Đầu tiên, các chính sách của Tổng thống Donald Trump - đặc biệt là việc ông rút lui khỏi các cam kết viện trợ nước ngoài - đã ngay lập tức ảnh hưởng sâu rộng đối với các quốc gia phụ thuộc vào viện trợ. Quyết định đóng cửa Cơ quan Phát triển quốc tế Hoa Kỳ (USAID) của Tổng thống Donald Trump sẽ giáng một đòn mạnh vào các nước châu Phi, làm suy yếu hệ thống y tế công cộng và làm xói mòn uy tín của Hoa Kỳ. Trong khi đó, sự trở lại của Trump có thể gây ra sự thay đổi theo hướng hữu khuynh ở Mỹ Latin sau nhiều thập kỷ thử nghiệm xã hội chủ nghĩa thất bại.
Khoảng trống ở châu Phi
Châu Phi là lục địa đã và sẽ bị ảnh hưởng đặc biệt nặng nề. Mục tiêu tinh giảm đầu tiên của Bộ Hiệu quả Chính phủ (DOGE) do tỷ phú Elon Musk đứng đầu, là USAID, cơ quan đóng vai trò là nền tảng của viện trợ nước ngoài của Hoa Kỳ kể từ đầu những năm 1960. Là một trong những đơn vị tài trợ lớn nhất cho các sáng kiến y tế toàn cầu – từ thuốc chống sốt rét đến phương pháp điều trị AIDS - USAID đã đóng vai trò không thể thiếu trong việc cải thiện sức khỏe cộng đồng trên khắp thế giới đang phát triển.
Mặc dù các chương trình của USAID không phải là không có sai sót, nhưng ngân sách 40 tỷ USD của cơ quan này – ít hơn 1% chi tiêu của liên bang – đã cung cấp một cách hiệu quả về mặt chi phí để giúp đỡ người nghèo trên thế giới và thúc đẩy lợi ích của Hoa Kỳ. Việc cắt giảm tài trợ đột ngột và bất ngờ cho các bệnh viện và các dự án viện trợ không chỉ tàn nhẫn và liều lĩnh mà còn làm suy yếu uy tín của Hoa Kỳ, đặc biệt là ở các nước châu Phi.
Tổng thống Donald Trump đã biện minh cho động thái cắt viện trợ cho Nam Phi bằng cách viện dẫn các cáo buộc chính quyền nước này thiên vị, chống người da trắng trong các hoạt động tịch thu đất đai. Ông đồng tình với tuyên bố của Elon Musk rằng đất nước này đã ban hành "luật sở hữu phân biệt chủng tộc". Trong bối cảnh chính quyền Nam Phi vốn đã gặp nhiều khó khăn, việc đột ngột bị cắt viện trợ cho các nhóm dân số dễ bị tổn thương nhất thế giới chắc chắn sẽ càng gây ra khó khăn.
Nếu Hoa Kỳ là quốc gia duy nhất cắt giảm các chương trình viện trợ nước ngoài, mọi thứ đã đủ tệ rồi. Nhưng việc Tổng thống Donald Trump khăng khăng rằng châu Âu phải tự trả tiền cho hoạt động quốc phòng của mình – một yêu cầu hoàn toàn hợp lý – gần như chắc chắn sẽ thúc đẩy các chính phủ châu Âu chuyển hướng sử dụng nguồn ngân sách cho viện trợ nước ngoài để bảo vệ hệ thống phúc lợi hào phóng của họ. Thủ tướng Anh Keir Starmer đã tuyên bố cắt giảm viện trợ để tăng chi tiêu quốc phòng lên 2,5% GDP vào năm 2027.
Có nhiều ý kiến cho rằng, Trung Quốc sẽ nhanh chóng lấp đầy khoảng trống mà Mỹ để lại ở châu Phi. Bất chấp những vấn đề kinh tế của riêng mình, Trung Quốc vẫn cam kết sâu sắc mở rộng khả năng tiếp cận các nguồn tài nguyên thiên nhiên khổng lồ của lục địa Đen. Trên thực tế, sự suy thoái kinh tế đang diễn ra có thể sẽ thúc đẩy chính phủ Trung Quốc giành được chỗ đứng vững chắc hơn nữa trên lục địa này.
Bất an ở Mỹ Latin
Phải thừa nhận rằng, chính sách của chính quyền Tổng thống Donald Trump đối với khu vực này vô cùng thất thường. Bên cạnh những tuyên bố sẽ tái lập quyền kiểm soát của Hoa Kỳ đối với Kênh đào Panama và nói với Mexico rằng Hoa Kỳ không bị ràng buộc bởi thỏa thuận thương mại tự do mà chính ông đã đàm phán trong nhiệm kỳ đầu tiên, cuộc chiến thuế quan toàn cầu của ông Donald Trump có nguy cơ gây ra mối đe dọa đáng kể đối với các nền kinh tế Mỹ Latin.
Bên cạnh đó, sự trở lại Nhà Trắng của ông Donald Trump có thể báo hiệu một sự dịch chuyển rộng lớn hơn sang cánh hữu ở khu vực. Các nền kinh tế lớn nhất của Mỹ Latin như Brazil, Mexico và Argentina - đã trở thành sân chơi cho các nhà kinh tế cánh tả trong phần lớn thế kỷ 21, đặc biệt là trong những năm gần đây. Con đường này chưa giúp họ tạo ra tăng trưởng kinh tế bền vững.
Brazil là một ví dụ điển hình. Trong nhiệm kỳ đầu tiên (2003-11), Tổng thống Luiz Inácio Lula da Silva đã hưởng lợi từ sự bùng nổ hàng hóa và theo đuổi các chính sách kinh tế vĩ mô tương đối bảo thủ. Nhưng trong nhiệm kỳ hiện tại, chính quyền của ông đã phải vật lộn để kiểm soát chi tiêu công và kiểm soát lạm phát. Ông cũng nhiều lần xung đột với ngân hàng trung ương Brazil về việc tăng lãi suất, ngay cả khi đồng tiền của nước này giảm xuống mức thấp kỷ lục.
Argentina là một điểm sáng hiếm hoi. Kể từ khi nhậm chức vào tháng 12.2023, Tổng thống theo chủ nghĩa tự do Javier Milei đã xoay xở để hạ lạm phát từ 211,4% xuống 84,5%, với một số dự báo riêng cho rằng tỷ lệ lạm phát hàng năm sẽ thấp tới 23% vào năm 2025. Ông cũng đã ổn định nền kinh tế sau một thời gian ngắn thắt lưng buộc bụng, giảm quy mô chính phủ và xóa bỏ thâm hụt ngân sách - điều mà ngay cả các chính phủ bảo thủ trước đây cũng không đạt được. Thành công ban đầu của Milei mang lại hy vọng thực sự rằng Argentina cuối cùng có thể thoát khỏi chu kỳ quản lý kinh tế yếu kém của mình.
Trong khi nhiều người Mỹ tiến bộ khó chịu vì mối quan hệ thân thiết của vị Tổng thống tỷ phú ở Argentina và vị tỷ phú Tổng thống của nước Mỹ, thì liên minh của họ lại được ca ngợi ở Argentina. Sự ủng hộ của ông chủ Nhà Trắng có thể củng cố vị thế khu vực của ông Milei, có khả năng thúc đẩy sự chuyển dịch của Mỹ Latin sang cánh hữu.
