Phải “gia cố” thêm rất nhiều
“Các nước đều đã ban hành luật này lâu rồi. Việt Nam đến bây giờ mới ban hành luật này đã là muộn. Thế nên mới dẫn đến tình hình kiến trúc nước ta trải qua mấy chục năm rất lộn xộn, rất khó chỉ ra đặc thù kiến trúc của Việt Nam là gì”. Ủng hộ sự cần thiết phải ban hành Luật Kiến trúc, Phó Chủ nhiệm Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường Lê Hồng Tịnh cũng nêu rõ, đây là dự án Luật rất khó. Quản lý kiến trúc không thể đưa ra quy định thật rõ vì ở nước ta, vùng miền khác nhau thì tính chất kiến trúc của các vùng miền cũng khác nhau, không thể áp quy định kiến trúc của vùng này sang cho vùng khác đươc. Vì thế, dự án Luật chỉ đưa ra được nguyên tắc. Và nguyên tắc chỉ đưa ra một số “gạch đầu dòng” chứ không chi tiết được. “Luật này chỉ quy định khung quản lý kiến trúc để các tỉnh, thành phố dựa trên cơ sở đó thực hiện”, Phó Chủ nhiệm Lê Hồng Tịnh nói.
 | |
| Đại biểu Quốc hội Nguyễn Công Hồng (Đồng Nai) phát biểu tại hội trường | |
| Ảnh: quochoi.vn | |
Đúng là “chúng ta cũng phải thấy được cái khó của cơ quan chủ trì soạn thảo vì đây là lần đầu tiên, chúng ta đặt vấn đề xây dựng một luật về kiến trúc”. Nhấn mạnh điều này, song đọc kỹ toàn bộ dự thảo Luật và hồ sơ kèm theo, Phó Chủ nhiệm Ủy ban Tư pháp Nguyễn Công Hồng cũng chỉ rõ, dự thảo Luật phải gia cố thêm rất nhiều cả về nội dung cũng như kỹ thuật lập pháp.
Phó Chủ nhiệm Ủy ban Tư pháp Nguyễn Công Hồng cho biết, khi đọc một dự thảo Luật, bao giờ ông cũng quan tâm đến việc, dự luật đó xây dựng để giải quyết vấn đề gì của xã hội và dự luật có đáp ứng được, có giải được bài toán đó hay không. Nếu soi chiếu vào dự thảo Luật Kiến trúc thì câu trả lời, đáng tiếc là chưa. Ngay quan điểm chỉ đạo xây dựng luật được nêu trong Tờ trình cũng chưa định hình được chúng ta xây dựng luật này nhằm mục đích gì, nếu không muốn nói là hơi tản mạn. “Chẳng hạn như quan điểm chỉ đạo nói đề xuất các chính sách quản lý kiến trúc, hành nghề kiến trúc thành quy phạm pháp luật cụ thể thì đó không phải là quan điểm chỉ đạo. Đương nhiên xây dựng luật thì phải đưa tất cả những điều này vào quy phạm cụ thể. Hay quan điểm, bảo đảm tính hợp hiến, hợp pháp, thống nhất của hệ thống pháp luật thì đương nhiên là phải như vậy. Chúng ta xây dựng luật là phải bảo đảm tính hợp hiến, hợp pháp”. Nêu các ví dụ này, Phó Chủ nhiệm Ủy ban Tư pháp Nguyễn Công Hồng cũng cho rằng, về quan điểm chỉ đạo, tư tưởng chủ đạo, thậm chí là một chủ thuyết xây dựng Luật này để làm gì thì chưa rõ, còn mông lung.
“Thẩm quyền sát hạch cho vô tội vạ”
Dự án Luật được trình QH tại Kỳ họp thứ Sáu có tên gọi là “dự án Luật Kiến trúc”. Nhưng đến thời điểm này vẫn có nhiều ý kiến đề nghị lấy tên là dự án Luật Kiến trúc sư. Theo Phó Chủ nhiệm Lê Hồng Tịnh - cơ quan chủ trì thẩm tra dự án Luật thì trước đây, Hội Kiến trúc sư Việt Nam có đề xuất QH ban hành luật về kiến trúc sư với tên gọi là “Luật Hành nghề kiến trúc sư”. Nhưng sau đó, trong quá trình xem xét và xuất phát từ sự cần thiết phải có Luật Kiến trúc nên Chính phủ đã trình QH dự án Luật này. Phạm vi điều chỉnh của dự luật bao gồm quản lý kiến trúc và hành nghề kiến trúc, quyền hạn, nhiệm vụ và trách nhiệm của cá nhân và cơ quan trong toàn bộ hoạt động kiến trúc theo các đại biểu là phù hợp.
Tuy nhiên, đi vào cụ thể, Phó Chủ nhiệm Ủy ban Tư pháp Nguyễn Công Hồng cho rằng, ngay từ các nguyên tắc hoạt động của kiến trúc đã thấy chưa ổn. Ví dụ, theo như giải thích từ ngữ thì hoạt động kiến trúc gồm quản lý kiến trúc và hành nghề kiến trúc. Nhưng nguyên tắc của hoạt động quản lý và nguyên tắc của hành nghề kiến trúc là khác nhau. Nếu “nhập” vào nhau như dự thảo Luật thì khiên cưỡng và hơi lộn xộn.
 Bảo tàng - Thư viện Quảng Ninh đoạt giải Công trình của năm 2013 do Trang thông tin điện tử Ashui của của Hội Quy hoạch Phát triển Đô thị Việt Nam trao tặng |
Trong khi đó, nhiều ĐBQH cũng cho rằng, dự thảo Luật vẫn cho thấy tư duy “ôm đồm” của cơ quan quản lý nhà nước. Đơn cử như đối với nội dung về hành nghề kiến trúc. Phó Chủ nhiệm Lê Hồng Tịnh cho biết, trong quá trình thẩm tra, nội dung này đã được chỉnh sửa rất nhiều nhưng dự luật trình QH vẫn rất ít xã hội hóa, hầu như phải lấy ý kiến của cơ quan quản lý nhà nước. Thậm chí, đến cả đạo đức hành nghề của kiến trúc sư cũng phải lấy ý kiến của Bộ Xây dựng. Về nguyên tắc, những gì Nhà nước không cần quản lý thì nên để cho các hội nghề nghiệp được tự quản với nhau. Trong quá trình làm nghề, nếu kiến trúc sư nào mà đạo đức không tốt thì tự nhiên anh em trong ngành kiến trúc sẽ phân hạng rồi. Không nhất thiết cơ quan nhà nước phải tham gia vào những chuyện như thế. Phải đẩy mạnh xã hội hóa, Nhà nước không cần quản lý chuyện này mà để cho các hội nghề nghiệp làm, Phó Chủ nhiệm Lê Hồng Tịnh nhấn mạnh.
Cùng quan điểm này, ĐBQH Hồ Văn Năm (Đồng Nai) cũng cho rằng, quy định như dự thảo Luật sẽ “đẻ” thêm nhiều thủ tục hành chính mà chưa chắc đã quản lý hiệu quả, chặt chẽ được. Bởi lẽ, theo quy định của dự thảo Luật thì việc sát hạch để cấp chứng chỉ hành nghề kiến trúc sư thì không phải là do cơ quan nhà nước tổ chức như đối với công chứng, công chứng viên, thừa phát lại mà lại do cơ quan, tổ chức nghề nghiệp xã hội tổ chức. “Thẩm quyền của sát hạch để cung cấp chứng chỉ hành nghề như dự thảo Luật là cho vô tội vạ, bao gồm cả tổ chức hành nghề, tổ chức xã hội nghề nghiệp của kiến trúc sư, các cơ sở nghiên cứu, đào tạo kiến trúc…”, ĐB Nguyễn Công Hồng nhận xét. Với cách thức quy định như vậy thì liệu có thể bảo đảm được quản lý nhà nước cũng như bảo đảm được chất lượng chứng chỉ hành nghề kiến trúc sư hay không?
Theo các ĐBQH, dự thảo Luật Kiến trúc trình QH vừa qua đã hình thành được bộ khung nhưng cần tiếp tục nghiên cứu và lấy ý kiến của các chuyên gia. Trong đó, phải trả lời mạch lạc câu hỏi dự luật này được ban hành để giải quyết vấn đề gì. Phải định danh cụ thể kiến trúc là gì, bao gồm những hoạt động gì, nội hàm là gì. “Từ việc định nghĩa kiến trúc thì trong tổ chức không gian bao gồm những hoạt động gì, trong thiết kế xây dựng công trình gồm những hoạt động gì, việc này phải định danh rất rõ. Vị trí của hoạt động kiến trúc ở đâu trong các hoạt động kinh tế - xã hội, có liên quan đến các hoạt động xây dựng, giao thông vận tải, văn hóa như thế nào? Phải rà soát rất cụ thể những vấn đề này”, Phó Chủ nhiệm Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường Trần Văn Minh nhấn mạnh.
