Nền kinh tế nhiều điểm sáng
TS. Nguyễn Quốc Việt, Phó Viện trưởng VEPR cho biết, kết thúc quý III.2024, nền kinh tế Việt Nam đã phục hồi đáng kể. GDP 9 tháng năm nay tăng trưởng ấn tượng, đạt 6,82%, cao hơn 1,5 lần so với mức 4,4% của cùng kỳ năm ngoái, trong đó khu vực công nghiệp và dịch vụ đóng vai trò chủ đạo. Trên phương diện tổng cầu, sự khởi sắc của thương mại cùng dòng vốn FDI tích cực đã trở thành những động lực chính thúc đẩy nền kinh tế. Đáng chú ý, xuất nhập khẩu hàng hóa vượt xa kỳ vọng, với tổng kim ngạch đạt 578,5 tỷ USD, tăng mạnh 16,3% so với cùng kỳ, và xuất siêu đạt mức 20,8 tỷ USD. Có thể đánh giá, đây là một thành tích xuất sắc trong giai đoạn 2020 - 2024, ông Việt nhấn mạnh.
Điểm sáng là thu ngân sách nhà nước vượt kế hoạch, trong khi chi tiêu công giảm so với cùng kỳ năm 2023, dẫn đến ngân sách tiếp tục đạt thặng dư cao, tạo ra dư địa tài khóa lớn. Điều này mở ra cơ hội tiếp tục triển khai các chính sách hỗ trợ như miễn, giảm thuế, đặc biệt trong bối cảnh nhiều ngành chịu ảnh hưởng từ bão Yagi.
Bên cạnh đó, thương mại ghi nhận những bước tiến tích cực, vốn FDI thực hiện đạt kỷ lục, du lịch bùng nổ trở lại, và tỷ giá USD tại các ngân hàng thương mại liên tục giảm, thấp hơn nhiều so với mức trần của Ngân hàng Nhà nước. Tốc độ tăng cung tiền và tăng trưởng tín dụng phục hồi khá tốt, góp phần tích cực vào tăng trưởng và đầu tư, mặc dù vẫn thấp hơn nền trung bình những năm trước đại dịch Covid-19. Ngân hàng Nhà nước tiếp tục thực hiện các chính sách tiền tệ linh hoạt tương đối thành công giai đoạn vừa qua để giảm các “cú sốc” và can thiệp thanh khoản, giúp hạ nền lãi suất, hỗ trợ chi phí vốn cho nền kinh tế mà không cần can thiệp lãi suất điều chỉnh.
Trong bối cảnh cơ hội và thách thức đan xen, VEPR đã đưa ra hai kịch bản tăng trưởng cho năm 2024. Ở kịch bản cao, GDP quý IV.2024 dự kiến sẽ giữ đà tăng trưởng ở mức 7,4%, giúp cả năm đạt mục tiêu 7% như Chính phủ đề ra. Trong kịch bản thấp, GDP quý IV có thể giảm xuống dưới 7%, và tăng trưởng cả năm sẽ dao động quanh mức 6,84%.
Nhiều rủi ro và thách thức
Mặc dù nền kinh tế có nhiều điểm sáng tích cực, tuy nhiên theo các chuyên gia VEPR, vẫn còn có những rủi ro và thách thức ở phía trước.
Đầu tiên, chi tiêu của người tiêu dùng vẫn chưa quay lại mức trước đại dịch, trong khi áp lực lạm phát nửa đầu năm 2024 đã phần nào kìm hãm đà tăng trưởng của vốn đầu tư.
Bên cạnh đó, chỉ số quản trị mua hàng PMI suy giảm và xuống dưới 50 điểm trong tháng 9. Tỷ lệ doanh nghiệp rời bỏ thị trường tiếp tục cao hơn so với số doanh nghiệp gia nhập.
Nhìn xa hơn, xu thế phân mảnh kinh tế - chính trị toàn cầu, hiện tượng thời tiết cực đoan do biến đổi khí hậu khiến cầu bên ngoài có thể suy giảm. Chi phí đẩy khiến năng lực cạnh tranh xuất khẩu và khả năng tham gia sâu hơn chuỗi giá trị toàn cầu gặp nhiều thách thức. Trong khi đó, các yếu tố đầu vào trong sản xuất gặp nhiều rào cản cũng như tình thế khó khăn trong chuyển dịch mô hình tăng trưởng. Đổi mới môi trường kinh doanh và cải cách thể chế mặc dù đạt một số tiến bộ nhưng vẫn chậm chạp, tiềm ẩn nhiều rủi ro trong đầu tư, kinh doanh, làm nản lòng cộng đồng doanh nghiệp trong và ngoài nước.
Đáng chú ý, dòng vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI) vốn là động lực chính của tăng trưởng tại các quốc gia châu Á, trong đó có Việt Nam, đang có dấu hiệu chững lại trong quý III. Do đó, cần nghiên cứu kỹ các dòng chảy dòng vốn FDI trên thế giới nói chung và vào Việt Nam nói riêng để có chính sách đối ứng trong thời gian tới.
Chuyên gia kinh tế Phạm Chi Lan cho rằng, thành tựu quý III năm nay tạo cho chúng ta niềm tin về sự phục hồi và phát triển trong những năm tới. Tuy nhiên, tăng trưởng trong quý III vẫn dựa vào xuất khẩu nhờ bàn tay của doanh nghiệp FDI. Nhiều năm nay, động lực từ tiêu dùng trong nước và đầu tư chưa cải thiện được nhiều. Sự kém phát triển của các ngành công nghiệp hỗ trợ trong nước và các doanh nghiệp siêu nhỏ, nhỏ và vừa đã cản trở nỗ lực của quốc gia trong việc tham gia chuỗi giá trị toàn cầu. Đồng thời, môi trường kinh doanh vẫn tiềm ẩn nhiều rủi ro, với các rào cản về điều kiện kinh doanh và thủ tục hành chính có xu hướng gia tăng do động lực cải cách từ các bộ, ngành đang suy yếu.
Ông Phan Đức Hiếu, Ủy viên Thường trực Ủy ban Kinh tế, cũng cho rằng, các thách thức trong những tháng cuối năm 2024 vẫn rất lớn. Đặc biệt, thiệt hại do cơn bão Yagi gây ra vẫn chưa được khắc phục hoàn toàn, ảnh hưởng nặng nề đến hoạt động sản xuất kinh doanh của cả doanh nghiệp và người dân. Việc triển khai nhanh chóng các chính sách hỗ trợ sau bão là cần thiết để thúc đẩy tăng trưởng kinh tế. Theo đó, cần triển khai Nghị quyết 143 của Chính phủ về hỗ trợ khắc phục hậu quả bão số 3 Yagi phải rất nhanh, tính bằng ngày thì mới có được mức tăng trưởng cao trong quý IV và từ đó đạt được mục tiêu tăng trưởng GDP cả năm 7%.
