Covid-19 càn quét Đông Nam Á
Theo EAF, hiện nay chỉ có 3 quốc gia Đông Nam Á có khả năng kiểm soát khá tốt đối với đại dịch Covid-19 trong bối cảnh biến thể Delta đang làm số ca nhiễm tăng chóng mặt trên toàn thế giới và khu vực. Brunei không có ca lây nhiễm cộng đồng nào kể từ tháng 5.2020. Singapore thực hiện nhiều xét nghiệm tương đối hơn (2,2 xét nghiệm trên đầu người so với chỉ 0,04 của Indonesia). Và Việt Nam có tỷ lệ tử vong thấp nhất trong khu vực (0,71 phần triệu - một con số ấn tượng với dân số khoảng 96 triệu người).
Ngược lại, Thái Lan vốn chỉ có 6.884 ca dương tính với SARS-CoV-2 vào năm 2020, nhưng cho tới nay đã vượt quá 220.000 trường hợp trong năm nay. Malaysia ghi nhận 113.000 ca bệnh vào năm 2020, nhưng kể từ đầu năm đã có 592.000 ca dương tính, thậm chí thực tế có thể cao hơn nữa vì nhiều người chưa được xét nghiệm. Trong khi đó, những ca nhiễm bỏ trốn ở Indonesia đã gây ra khoảng 33.000 ca tử vong trong nửa đầu năm 2021.
Có thể nói, đại dịch này là bài kiểm tra lâu dài về năng lực của nhà nước, với nhiều khó khăn tiềm ẩn không ngờ tới đối với chính sách hoặc chính trị. Tuy nhiên, theo các nhà quan sát, có nhiều cách giải thích cho những “số phận” khác nhau tại khu vực Đông Nam Á.
Các quốc gia thực hiện nhiều xét nghiệm hơn (như Singapore và Việt Nam) dường như làm tốt hơn những quốc gia không thực hiện (Indonesia hoặc Philippines). Các quốc gia có chính quyền trung ương mạnh (Brunei, Singapore và Việt Nam) cũng có vẻ có khả năng điều khiển các phương pháp tiếp cận toàn chính phủ và toàn xã hội tốt hơn.
Mặc dù, các cuộc tụ tập quy mô lớn của dân chúng bị hủy bỏ vào cả năm 2020 và 2021, nhưng người Indonesia vẫn tìm mọi cách để tránh lệnh cấm và về quê dự lễ Eid Al-Fitr vào tháng 5.2021. Người Thái vẫn tổ chức lễ Songkran vào tháng 4. Cả Indonesia và Thái Lan đều tăng đột biến số ca mắc Covid-19 trong khoảng hai tuần sau đó. Có lẽ, quá mệt mỏi vì đại dịch và bỏ lỡ những ngày lễ văn hóa lớn nhất trong hai năm liên tiếp là điều không thể chấp nhận được đối với khá nhiều người dân hai quốc gia trên.
Tỷ lệ tiêm chủng chậm dường như cũng góp phần, nhưng chỉ là một phần của lời giải thích. Tiêm chủng chậm không gây ra kết quả tồi tệ hơn ở Việt Nam, quốc gia có số ca mắc bệnh trên đầu người thấp nhất Đông Nam Á, mặc dù chỉ khoảng 2,4% người Việt Nam được tiêm vaccine. Con số này so với 5,7% ở Philippines, 7,9% ở Thái Lan và 8,4% ở Indonesia.
Các biến đổi của Covid-19 là giải thích tiềm ẩn khác cho tình trạng xấu đi vào năm 2021 ở nhiều nước Đông Nam Á. Bộ trưởng Bộ Y tế Việt Nam, quốc gia vốn chống dịch rất tốt ở các làn sóng Covid-19 trước, đã kết nối sự gia tăng những ca nhiễm mới gần đây của đất nước với các biến thể mới, dễ lây nhiễm hơn như Delta. Tuy nhiên, quy mô mối đe dọa đối với Đông Nam Á rất khó định lượng vì khu vực chưa có hệ thống giám sát bộ gene đầy đủ. Có thể những đợt lây nhiễm lớn vào năm 2021 vẫn là do phiên bản gốc của SARS-CoV-2, do tất cả các nước Đông Nam Á đều có những hạn chế nghiêm ngặt đối với việc đi lại quốc tế.
Có thể lật ngược tình thế?
Theo một số chuyên gia khu vực, để đẩy lùi đại dịch Covid-19, các chiến lược cần được thiết kế tốt hơn và liên quan đến những giải pháp vốn quen thuộc và hợp lý - thay đổi hành vi (đeo khẩu trang và giãn cách vật lý), xét nghiệm, truy tìm và cô lập, và các hạn chế di chuyển ngắn hạn có mục tiêu (thay vì các đợt cấm vận toàn quốc kéo dài).
Việc thực thi chính sách phải dựa trên bằng chứng, có nguồn tài chính tốt và không quá quan liêu. Nhiều nhà phân tích cho rằng, các chính sách nên tích hợp với dịch vụ y tế tư nhân, vì nó chiếm 53% ngành này ở Đông Nam Á.
Các quốc gia cũng cần tiêm chủng càng nhanh càng tốt. Có thể xây dựng các trung tâm tiêm chủng tạm thời (như đã được thực hiện tại các nhà thờ Hồi giáo ở vùng nông thôn Indonesia), chống lại sự do dự của nhiều người chưa muốn tiêm vaccine (chẳng hạn như giảm giá nhà hàng và rút thăm trúng thưởng ở Philippines), hợp tác với khu vực tư nhân (như Malaysia hoặc Singapore đã thực hiện, phát triển vaccine của riêng mình (như ở Việt Nam và Thái Lan), và cung cấp dịch vụ vận chuyển miễn phí chặng cuối đến các trung tâm tiêm chủng. Các quốc gia cũng nên chuẩn bị cơ sở hạ tầng y tế, luật pháp, quy định và chính trị cho các vấn đề xung quanh việc tiêm chủng, chẳng hạn như hộ chiếu vaccine và xét nghiệm kháng thể.
Các chuyên gia cũng nhận định, các nước Đông Nam Á cần hợp tác tốt hơn và nhìn ra ngoài biên giới của chính mình để tìm ra giải pháp. Một hệ thống mua sắm vaccine tổng hợp có thể hữu ích và có thể được mô phỏng theo Quỹ quay vòng của Tổ chức Y tế liên Mỹ. Thu mua gộp có thể giảm chi phí, cải thiện công bằng và tăng sức mạnh đàm phán đối với dược phẩm. Theo các chuyên gia, Đông Nam Á còn có thể tham gia tích cực hơn vào cuộc thảo luận toàn cầu về công bằng vaccine và cải cách quản trị y tế toàn cầu. Các quốc gia trong khu vực cần tham gia nhiều hơn vào nỗ lực toàn cầu nhằm bảo đảm việc miễn trừ bằng sáng chế và chuyển giao công nghệ cho hàng hóa, sản phẩm y tế liên quan đến Covid-19. Điều đó sẽ cho phép các nhà máy của Indonesia, Malaysia và Singapore sản xuất vaccine để sử dụng trong khu vực.
Như vậy, các quốc gia Đông Nam Á bị ảnh hưởng nặng nề có thể phục hồi trong nửa cuối năm 2021 bằng cách tiếp thu tốt hơn những bài học từ năm 2020 và các quốc gia khác. Sự phục hồi sẽ phụ thuộc vào hiểu biết khoa học, thực hiện khả năng phán đoán tốt cũng như ý chí chính trị.
