Hợp hiến hóa việc tái cử
Dự thảo Hiến pháp sửa đổi mới nhất hiện đã được Quốc hội và Tòa án Hiến pháp thông qua. Theo Hiến pháp hiện hành, một cá nhân không được phép đảm nhiệm vị trí tổng thống quá hai nhiệm kỳ liên tiếp. Trong khi đó, Tổng thống Vladimir Putin đã bốn lần giữ vai trò là người đứng đầu Điện Kremlin, gồm hai nhiệm kỳ bốn năm (2000 - 2008) và hai nhiệm kỳ sáu năm (từ năm 2012 đến nay), nhiệm kỳ hiện tại sẽ kết thúc vào năm 2024. Trên con đường sự nghiệp của mình, ông Putin bắt đầu nhiệm kỳ Tổng thống đầu tiên từ tháng 5.2000, sau khi tiếp quản quyền lãnh đạo của Tổng thống lúc bấy giờ là ông Boris Yeltsin vào ngày 31.12.1999.
Trong Hiến pháp mới sửa đổi, mặc dù cũng quy định một cá nhân không thể làm tổng thống nhiều hơn hai nhiệm kỳ, không phân biệt liên tục hay không, nhưng số nhiệm kỳ sẽ được tính lại. Cụ thể là, số nhiệm kỳ giữ chức tổng thống của mọi cá nhân sẽ trở về “không”. Như vậy, nếu Hiến pháp này được người dân Nga “bật đèn xanh”, Tổng thống Putin sẽ có cơ hội tiếp tục ở lại Điện Kremlin thêm 2 nhiệm kỳ nữa (tới năm 2036), nếu ông quyết định tranh cử và nhận được sự ủng hộ cũng như tín nhiệm của cử tri.
Thực tế, đây là thay đổi gây nhiều tranh cãi nhất trong bản Hiến pháp sửa đổi. Quy định khiến phương Tây và nhiều người phản đối chỉ trích rằng, đây là cách Tổng thống Putin có thể duy trì quyền lực. Ngược lại, Điện Kremlin cho rằng sửa đổi Hiến pháp là cần thiết để củng cố vai trò của Quốc hội, cải thiện chính sách xã hội cũng như hành chính công.
Bản thân Tổng thống Putin mới đây cho biết, ông chưa quyết định điều gì nhưng “không loại trừ khả năng tranh cử tổng thống nếu lựa chọn đó được đề cập trong Hiến pháp”. Tuy nhiên, ông cho rằng Chính phủ Nga hiện tại cần tập trung làm việc, chứ không nên bị xao lãng vào việc tìm đội ngũ kế nhiệm. Hãng tin Interfax dẫn lời Tổng thống Nga: “Nếu sửa đổi Hiến pháp không được thông qua, theo kinh nghiệm của tôi, sau khoảng 2 năm nữa, nhịp độ làm việc của nhiều thành phần trong Chính phủ sẽ bị ảnh hưởng thông qua cuộc tìm kiếm những người kế nhiệm tiềm năng. Chúng ta phải vận hành Chính phủ, chứ không phải tìm người kế nhiệm”. Theo ông, bản Hiến pháp hiện tại được thông qua trong giai đoạn nước Nga phải trải qua nhiều rối ren về mặt chính trị khi Liên bang Xô viết sụp đổ năm 1993. Còn ở thì hiện tại, xứ sở Bạch dương đang có một nền chính trị tương đối ổn định.
Hiện nay, đại dịch Covid-19 và những hậu quả kinh tế tiêu cực mà nó gây ra là mối bận tâm hàng đầu của nhiều người trên thế giới. Và theo lẽ tự nhiên, đây là yếu tố ảnh hưởng đến tín nhiệm của các chính phủ và lãnh đạo nhà nước. Đối với nước Nga, số người bị nhiễm virus Corona cao cùng với sự sụt giảm mạnh của giá dầu và nguy cơ về một cuộc khủng hoảng kinh tế đang là những khó khăn mà chính quyền của Tổng thống Vladimir Putin phải đương đầu. Trong một cuộc khảo sát do Trung tâm Nghiên cứu Levada độc lập thực hiện, Tổng thống Putin hiện nhận được tỷ lệ ủng hộ là 59%.
Sửa Hiến pháp để củng cố vị thế đất nước
Theo các nhà phân tích, Hiến pháp mới nhiều khả năng sẽ được thông qua trong cuộc trưng cầu dân ý sẽ diễn ra từ ngày 25.6. Trước đó, sự kiện trên từng được lên kế hoạch tổ chức vào ngày 22.4, nhưng bị hoãn do đại dịch Covid-19 diễn biến phức tạp. Sau khi quá trình bỏ phiếu hoàn tất, Ủy ban Bầu cử Trung ương Nga (CEC) sẽ xác định kết quả bỏ phiếu trong vòng 5 ngày và công bố 3 ngày sau đó. Nếu dự thảo Hiến pháp nhận được số phiếu ủng hộ quá bán, sửa đổi sẽ có hiệu lực vào ngày kết quả bỏ phiếu được công bố.
Các đề xuất sửa đổi, ngoài những quy định liên quan đến số nhiệm kỳ Tổng thống như đã đề cập ở trên, còn bao gồm việc mở rộng quyền lực của Quốc hội như chuyển một số quyền lực từ tổng thống sang Duma Quốc gia (Hạ viện) và Tòa án Hiến pháp; ưu tiên hóa Hiến pháp Nga trước các hiệp ước quốc tế, vị thế của tiếng Nga. Dự thảo Hiến pháp còn mở rộng nghĩa vụ của chính phủ trong các vấn đề xã hội; nghiêm cấm việc quan chức Nga nhập quốc tịch nước ngoài, điều chỉnh mức lương tối thiểu, củng cố nhiều điều khoản liên quan tới quyền tự do, quyền công dân và quyền con người…
Hồi đầu tháng 6, Tổng thống Nga đã kêu gọi người dân tích cực tham gia bỏ phiếu cho ý kiến về các sửa đổi trong Hiến pháp. “Hiến pháp là đạo luật cơ bản, hình thành nên nền tảng đời sống đất nước, cuộc sống của chúng ta, của con em chúng ta, và nó sẽ xác định những nguyên tắc luật pháp, tư pháp chính trong các mối quan hệ xã hội, quan hệ lao động cũng như các nguyên tắc hợp tác với đối tác nước ngoài”. Tuần trước, người đứng đầu Điện Kremlin lạc quan nhận định, đa số người dân Nga sẽ ủng hộ những thay đổi.
Còn theo phát biểu của người phát ngôn Điện Kremlin, ông Dmitry Peskov hôm 20.6 vừa qua, việc thông qua Hiến pháp sửa đổi sẽ giúp nâng cao vị thế của Nga. Ông chỉ ra rằng, một số nước phương Tây chưa bao giờ muốn chấp nhận sự độc lập đang lớn dần của xứ sở Bạch dương. Ông nói, “miễn là Nga bảo vệ bản thân tốt hơn khỏi sự can thiệp vào các vấn đề trong nước, Nga có thể tập trung vào củng cố vị trí đó. Theo tôi, những sửa đổi đa dạng của Hiến pháp mới là quá trình “củng cố” vị thế của nước Nga hiện tại, mạnh mẽ và có chủ quyền”.
