kiểm định kỹ thuật an toàn máy, thiết bị nông nghiệp và Trung tâm Khảo kiểm nghiệm phân bón Quốc gia là đơn vị sự nghiệp công lập tự chủ Nhóm 1 và thuộc cục. Để nâng cao hiệu quả hoạt động của hai trung tâm này tự chủ toàn diện, thực chất, bộ đã trao cho Cục Bảo vệ thực vật, Cục Kinh tế hợp tác và phát triển nông thôn quản lý, điều chỉnh và xử lý nhằm bảo đảm chức năng, nhiệm vụ giúp cho quản lý nhà nước.
Như đã nêu trong Báo cáo, Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn kiến nghị Chính phủ và Thủ tướng Chính phủ ban hành đồng bộ cơ chế, chính sách nhằm đẩy mạnh giao quyền tự chủ, tự chịu trách nhiệm cho các đơn vị sự nghiệp công lập để các đơn vị thực hiện tốt hơn nhiệm vụ dịch vụ công phục vụ công tác quản lý nhà nước và cung cấp tốt hơn các dịch vụ cơ bản và thiết yếu cho xã hội, tiến tới xã hội hóa các dịch vụ công đối với một số ngành, lĩnh vực mà Nhà nước không cần nắm giữ. Cùng với đó, có quy định, hướng dẫn về việc chuyển đổi phương thức quản trị đơn vị sự nghiệp theo mô hình quản trị doanh nghiệp.
Ghi nhận ý kiến, kiến nghị của các bộ, trong phát biểu kết luận, Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Khắc Định đề nghị Bộ Công Thương, Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn tiếp tục đẩy mạnh việc thực hiện sắp xếp, tổ chức lại các đơn vị sự nghiệp công lập thuộc bộ, bảo đảm thực hiện mục tiêu của Nghị quyết số 19-NQ/TW là đến năm 2025 giảm tối thiểu 10% đơn vị sự nghiệp công lập so với năm 2021. Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, Bộ Tài nguyên và Môi trường phát huy kết quả đã đạt được của giai đoạn 2015 - 2021 để tiếp tục thực hiện mục tiêu của Nghị quyết số 19-NQ/TW là đến năm 2025 giảm 10% biên chế sự nghiệp hưởng lương từ ngân sách nhà nước so với năm 2021.
Phó Chủ tịch Quốc hội cũng đề nghị 3 bộ tiếp tục nghiên cứu, đẩy mạnh hơn nữa việc chuyển đổi đơn vị sự nghiệp công lập thành công ty cổ phần, thực hiện xã hội hóa dịch vụ sự nghiệp công, nâng cao mức độ tự chủ của đơn vị sự nghiệp công lập.
