Thời gian qua, tổ chức và hoạt động HĐND các cấp không ngừng củng cố, phát triển, đã và đang phát huy vai trò quan trọng trong sự nghiệp xây dựng nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa, Nhà nước của dân, do dân và vì dân, từng bước khẳng định vị trí, vai trò của HĐND ở cơ sở. Nội dung này được ghi nhận trong các cuộc giám sát tại một số đơn vị, địa phương của Thường trực HĐND tỉnh Bắc Ninh về tình hình tổ chức và hoạt động của HĐND cấp huyện, HĐND cấp xã theo Luật Tổ chức chính quyền địa phương năm 2015.
Thông qua hoạt động giám sát của Thường trực HĐND tỉnh Bắc Ninh tại huyện Lương Tài, huyện Gia Bình, thị xã Quế Võ và TP. Bắc Ninh cho thấy, từ đầu nhiệm kỳ 2021 - 2026 đến nay, tổ chức và hoạt động của HĐND cấp huyện và xã nói chung đã đạt những kết quả ấn tượng với nhiều đổi mới. Thường trực HĐND cấp huyện, cấp xã chủ động bám sát nghị quyết của các cấp ủy, HĐND cấp trên để cụ thể hóa thành kế hoạch; trình độ, chất lượng của đại biểu HĐND cao hơn nhiệm kỳ trước. Bên cạnh đó, chất lượng, hiệu quả hoạt động của HĐND huyện, cấp xã dần đi vào nền nếp, từng bước được nâng lên; các kỳ họp HĐND, phiên họp Thường trực HĐND ngày càng được cải tiến, đổi mới. Việc xây dựng và ban hành nghị quyết bảo đảm chất lượng; các nghị quyết đề ra đúng luật và phù hợp với tình hình thực tế của địa phương.
Đoàn giám sát của Thường trực HĐND tỉnh Bắc Ninh tại HĐND huyện Quế Võ. Ảnh: Phan Phương
Mặt khác, chất lượng và hiệu quả của hoạt động giám sát từng bước được nâng lên. Việc gần dân và lắng nghe ý kiến của Nhân dân cũng được tăng cường; các đại biểu đã thường xuyên tiếp xúc cử tri để lắng nghe tâm tư, nguyện vọng và vận động Nhân dân thực hiện chủ trương, chính sách của Đảng, pháp luật của Nhà nước, nghị quyết của HĐND. Công tác tiếp xúc cử tri, tiếp công dân, xử lý, đôn đốc giải quyết đơn thư khiếu nại, tố cáo của công dân thực hiện theo quy định của pháp luật. Vai trò, ý thức trách nhiệm của đại biểu HĐND từng bước được khẳng định; hoạt động các Ban, các Tổ đại biểu HĐND bảo đảm theo chương trình, kế hoạch.
Điển hình như HĐND huyện Lương Tài đã tổ chức 6 kỳ họp (4 kỳ họp thường lệ, 2 kỳ họp chuyên đề), ban hành 72 nghị quyết; Thường trực, các Ban HĐND huyện Lương Tài tổ chức 13 cuộc giám sát chuyên đề, đưa ra 74 đề xuất, kiến nghị sau giám sát.
Đối với HĐND thị xã Quế Võ, các kỳ họp ngày càng được cải tiến và đổi mới; công tác ban hành nghị quyết cơ bản bảo đảm đúng quy trình, thủ tục theo quy định pháp luật. HĐND thị xã tổ chức 11 kỳ họp - đây là đơn vị tổ chức kỳ họp nhiều nhất so với đơn vị cấp huyện và đã ban hành 164 nghị quyết; công tác giám sát, khảo sát ngày càng thực chất, hiệu quả, với 14 cuộc giám sát chuyên đề; tổ chức 1 phiên giải trình tại phiên họp Thường trực HĐND. HĐND thị xã Quế Võ cũng là đơn vị thực hiện sớm nhất việc xây dựng kế hoạch triển khai thực hiện Kết luận số 589 của Tỉnh ủy Bắc Ninh về việc tiếp tục thực hiện Nghị quyết số 13 của Ban Chấp hành Đảng bộ tỉnh Bắc Ninh Khóa XIX với nội dung “Tiếp tục đổi mới, nâng cao chất lượng và hiệu quả hoạt động của HĐND các cấp.”
Tăng cường hoạt động giải trình
Tại cuộc giám sát, các đại biểu đưa ra nhiều ý kiến nhằm phân tích, đánh giá thực chất hoạt động của HĐND các cấp. Bên cạnh các kết quả đạt được, hoạt động của HĐND 2 cấp tại các huyện Gia Bình, Lương Tài và Quế Võ còn một số hạn chế như số lượng đại biểu chuyên trách ở cấp xã còn ít nên thời gian dành cho hoạt động của HĐND chưa nhiều. Công tác giám sát hiệu quả chưa cao, giám sát chuyên đề, tái giám sát còn ít; việc thực hiện kết luận sau giám sát của một số cơ quan, đơn vị còn hạn chế; việc theo dõi, đôn đốc, kiểm tra thực hiện kết luận giám sát chưa thường xuyên; chưa triển khai giám sát của các Ban HĐND cấp xã.
Bên cạnh đó, hoạt động giải trình tại các phiên họp Thường trực HĐND chưa được tổ chức nhiều; việc tổ chức phiên họp thường kỳ hàng tháng của Thường trực HĐND có nơi chưa bảo đảm đầy đủ theo quy định pháp luật. Việc ứng dụng công nghệ thông tin vào hoạt động của HĐND huyện, cấp xã chưa được đẩy mạnh, hiệu quả; chất lượng, hiệu quả các kỳ họp của HĐND chưa đồng đều ở các địa phương.
Cùng với đó, một số văn bản, nghị quyết của HĐND được ban hành chưa bảo đảm thẩm quyền, hình thức theo quy định; chưa có cơ chế để khắc phục tình trạng chậm gửi tài liệu phục vụ kỳ họp đến đại biểu. Hoạt động thẩm tra của các Ban HĐND, nhất là ở cấp xã chất lượng chưa cao; công tác tham mưu, phục vụ còn khó khăn và bất cập.
Phó Chủ tịch Thường trực HĐND tỉnh Bắc Ninh Trần Thị Hằng đề nghị, Thường trực HĐND huyện Gia Bình, Lương Tài, Quế Võ tiếp thu ý kiến Đoàn giám sát, khắc phục những hạn chế mà các thành viên Đoàn giám sát đưa ra. Đối với HĐND 2 cấp cần quán triệt thực hiện tốt Kết luận số 589 của Tỉnh ủy Bắc Ninh về “Tiếp tục đổi mới, nâng cao chất lượng và hiệu quả hoạt động của HĐND các cấp”. Đồng thời, tăng cường thực hiện tốt Quy chế phối hợp 3 bên giữa Thường trực HĐND, UBND, Ủy ban MTTQ.
Ngoài ra, xem xét kỹ về thẩm quyền của Thường trực HĐND để triển khai thực hiện hiệu quả, mang tính khoa học và bảo đảm quy định. Tăng cường hoạt động giám sát chuyên đề, tiếp xúc cử tri chuyên đề, bố trí để đại biểu HĐND tiếp dân theo quy định, tăng cường hoạt động của Tổ đại biểu HĐND. Đồng thời, bám sát sự lãnh đạo của các cấp ủy nhằm bảo đảm chất lượng và hiệu quả hoạt động. Mặt khác, đề nghị các cấp ủy Đảng tăng cường sự lãnh đạo toàn diện đối với hoạt động của HĐND.
