“Cuộc nổi dậy của kinh tế toàn cầu”
Tổng thống Donald Trump đã quyết định tạm dừng áp thuế trước áp lực lớn mà thị trường tài chính biến động gây ra, buộc ông phải xem xét lại thuế quan, ngay cả khi một số quan chức chính quyền khẳng định rằng việc đảo ngược chính sách thuế của ông luôn nằm trong kế hoạch.
Bộ trưởng Tài chính Bessent đã đóng một vai trò quan trọng trong việc đưa tổng thống đến với quyết định tạm dừng. Nhưng “công lao” thực sự, theo một số cố vấn của ông Trump thừa nhận riêng tư với tờ New York Times, phải thuộc về thị trường trái phiếu. Quyết định của ông Trump được thúc đẩy bởi nỗi sợ rằng “canh bạc” thuế quan có thể nhanh chóng biến thành một cuộc khủng hoảng tài chính. Và không giống như hai cuộc khủng hoảng trước đó trong 20 năm qua - cuộc khủng hoảng tài chính toàn cầu năm 2008 và đại dịch Covid năm 2020 - cuộc khủng hoảng này sẽ chỉ do một người gây ra trực tiếp.
Khi cổ phiếu và trái phiếu bị bán tháo, cử tri Mỹ chứng kiến tiền tiết kiệm hưu trí của họ cạn kiệt và các doanh nghiệp được cảnh báo về doanh số bán hàng tệ hơn dự kiến và giá cả tăng cao, tất cả đều có thể là cú tát với tất cả những ai đã đưa ông Trump trở lại Nhà Trắng vào năm ngoái với lời hứa chống lạm phát.
Nền kinh tế toàn cầu dường như đang “nổi dậy” công khai chống lại thuế quan của Mỹ khi các biện pháp này chính thức có hiệu lực vào sáng 9.4, một tín hiệu cho thấy tổng thống Hoa Kỳ không miễn nhiễm với áp lực thị trường. Đến đầu giờ chiều, Trump đã đăng trên Truth Social rằng vì hơn 75 quốc gia đã liên hệ với chính phủ Hoa Kỳ để đàm phán thương mại và không trả đũa theo những cách có ý nghĩa, "tôi đã cho phép tạm dừng 90 ngày và giảm đáng kể mức thuế quan đối ứng trong giai đoạn này xuống 10%, có hiệu lực ngay lập tức”.
Ông Donald Trump sau đó nói với các phóng viên rằng ông đã rút lại nhiều mức thuế quan áp với tất cả các nước (nhưng không phải đối với Trung Quốc) khi nhận thấy mọi người "hoảng loạn" và "sợ hãi" do thị trường chứng khoán sụt giảm. Ông nói thêm rằng mặc dù ông mong đợi đạt được thỏa thuận với các nước nhưng "vẫn chưa có gì kết thúc".
Mức thuế 10% là mức thuế cơ sở đối với hầu hết các quốc gia, sẽ có hiệu lực vào 11.4. Mức thuế này thấp hơn đáng kể so với mức thuế 20% mà Trump đã áp dụng cho hàng hóa từ Liên minh châu Âu, 24% đối với hàng nhập khẩu từ Nhật Bản và 25% đối với các sản phẩm từ Hàn Quốc, hoặc gần 50% với một số nước Đông Nam Á trong đó có Việt Nam. Tuy nhiên, mức thuế 10% thể hiện mức tăng so với mức thuế trước đây do chính phủ Hoa Kỳ áp dụng. Canada và Mexico sẽ tiếp tục bị áp thuế tới 25% do một chỉ thị riêng của Trump nhằm ngăn chặn việc buôn lậu fentanyl.
Người đứng đầu Tổ chức Thương mại Thế giới, Ngozi Okonjo-Iweala, cho biết cuộc chiến thương mại giữa Hoa Kỳ và Trung Quốc có thể "gây tổn hại nghiêm trọng đến triển vọng kinh tế toàn cầu" và cảnh báo về "khả năng phân mảnh thương mại toàn cầu theo đường lối địa chính trị".
Nguy cơ bán tháo trái phiếu
Theo ba nguồn tin am hiểu vấn đề, nỗi lo ngày càng lớn bên trong Bộ Tài chính Mỹ về thị trường trái phiếu là yếu tố trung tâm khiến ông Trump quyết định tạm hoãn chế độ thuế đối ứng.
Bộ trưởng Tài chính Scott Bessent đã trực tiếp nêu vấn đề này với ông Trump trong một cuộc họp ngay trước khi thông báo tạm hoãn được đưa ra, phản ánh sự đồng thuận từ nhóm cố vấn kinh tế của Nhà Trắng, những người đã cảnh báo ông về tốc độ bán tháo ngày càng tăng của trái phiếu chính phủ Mỹ.
Các cuộc gọi từ giới doanh nghiệp đồng minh với Nhà Trắng cũng ngày càng tập trung vào diễn biến đáng lo ngại ở thị trường trái phiếu, khi họ cố gắng thuyết phục ông Trump rút lại kế hoạch.
Biến động thị trường đã diễn ra trong nhiều tuần trước động thái của Trump, khi tổng thống đôi khi ám chỉ rằng thuế nhập khẩu sẽ vẫn được giữ nguyên.
Đặc biệt đáng lo ngại là nợ của chính phủ Hoa Kỳ đã mất đi một phần sức hấp dẫn với các nhà đầu tư, những người thường coi trái phiếu kho bạc là nơi trú ẩn an toàn khi có biến động kinh tế. Giá trái phiếu chính phủ đã giảm, đẩy lãi suất trái phiếu kho bạc Hoa Kỳ kỳ hạn 10 năm lên 4,45%. Lãi suất đó đã giảm sau khi Trump đảo ngược quyết định.
Gennadiy Goldberg, người đứng đầu chiến lược lãi suất Hoa Kỳ tại TD Securities, cho biết trước thông báo rằng thị trường muốn thấy một thỏa thuận ngừng bắn trong các tranh chấp thương mại.
“Các thị trường nói chung, không chỉ thị trường Kho bạc, đang tìm kiếm dấu hiệu cho thấy sự hạ nhiệt thương mại đang đến”, ông nói. “Nếu không có bất kỳ sự hạ nhiệt nào, thị trường sẽ khó ổn định”.
John Canavan, nhà phân tích hàng đầu tại công ty tư vấn Oxford Economics, lưu ý rằng: “Đã có rất nhiều thông điệp trái chiều về việc liệu có đàm phán hay không. “Với những gì đang diễn ra trên thị trường, ông ấy nhận ra rằng điều an toàn nhất cần làm là đàm phán và tạm dừng mọi thứ”.
Áp lực từ các lãnh đạo doanh nghiệp
Tại Nhà Trắng, điện thoại liên tục đổ chuông khi các lãnh đạo doanh nghiệp, các nghị sĩ Cộng hòa và những đồng minh khác gọi điện để kêu gọi ông Trump cân nhắc lại kế hoạch áp thuế. Nhưng họ gần như không nhận được tín hiệu nào về một động thái trì hoãn.
Các giám đốc điều hành liên tục gọi đến văn phòng Chánh văn phòng Susie Wiles, Phó tổng thống JD Vance và Bộ trưởng Tài chính Scott Bessent để trực tiếp thuyết phục ông Trump.
Theo các nguồn tin, bà Wiles đặc biệt hiệu quả trong thuyết phục ông Trump rằng đợt sụt giảm thị trường đang khiến ông mất nhiều vốn chính trị mà ông cần cho các chương trình nghị sự tiếp theo. Trong khi đó, các nghị sĩ đang phải đối mặt với làn sóng cử tri giận dữ khi thị trường lao dốc.
Bộ trưởng Tài chính Bessent cũng dần đóng vai trò lớn hơn trong việc truyền đạt thông điệp ra công chúng, nhấn mạnh rằng hàng chục quốc gia đang muốn có cơ hội đàm phán thương mại.
Bản thân ông Trump cũng thừa nhận ông đã theo dõi sát sao diễn biến thị trường, gọi tình hình những ngày qua là “ảm đạm”.
Cuối cùng, một tuần sau khi công bố chính sách thuế khiến hệ thống thương mại toàn cầu chao đảo, ông đã quyết định tạm hoãn chính sách này. Ông nói: “Ta phải linh hoạt. Tôi nghĩ thị trường tài chính luôn thay đổi, hãy nhìn hôm nay xem thị trường đã thay đổi bao nhiêu”.
Nguy cơ kinh tế Mỹ suy thoái không thể kiểm soát
Cơn sốt thuế quan trong những tuần gần đây đã ảnh hưởng đến cả doanh nghiệp và cá nhân.
Giám đốc Điều hành của Delta Air Lines, Ed Bastian cho biết chính quyền đang kém chiến lược hơn so với nhiệm kỳ đầu tiên của mình. Vào tháng 1, công ty của ông đã dự kiến sẽ có năm tài chính tốt nhất trong lịch sử, và sau đó đã phải hủy bỏ kỳ vọng cho năm 2025 do mọi thứ đều không chắc chắn. Ông cho biết: “Những quyết định đột ngột tạo ra sự hỗn loạn về khả năng lập kế hoạch”, đồng thời lưu ý rằng nhu cầu đi lại bằng máy bay đã suy yếu.
Trước khi Tổng thống Trump đảo ngược quyết định, các nhà dự báo kinh tế cho biết nhiệm kỳ thứ hai của ông đã có một loạt tác động tiêu cực và lan tỏa có thể khiến đất nước rơi vào suy thoái.
Joe Brusuelas, nhà kinh tế trưởng tại công ty tư vấn RSM, cho biết: "Những cú sốc đồng thời đối với tâm lý người tiêu dùng, niềm tin của doanh nghiệp, thương mại, thị trường tài chính cũng như giá cả, đơn đặt hàng mới và thị trường lao động sẽ đẩy nền kinh tế vào suy thoái trong quý hiện tại".
Bộ trưởng Tài chính Bessent trước đây đã nói rằng có thể mất nhiều tháng để đạt được thỏa thuận với các quốc gia về thuế suất.
Chiến lược từ đầu hay cú bẻ lái?
Sau khi Tổng thống đảo ngược chính sách trên mạng xã hội, đội ngũ của ông Trump đã rơi vào tình thế khó xử khi phải cố gắng thuyết phục giới truyền thông rằng đây là kế hoạch từ đầu, một chiến lược tuyệt vời được lấy thẳng từ những trang sách bán chạy nhất của tổng thống - "Nghệ thuật đàm phán" (The Art of the Deal).
Bộ trưởng Tài chính cho biết ông và Tổng thống "đã có một cuộc nói chuyện dài vào cuối tuần trước, và đây là chiến lược của ông ấy từ đầu" và rằng Tổng thống đã đưa Trung Quốc vào một vị thế bất lợi". Ông cho biết Tổng thống tạm dừng chính sách thuế vì chính quyền đang nhận được quá nhiều đề nghị đàm phán, và mỗi cuộc đàm phán sẽ được “thiết kế riêng”, do đó sẽ “tốn thời gian”. Ông Scott Bessent còn đi xa hơn khi phủ nhận rằng thị trường trái phiếu là nguyên nhân dẫn đến sự thay đổi này.
Bà Leavitt, Thư ký báo chí Nhà Trắng, cũng tìm cách biến cú “bẻ lái” chính sách thành một màn đàm phán thiên tài. “Nhiều người trong giới truyền thông rõ ràng đã không đọc “Nghệ thuật đàm phán”, các vị hoàn toàn không hiểu Tổng thống Trump đang làm gì”, bà nói. “Các vị từng nói rằng thế giới sẽ nghiêng về phía Trung Quốc, nhưng thực tế là điều ngược lại. Cả thế giới đang gọi đến Mỹ, chứ không phải Trung Quốc, bởi họ cần thị trường của chúng ta, cần người tiêu dùng Mỹ, và cần vị Tổng thống này để đối thoại. Đó chính là lý do hơn 75 quốc gia đã gọi tới”.
Cố vấn cấp cao Stephen Miller còn đẩy nỗ lực đó lên một tầm mới trên mạng X: “Các bạn đang chứng kiến chiến lược kinh tế vĩ đại nhất mà một Tổng thống Mỹ từng thực hiện.”
Tuy nhiên, khi Tổng thống Trump xuất hiện để giải thích quyết định vào chiều 9.4, ông lại khiến những nỗ lực của Bộ trưởng Bessent và cả Thư ký báo chí Nhà Trắng Karoline Leavitt trở nên vô nghĩa, khi thẳng thắn thừa nhận rằng ông đưa ra quyết định chủ yếu “theo bản năng, hơn bất kỳ điều gì khác”, trong lúc thị trường đang chao đảo. Và thực tế là rất nhiều quan chức Nhà Trắng biết về quyết định của ông cùng lúc với công chúng.
