Sắc xuân ở làng nghề dệt chiếu của người Khmer

Đưa nghề truyền thống của người Khmer vươn xa

Trong những ngày cuối năm 2022, chúng tôi về làng nghề dệt chiếu Hàm Tân, công việc của các thợ dệt rất tất bật vào mùa dệt chiếu Tết, rộn rã hẳn bởi âm thanh vang vọng của những khung dệt bằng gỗ cho đến chiếc máy dệt chiếu. Hiện nay, làng dệt chiếu truyền thống tập trung ở các ấp Chợ, Cà Hom và Bến Bạ với khoảng 300 hộ, đã giải quyết việc làm cho hơn 1.000 lao động ở các khâu như trồng lát, sơ chế nguyên liệu lát, dệt và tiêu thụ.

Năm 2022, làng nghề dệt chiếu Hàm Tân sản xuất được gần 50.000 chiếc chiếu các loại (dệt máy trên 17.000 chiếc, dệt thủ công gần 33.000 chiếc), tổng giá trị đạt trên 5,5 tỷ đồng, lợi nhuận hơn 2,6 tỷ đồng. Nhìn những chiếc chiếu dệt ra từ những đôi bàn tay khéo léo của người thợ dệt chiếu ở Hàm Tân được thương lái thu gom, đưa đi tiêu thụ các nơi, góp phần đưa làng nghề truyền thống của người Khmer Trà Vinh ngày càng vươn xa.

Nghề dệt chiếu ở Hàm Tân với hình thức cha truyền con nối, được tỉnh Trà Vinh công nhận làng nghề năm 2014, chủ yếu sản xuất các sản phẩm chiếu hoa (chiếu hoa dệt 2 mặt), chiếu trắng, chiếu nhấn chữ phục vụ nhu cầu tiêu dùng của gia đình, lễ hội và sản xuất các mặt hàng chiếu dùng trong bệnh viện, chiếu trải ghế dài, thảm lót sàn…

Để có một đôi chiếu hoa đẹp và bền, anh Thạch Khanh nghệ nhân dệt chiếu ở ấp Chợ (xã Hàm Tân, huyện Trà Cú) cho biết: “Trước đây, chiếu hoa của làng chiếu Hàm Tân được nhiều người tiêu dùng biết đến và sản phẩm có mặt hầu hết ở các tỉnh trong vùng đồng bằng sông Cửu Long.

Hiện nay, nghề dệt chiếu hoa còn rất ít trong các gia đình làm nghề dệt chiếu truyền thống ở Hàm Tân, nguyên nhân do dệt chiếu hoa đòi hỏi sự công phu hơn dệt chiếu trắng. Hiện nay, giá mỗi đôi chiếu hoa đặt hàng từ 250.000 – 300.000 đồng, mỗi ngày gia đình có 2 người dệt được một đôi chiếu hoa khổ 1,6 x 2m, trừ chi phí lợi nhuận được khoảng 140.000 đồng. Mặc khác, dệt chiếu hoa chỉ tập trung rộ vào thời điểm cuối năm hoặc các dịp Tết cổ truyền của bà con người Kinh và Khmer”.

Nghề truyền thống được người dân bảo tồn, phát huy

Có tận mắt chứng kiến quy trình mới thấy tay nghề của người thợ rất quan trọng, phải đan thế nào để chiếu vừa khít, đều và có độ bền. Chị Danh Kim Huôi, ấp Cà Hom (xã Hàm Tân, huyện Trà Cú), chia sẻ: Từ nhỏ tôi đã học nghề dệt chiếu từ gia đình. Nghề này cực nhất là lúc đi cắt lác, chẻ lác, phơi khô. Để dệt ra một chiếc chiếu thường mất khoảng vài tiếng đồng hồ, đòi hỏi người dệt phải cẩn thận, tỉ mỉ trong từng công đoạn.

“Khi dệt chiếu cần 2 người cùng làm, thông thường khi căng đai xong thì người thợ chính sẽ ngồi lên khung, người thứ hai luồn từng sợi lác vào khuôn và người thợ chính sẽ dùng sức lực dập mạnh vào lác để kết chặt lác vào nhau. Động tác dập phải dứt khoát, đủ độ mạnh để lác thẳng hàng, không xếp chồng lên nhau dẫn đến gãy lọn. Hiện nay, giá mỗi đôi chiếu trắng có giá từ 120.000 – 150.000 đồng/đôi, trừ chi phí còn khoảng 60.000 – 80.000 đồng; hộ nào có khung thì dệt chiếu, không có thì làm lác, tuy thu nhập không cao nhưng vẫn đảm bảo trang trải sinh hoạt gia đình” – chị Huôi nói.

Mùa xuân mới đang về, đến với làng nghề dệt chiếu ở Hàm Tân, những người thợ dệt chiếu vẫn miệt mài bên khung cửi, qua bàn tay khéo léo, những sợi lác thô kệch được kết thành những sản phẩm độc đáo; không chỉ là kế sinh nhai, mà còn là nghề truyền thống đang được người dân Khmer ở đây bảo tồn, phát huy.