Địa phương cần cam kết trách nhiệm tổ chức thực hiện

Chủ trương đầu tư xây dựng đường cao tốc Bắc – Nam phía Tây đoạn Gia Nghĩa (Đắk Nông) – Chơn Thành (Bình Phước) nhận được sự đồng tình, thống nhất cao của Ủy ban Thường vụ Quốc hội, bởi lẽ việc triển khai dự án không chỉ tạo động lực, sức lan tỏa, phục vụ phát triển kinh tế - xã hội khu vực Đông Nam Bộ và Tây Nguyên mà còn góp phần hoàn thiện mạng lưới cao tốc theo quy hoạch liên kết vùng.

Mục tiêu đầu tư dự án nhằm kết nối Tây Nguyên với vùng Đông Nam Bộ, kết nối TP. Hồ Chí Minh với các tỉnh Bình Phước, Đắk Nông, Đắk Lắk, Gia Lai và các địa phương khác trong vùng, tạo không gian phát triển mới; khai thác tiềm năng sử dụng đất, phát triển du lịch, công nghiệp chế biến, khai khoáng… góp phần thực hiện thắng lợi các mục tiêu, nhiệm vụ phát triển kinh tế - xã hội vùng Tây Nguyên, Đông Nam Bộ và quốc gia theo Nghị quyết Đại hội lần thứ XIII của Đảng

Theo Báo cáo nghiên cứu tiền khả thi, sơ bộ tổng mức đầu tư dự án khoảng 25.540 tỷ đồng. Với con số này, Thường trực Ủy ban Kinh tế, cơ quan chủ trì thẩm tra đề nghị, Chính phủ cần phân tích rõ hơn các chi phí thu hồi, bồi thường, hỗ trợ, tái định cư, đặc biệt chi phí liên quan đến việc chuyển mục đích sử dụng rừng và đất lúa của dự án.

Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế Vũ Hồng Thanh nêu rõ, thực tế triển khai các dự án thời gian qua cho thấy tiến độ thu hồi, bồi thường, hỗ trợ, tái định cư phụ thuộc vào sự chỉ đạo, điều hành của các cấp chính quyền địa phương. Vì vậy, Thường trực Ủy ban Kinh tế đề nghị, Chính phủ có các giải pháp chỉ đạo, điều hành quyết liệt, đồng bộ để nâng cao hiệu quả công tác phối hợp giữa các cơ quan thực hiện và có chế tài gắn trách nhiệm đối với các cấp chính quyền địa phương bảo đảm tiến độ hoàn thành dự án.

Bên cạnh đó, số hộ dân bị ảnh hưởng lớn, vì vậy, Chính phủ cần quan tâm, chỉ đạo các địa phương ban hành chính sách hợp lý và đền bù thỏa đáng đối với người dân chịu ảnh hưởng của dự án, xây dựng các khu tái định cư đáp ứng điều kiện hạ tầng kỹ thuật, hạ tầng xã hội, đặc biệt với khu giáp ranh giữa hai địa phương theo quy định của pháp luật về đất đai.

Nhận thấy đây là dự án có quy mô, yêu cầu kỹ thuật phức tạp, thời gian thực hiện ngắn, Chính phủ dự kiến chuẩn bị dự án từ năm 2023 - 2024; giải phóng mặt bằng từ năm 2024 - 2025; thi công xây dựng từ năm 2025, phấn đấu hoàn thành năm 2026. Trong Báo cáo thẩm tra sơ bộ, Thường trực Ủy ban Kinh tế cũng đề nghị, Chính phủ, các địa phương cần cam kết trách nhiệm tổ chức thực hiện bảo đảm hiệu quả, tiến độ, chất lượng cho dự án và bổ sung vai trò của Bộ Giao thông Vận tải, cơ quan chủ quản, đầu mối, chủ trì có trách nhiệm điều phối chung các dự án thành phần trong triển khai thực hiện.

Đánh giá kỹ các yếu tố tác động đến tiến độ triển khai

Đối với nội dung liên quan tới nguồn vốn, 50% tổng số vốn thực hiện dự án được dự kiến bố trí từ ngân sách nhà nước, tương đương với 12.770 tỷ đồng, trong đó, ngân sách trung ương dự kiến là khoảng 10.536 tỷ đồng, ngân sách địa phương là khoảng 2.233 tỷ đồng. Tuy nhiên, qua giám sát việc thực hiện Nghị quyết số 43/2022/QH15 ngày 11.01.2022 của Quốc hội về chính sách tài khóa, tiền tệ hỗ trợ Chương trình phục hồi và phát triển kinh tế - xã hội và các Nghị quyết của Quốc hội về một số dự án quan trọng quốc gia đến hết năm 2023, Chủ nhiệm Ủy ban Tài chính – Ngân sách Lê Quang Mạnh lưu ý, một số địa phương khi triển khai thực hiện cam kết về đóng góp ngân sách cho các công trình lớn quốc gia cũng gặp khó khăn.

Mặc dù thời điểm này các địa phương rất quyết tâm, nhưng thời gian còn lại của kế hoạch đầu tư công trung hạn không còn nhiều, ngân sách của địa phương cũng eo hẹp, do đó, Chủ nhiệm Ủy ban Tài chính – Ngân sách đề nghị các địa phương cần tính toán kỹ lưỡng; Chính phủ cần có thêm biện pháp để cùng các địa phương bảo đảm bố trí được nguồn ngân sách của địa phương cho dự án.

Băn khoăn về thời gian và tiến độ giải phóng mặt bằng, Chủ tịch Hội đồng Dân tộc Y Thanh Hà Niê Kđăm cho rằng, lãnh đạo các địa phương cần quan tâm sát sao, tính toán kỹ lưỡng trong việc xây dựng phương án đền bù, xác định giá đền bù, giải phóng mặt bằng.

Ngoài ra, các địa phương có dự án đi qua (Bình Phước và Đắk Nông) đang triển khai thực hiện các Chương trình mục tiêu quốc gia, trong đó, hai địa phương cũng có phần vốn đối ứng thực hiện Chương trình mục tiêu quốc gia xây dựng nông thôn mới và giảm nghèo bền vững. Do đó, Chủ tịch Hội đồng Dân tộc đề nghị, các địa phương cân đối nguồn vốn phù hợp, vừa phục vụ giải phóng mặt bằng triển khai dự án xây dựng đường cao tốc Bắc - Nam phía Tây đoạn Gia Nghĩa (Đắk Nông) - Chơn Thành (Bình Phước), vừa bảo đảm thực hiện đúng tiến độ của các Chương trình mục tiêu quốc gia.

Báo cáo với Ủy ban Thường vụ Quốc hội, Bí thư Tỉnh ủy Bình Phước Nguyễn Mạnh Cường nhấn mạnh, dự án có ý nghĩa rất quan trọng với hai tỉnh Bình Phước, Đắk Nông nói riêng và vùng Tây Nguyên, Đông Nam Bộ cũng như cả nước nói chung. Cam kết sẽ tập trung lãnh đạo, chỉ đạo triển khai dự án theo đúng tiến độ nếu được Quốc hội phê duyệt chủ trương đầu tư, Bí thư Tỉnh ủy Bình Phước cũng nêu rõ, "hai tỉnh Bình Phước và Đắk Nông đã có sự chủ động và kế hoạch, phương án từ sớm nhằm bảo đảm cho công tác giải phóng mặt bằng được thuận lợi sau khi dự án được phê duyệt".

Kết luận nội dung thảo luận, Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Đức Hải khẳng định, Ủy ban Thường vụ Quốc hội thống nhất trình Quốc hội chủ trương đầu tư xây dựng đường cao tốc Bắc - Nam phía Tây đoạn Gia Nghĩa (Đắk Nông) - Chơn Thành (Bình Phước) tại Kỳ họp thứ Bảy tới.

Ủy ban Thường vụ Quốc hội đề nghị Chính phủ tiếp thu các ý kiến tại phiên họp, ý kiến thẩm tra toàn diện hồ sơ dự án; đồng thời lưu ý một số vấn đề như: tiếp tục rà soát để bảo đảm đầu tư dự án phù hợp với các quy hoạch, kế hoạch, chỉ tiêu sử dụng đất, rà soát tính toán sơ bộ tổng mức đầu tư và phương án thiết kế sơ bộ bảo đảm tiết kiệm, hiệu quả, đúng quy định pháp luật, tránh ảnh hưởng đến môi trường, hệ sinh thái; đánh giá kỹ các yếu tố tác động đến tiến độ triển khai để có giải pháp đến năm 2026 cơ bản hoàn thành dự án, đặc biệt là việc thu hồi đất, đền bù, hỗ trợ tái định cư, lựa chọn nhà đầu tư theo hình thức PPP, khả năng bố trí nguồn lực, khả năng hấp thụ vốn và giải ngân vốn.