Không mang lại hiệu quả đáng kể
Trong dự thảo Luật sửa đổi, bổ sung Luật Thuế bảo vệ môi trường 2010 đang được đưa ra lấy ý kiến, Bộ Tài chính đề xuất tăng khung thuế bảo vệ môi trường mặt hàng xăng, dầu lên gấp 2 - 3 lần so với hiện hành và giải thích: Việc mở rộng khung thuế suất nhằm tăng tính chủ động khi điều hành mức thuế phù hợp với chính sách phát triển KT - XH theo từng thời kỳ. Tuy nhiên, VCCI khẳng định, lập luận này chưa thực sự hợp lý vì thuế bảo vệ môi trường không liên quan đến các chính sách phát triển KT - XH và không nên được điều chỉnh dựa theo chính sách phát triển KT - XH. Vì thế, VCCI kiến nghị cơ quan soạn thảo bỏ lập luận này trong tờ trình.
Nhận định về vấn đề này, các chuyên gia kinh tế nêu rõ, xăng dầu là mặt hàng thiết yếu, nếu mục tiêu là hạn chế tác động môi trường thông qua hạn chế tiêu thụ xăng dầu, thì việc tăng thuế không mang lại hiệu quả đáng kể. Nhiều kết quả nghiên cứu cũng cho thấy, mặt hàng này có độ co giãn cầu rất thấp. Do đó, khả năng điều chỉnh hành vi của người dân xuất phát từ tác động của tăng thuế bảo vệ môi trường đối với xăng dầu là tương đối thấp trong khi chi phí xã hội phải bỏ ra lại rất lớn. So với nhiều công cụ chính sách khác để cắt giảm phát thải như tuyên truyền vận động, đầu tư cho giao thông công cộng, đường sắt, đổi mới công nghệ của thiết bị điện, trồng rừng, phát điện từ rác thải, điện gió… thì chính sách thuế đối với xăng dầu tốn kém hơn mà hiệu quả lại thấp hơn.
Cũng theo đánh giá của VCCI, việc tăng thuế bảo vệ môi trường đối với xăng dầu nhằm bù vào khoản hụt thu từ các hiệp định thương mại sẽ tác động tiêu cực đến toàn bộ nền kinh tế Việt Nam. Việc cắt giảm thuế quan từ các hiệp định thương mại có thể mang lại lợi thế cho các doanh nghiệp Việt Nam nhưng cũng mang lại lợi thế tương tự cho các doanh nghiệp ở quốc gia khác. Nếu tăng thuế bảo vệ môi trường đối với xăng dầu để bù lại, thì vô hình trung, chính sách này khiến các doanh nghiệp Việt Nam mất lợi thế cạnh tranh trước các đối thủ nước ngoài.
|
|
Ai chịu thiệt?
Nếu tăng thuế bảo vệ môi trường đối với xăng dầu, những ngành chịu thiệt hại nặng nhất là vận tải, nông nghiệp và thủy, hải sản. Theo thông tin từ Cục Quản lý giá (Bộ Tài chính), tỷ trọng chi phí nhiên liệu chiếm 25% - 35% với xe chạy xăng, 35% - 45% với xe chạy dầu, và chiếm khoảng 39,5% với ngành hàng không. Với ngành thủy, hải sản, chi phí nhiên liệu chiếm 33% - 59% cơ cấu giá thành. Chi phí vận chuyển hàng hóa cũng thường chiếm 35% - 40% cơ cấu giá thành của ngành nông nghiệp. Trong khi đó, đây đều là những ngành kinh tế có nhiều đối tượng yếu thế và đang trong giai đoạn hiện đại hóa, chuyển từ thủ công sang cơ giới. Chi phí xăng dầu tăng có thể làm giảm động lực chuyển đổi cơ giới hóa của nông dân. Các chi phí đầu vào và nghĩa vụ tài chính của doanh nghiệp đang có xu hướng tăng mạnh trong thời gian qua.
Với một số tác động tiêu cực được liệt kê như trên, VCCI cho rằng việc tăng thuế bảo vệ môi trường đối với xăng dầu cần được đánh giá một cách bài bản và khách quan đối với toàn bộ nền kinh tế và phúc lợi xã hội của đất nước. Do đây mới chỉ nâng khung thuế, chứ chưa trực tiếp tăng mức thuế, nên cần có đánh giá dựa trên 3 giả thuyết về mức thuế suất: Mức sàn, mức trần và mức trung bình. Theo báo cáo của Bộ Tài chính, trong năm 2016 mức đóng góp của thuế bảo vệ môi trường trong tổng thu ngân sách là 4,1%, với 99% trong số đó đến từ xăng dầu. Nếu cộng cả thuế nhập khẩu, thuế tiêu thụ đặc biệt, và thuế VAT thì mức đóng góp của ngành xăng dầu vào khoảng 9,8% tổng thu ngân sách. Nếu mức thuế mới kịch khung được áp dụng và loại bỏ thuế nhập khẩu theo lộ trình thì mức đóng góp lên đến khoảng 15% tổng thu ngân sách. Đây là tỷ lệ rất lớn và không có lợi cho kết cấu ngân sách quốc gia.
| Phải thay đổi tư duy thu ngân sách Chuyên gia kinh tế Vũ Đình Ánh cho rằng, ngành tài chính luôn xác định nhiệm vụ trọng tâm là thu ngân sách, thậm chí thu càng nhiều càng tốt. Thực tế cũng cho thấy, năm nào thu ngân sách cũng vượt dự toán dù kinh tế khó khăn. Với tư duy như vậy, việc tìm cách tăng thu là bình thường. Để tăng thu, ngành tài chính sẽ tìm xem những khoản nào dễ thu nhất, nên việc nghiên cứu trình cấp có thẩm quyền tiếp tục tăng thuế bảo vệ môi trường đối với xăng dầu là rất dễ hiểu. Tư duy về thu ngân sách chỉ thay đổi khi ngành tài chính xác định rằng nhiệm vụ của mình không chỉ là thu ngân sách và thu vượt dự toán mà phải gắn nhiệm vụ thu ngân sách với phát triển kinh tế. Theo chuyên gia kinh tế Ngô Trí Long, điều đáng lo ngại là dù tốc độ thu luôn tăng trong những năm gần đây nhưng tốc độ chi lại vượt tốc độ thu. Do đó Bộ Tài chính phải tìm nguồn để bù đắp. Ông Long khuyến cáo không thể quá tận thu mà phải tạo điều kiện cho doanh nghiệp có thể hoạt động được, tạo thêm nguồn thu. Đồng thời, ngành tài chính phải có nhiều chính sách để nuôi dưỡng, tạo nên nguồn thu và chống thất thu... nhằm có nguồn thu thay vì tận thu như thời gian qua. Cũng theo ông Long, để nuôi dưỡng nguồn thu, khuyến khích sản xuất phát triển, kích thích tiêu dùng, nhiều nước đã giảm thuế chứ không phải lo tìm cách tăng thuế. |
