Vị trí Phó tổng thống trong cơ cấu quyền lực của Mỹ

Theo quy định của Hiến pháp, Phó Tổng thống đồng thời là Chủ tịch Thượng viện. Người giữ vị trí này trung lập về chính trị ở Thượng viện nhưng được trao quyền “phá vỡ thế bế tắc” trong trường hợp số phiếu ủng hộ và phản đối ngang nhau. Với tư cách là Phó tổng thống, bà Kamala Harris đã giữ kỷ lục về số lần “phá vỡ bế tắc” với 33 lần, vượt qua kỷ lục trước đó của Phó tổng thống John C. Calhoun, người giữ chức vụ này từ năm 1825 đến năm 1832.

Tuy nhiên, một nhiệm vụ quan trọng khác của Phó tổng thống, được Hiến pháp quy định, đó là nhân vật đầu tiên sẽ tiếp quản vị trí tổng thống trong trường hợp vị trí này bị bỏ trống. Trong lịch sử nước Mỹ, đã có 9 phó tổng thống thực hiện nhiệm vụ này sau khi tổng thống qua đời hoặc rời nhiệm sở. Người cuối cùng giữ chức Tổng thống lâm thời là Gerald Ford, sau khi Tổng thống khi Richard Nixon từ chức vào năm 1974.

Tu chính án thứ 25 của Hiến pháp, được phê chuẩn vào năm 1967, nêu rõ các quy tắc kế nhiệm, nêu rõ rằng phó tổng thống sẽ trở thành tổng thống "trong trường hợp tổng thống bị cách chức, qua đời hoặc từ chức". Tu chính án này cũng cho phép tổng thống và Quốc hội đề cử và phê chuẩn một phó tổng thống mới nếu chức vụ đó bị bỏ trống.

Nhà sử học về Phó Tổng thống Joel K. Goldstein cho biết hai vụ ám sát gần đây nhằm vào ứng cử viên Donald Trump đã nêu bật "sự cần thiết của quy tắc kế nhiệm". Nhưng ông nói thêm rằng cho đến nay, cử tri vẫn giữ quan điểm cho rằng, những người được đề cử vị trí phó tổng thống chỉ là nhân vật phụ bên cạnh ứng cử viên chính, chứ không nhất thiết là một tổng thống tiềm năng trong tương lai.

Cuộc chiến giữa Walz và Vance hay Harris và Trump?

Cuộc đối đầu giữa Tim Walz của đảng Dân chủ, Thống đốc Minnesota 60 tuổi, và JD Vance, thượng nghị sĩ Cộng hòa 40 tuổi đến từ Ohio, do CBS News tổ chức, có thể không mang lại nhiều lợi ích như cuộc tranh luận ngày 10.9 giữa cựu Tổng thống Donald Trump và Phó tổng thống Kamala Harris nhưng nó mang đến cho phó tướng của họ cơ hội để giới thiệu bản thân, bảo lãnh cho hai ứng cử viên chính và hoàn thành vai trò lâu đời của một ứng cử viên đồng hành: tấn công đối thủ.

Cụ thể, Thống đốc Walz sẽ tìm cách khắc sâu thêm hình ảnh “vụng về”, “kỳ quặc” của Thượng nghị sĩ Vance trong con mắt của cử tri trẻ tuổi, đồng thời tập trung khai thác những phát ngôn “bài Trump” của ông Vance trong quá khứ để làm nổi bật mâu thuẫn trong nội bộ phe Cộng hòa. Trong khi đó, ông Vance sẽ xoáy vào lập trường chính sách “cực tả” của cá nhân ông Walz và liên danh giữa ông với Phó Tổng thống Mỹ Kamala Harris nói chung. Cả ông Walz lẫn ông Vance sẽ cùng nỗ lực để bù đắp cho ứng cử viên chính và phác họa cặp đôi của mình sẽ là những lựa chọn hợp lý.

Quyền phá thai và quan điểm về gia đình

Đảng Dân chủ tin rằng quyền phá thai và chăm sóc sức khỏe sinh sản sẽ củng cố sự ủng hộ của những cử tri truyền thống và thuyết phục những cử tri dao động.

Ông Walz sẽ cố gắng xoáy vào chủ đề này bằng cách đưa câu chuyện của mình vào cuộc tranh luận. Thống đốc thường nói về việc ông và vợ, bà Gwen, đã phải điều trị vô sinh để có con. Ông cũng từng chỉ trích gay gắt đối thủ Vance vì câu nói đùa của ông năm 2021 về "những phụ nữ không con" đang định hình cuộc sống của người Mỹ. Ông Walz cũng ủng hộ quan điểm của bà Harris về quyền phá thai như một điểm tựa cho chủ đề chiến dịch tranh cử của bà: "quyền tự do".

Trong khi đó, ông Vance và ông Trump đã đấu tranh để có một thông điệp nhất quán về việc phản đối quyền phá thai. Điều này đang gây căng thẳng về mặt chính trị đối với đảng Cộng hòa vì sự ủng hộ đối với quyền phá thai đã tăng lên kể từ sau quyết định của Tòa án Tối cao năm 2022 đảo ngược quyền hiến định của phụ nữ về chấm dứt thai kỳ. Để xoa dịu vấn đề này, hồi tháng 8, ông Vance nói rằng ông Trump sẽ phủ quyết nếu lệnh cấm áp đặt trên toàn quốc được Quốc hội thông qua. Nhưng ngay sau đó, ông Trump đã bác bỏ tuyên bố của chính đồng minh khi nói rằng: "Tôi không hề thảo luận điều đó với JD Vance".

Thuyết phục cử tri về chính sách kinh tế

Nếu có một chủ đề mà Vance có thể đưa ông Walz vào thế phòng thủ thì đó là nền kinh tế. Ông Vance thường đưa ra những lập luận rõ ràng hơn ông Trump về các chính sách thúc đẩy nền sản xuất của Mỹ, giúp đỡ người lao động trong khi chỉ trích thất bại của Chính quyền Biden trong việc kiềm chế lạm phát.

Về phần mình, ứng cử viên Dân chủ tuyên bố rằng “xây dựng tầng lớp trung lưu sẽ là mục tiêu quan trọng trong nhiệm kỳ tổng thống của tôi”. Bà Harris thừa nhận nhiều khó khăn của người tiêu dùng mặc dù bà thường bảo vệ thành tích chung của ông Biden về tăng trưởng kinh tế, tỷ lệ thất nghiệp thấp và mức lương được cải thiện kể từ khi nền kinh tế Mỹ gánh chịu hậu quả của Covid-19.

Cả hai chiến dịch đưa ra những đề xuất kinh tế cạnh tranh nhau mạnh mẽ, bao gồm các khoản cắt giảm thuế và trợ cấp cho một số lĩnh vực nhất định. Nhiệm vụ của hai phó tướng là cố gắng thuyết phục các nhóm cử tri đang dao động rằng liên danh của họ phù hợp hơn với các mối quan tâm kinh tế của hầu hết các hộ gia đình Hoa Kỳ.

Dư luận nghiêng về ai?

Các cuộc thăm dò dư luận của AP/NORC, tờ New York Times/Đại học Sienna được tiến hành ngay trước phiên tranh luận này, cho thấy Thống đốc Walz được lòng cử tri hơn so với Thượng nghị sĩ Vance (với tỷ lệ tín nhiệm lần lượt là 40% và 25%). Đáng chú ý, ông Walz có uy tín cao hơn ông Vance đối với cả cử tri nữ và cử tri nam. Đây là tín hiệu tích cực đối với phe Dân chủ vì trong số 2 ứng cử viên tổng thống, ông Donald Trump được xem là có lợi thế hơn trong việc huy động lá phiếu từ cử tri nam nói chung.

Cuộc tranh luận có ảnh hưởng đến chiến dịch không?

Theo truyền thống, các cuộc tranh luận của ứng cử viên số hai không tạo ra nhiều khác biệt trong Ngày bầu cử. Tuy nhiên, giới chuyên gia cho rằng, năm nay có thể sẽ khác.

Mark P. Jones, một giáo sư khoa học chính trị tại Đại học Rice ở Houston, đã đưa ra phân tích lịch sử cho thấy rằng cử tri không thực sự bị ảnh hưởng bởi ứng cử viên phó tổng thống. Ngay cả ý tưởng kết hợp giữa một ứng cử viên Tổng thống là phụ nữ da màu với một phó tổng thống là nam giới da trắng để cân bằng sự lựa chọn của cử tri như trường hợp bà Harris chọn ông Walz cũng có thể bị cường điệu hóa bởi trong quá khứ, cử tri không quá quan tâm đến vị trí số hai. Nghiên cứu của ông John về cử tri Mỹ qua nhiều thập kỷ cho thấy: "Họ chỉ thực sự bỏ phiếu cho ứng cử viên tổng thống".

Tuy nhiên, ông Jones cho rằng, cách biệt giữa hai phe Harris-Walz và Trump-Vance đang sít sao đến mức cuộc tranh luận giữa hai ứng cử viên Phó tổng thống, sự kiện vốn được coi là “món ăn kèm”, cũng có thể gây tác động đột biến đối với cục diện cuộc đua vào Nhà Trắng năm nay.

Ngoài ra, ông Jones đưa ra lý do quan trọng khác khiến cuộc tranh luận giữa ông Walz và ông Vance lần này có thể tác động đến cử tri nhiều hơn trong năm nay, đó là bởi hai ứng cử viên chính - bà Harris và ông Trump - chỉ mới tranh luận trực tiếp một lần duy nhất vào đầu tháng 9. Điều đó có nghĩa là cuộc đối đầu ngày 1.10 có thể là cơ hội cuối cùng trước Ngày bầu cử để cử tri chứng kiến ​​hai đảng tiếp tục đưa ra các lý lẽ đối đầu trực tiếp và thuyết phục cử tri đứng về phía mình.