Ví, dặm là hai lối hát dân ca không nhạc đệm được cộng đồng người Nghệ Tĩnh sáng tác, bổ sung, chỉnh sửa cho phù hợp với từng giai đoạn, từng không gian, thời gian, hoàn cảnh và được lưu truyền trong cuộc sống từ đời này qua đời khác. Không chỉ có đặc trưng về thang bậc, cách thức, tiết tấu, giai điệu và giọng hát, mà các hình thức diễn xướng của ví, dặm Nghệ Tĩnh cũng khá phong phú bao gồm hát lẻ, hát đối, hát cuộc. Ví, dặm được thực hành diễn xướng trong cuộc sống, lao động hàng ngày, lúc ru con, khi làm ruộng, chèo thuyền, lúc dệt vải, xay lúa... Vì vậy, lối hát được gọi tên theo hoạt động như ví phường vải, ví đò đưa, dặm ru, dặm kể… Đặc biệt, ví, dặm Nghệ Tĩnh có thể diễn xướng bất cứ thời gian, không gian nào. Dân ca ví, dặm Nghệ Tĩnh không chỉ chiếm vị trí quan trọng trong đời sống văn hóa tinh thần của người Nghệ Tĩnh mà còn là phương tiện nghệ thuật đặc trưng xứ nghệ để biểu đạt tư tưởng, tình cảm, tăng cường giao lưu, gắn kết cộng đồng. Có thể nói, ví dặm Nghệ Tĩnh chứa bên trong những đặc điểm, đặc trưng độc đáo của một vùng địa lý - dân cư.
 Nguồn: ITN |
Nhiệm vụ bảo tồn, phát huy và phát triển kho tàng văn hóa tinh thần quý báu của cha ông là điều không hề đơn giản, đòi hỏi phải có những biện pháp cụ thể, thiết thực. Theo nguyên Giám đốc Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch Nghệ An Hồ Hữu Thới, ngoài những hình thức bảo tồn và phát huy dân ca như hiện nay, cần phát huy hơn nữa hình thức hát dân ca theo phương pháp truyền thống mới bảo đảm sự tồn tại và phát triển của ví, dặm. Đây được xem là giải pháp quan trọng để bảo tồn, phát huy giá trị dân ca ví, dặm Nghệ Tĩnh trong cộng đồng dân cư, đúng với bản chất của dân ca. Ngoài ra, để bảo đảm cho ví, dặm tồn tại và phát triển trong bối cảnh mới, trong thời kỳ hội nhập và phát triển, cần đưa ví, dặm đến với khách du lịch trong và ngoài nước bằng nhiều hình thức khác nhau, nhất là những điểm du lịch quan trọng, coi đây là món ăn tinh thần không thể thiếu khi đến với xứ Nghệ.
Từ bao đời nay, dân ca ví, dặm Nghệ Tĩnh đã trở thành món ăn tinh thần quen thuộc của người dân xứ Nghệ. Không chỉ hiện diện trong cuộc sống lao động, sinh hoạt hàng ngày, chất liệu, âm hưởng của ví, dặm còn lan truyền vào các tác phẩm âm nhạc mới. Sự ra đời của hàng trăm ca khúc mang âm hưởng dân ca ví, dặm Nghệ Tĩnh đã chứng tỏ sức sống bền lâu của loại hình âm nhạc dân gian này. Việc bảo tồn và phát triển bền vững dân ca ví, dặm Nghệ Tĩnh là nhiệm vụ quan trọng, không chỉ đối với các cấp, các ngành, mà tất cả mọi người, đặc biệt là đối với thế hệ trẻ. Như Phó giám đốc Trung tâm Bảo tồn và Phát huy di sản dân ca xứ Nghệ Nguyễn Đình Đắc đã chia sẻ: ví, dặm Nghệ Tĩnh được UNESCO công nhận là Di sản văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại đã khẳng định ví, dặm vẫn sống và được bảo tồn, gìn giữ. Điều quan trọng là chúng ta phải làm gì để bảo đảm cho sự tồn tại và phát triển của ví, dặm trong tương lai.
