Thấm sâu trong tâm thức dân tộc
“Bộ đội Cụ Hồ” là cụm từ mộc mạc, giản dị, chân thành, được kết tinh và lắng đọng trong tâm hồn, tình cảm, trở thành câu nói cửa miệng của đồng bào và chiến sĩ cả nước. Đề cập đến các nguồn gốc của danh hiệu cao quý “Bộ đội Cụ Hồ”, Thượng tá Nguyễn Duy Hiển, Viện Lịch sử Quân sự, Bộ Tổng Tham mưu, dẫn lại hồi tưởng của Đại tướng Võ Nguyên Giáp: “Tôi nhớ rằng, từ trong Khu Giải phóng Việt Bắc, đồng bào các dân tộc đã trìu mến gọi các đơn vị vũ trang ta là “Bộ đội Ông Ké”, hay “Bộ đội Ông Cụ” một cách thân thương, chân chất như tấm lòng của đồng bào đối với lãnh tụ của mình mà nhiều người lúc đó chưa biết tên. Có lẽ về sau, khi biết tên Người, đó là Bác Hồ, là Chủ tịch Hồ Chí Minh của nước Việt Nam mới, nhân dân mới gọi “Bộ đội Ông Ké” là “Bộ đội Cụ Hồ”. Như vậy, tên gọi “Bộ đội Cụ Hồ” đã xuất hiện từ thời kỳ đầu của cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp ở chiến khu Việt Bắc và lưu truyền cho đến ngày nay”.
Năm 2003, Tạp chí Lịch sử quân sự có bài viết Nguồn gốc cụm từ “Anh Bộ đội Cụ Hồ” của Đại tá, GS. Trần Quang Vỹ. Theo hồi ức của tác giả, ngày 6.2.1946, ông nhập ngũ vào Ban Y tế Vệ Quốc đoàn và được cử lên Bộ phận Y tế Vệ Quốc đoàn ở Bắc Kạn. Khi lên xe khách đi Bắc Kạn, ông nghe người phụ xe nói: “Các bà con ngồi thu lại để “Anh Bộ đội Cụ Hồ” lên. Đó là lần đầu tiên ông nghe cụm từ “Bộ đội Cụ Hồ”. Sau đó, ông Trần Quang Vỹ dành thời gian tìm hiểu và được biết, danh hiệu “Bộ đội Cụ Hồ” xuất hiện cuối năm 1945, được lưu truyền trong nhân dân với sự thân thương, trìu mến.
Thượng tá Nguyễn Duy Hiển cho biết, sau này, Chủ tịch Hồ Chí Minh là người đầu tiên phát hiện và khái quát sự ra đời của tên gọi “Bộ đội Cụ Hồ” trong lịch sử. Ngày 25.11.1954, Chủ tịch Hồ Chí Minh có bài viết Tuyên truyền (bút danh CB) đăng trên Báo Nhân Dân số 273. Người viết: “Nghe nói bộ đội ta rất trong sạch, một ông Hoa kiều muốn thử xem có thật như thế chăng. Mỗi khi các chiến sĩ đến mua gì, ông ta cứ thoái thừa tiền. Mấy lần như vậy, lần nào các chiến sĩ cũng đưa trả số tiền thừa lại cho ông ta. Sau đó, tự ông ta đi tuyên truyền khắp phố: “Bộ đội Cụ Hồ” liêm chính thật”.
Như vậy, “Bộ đội Cụ Hồ” là tên gọi của nhân dân dành cho cán bộ, chiến sĩ các đơn vị lực lượng vũ trang cách mạng, sau này là Quân đội nhân dân Việt Nam - Quân đội do Đảng ta, đứng đầu là Chủ tịch Hồ Chí Minh tổ chức, giáo dục, rèn luyện; là tình cảm tin yêu của nhân dân đối với cán bộ, chiến sĩ cách mạng, thể hiện sự gần gũi quân - dân; đồng thời, thể hiện sự tôn kính, niềm tin của Nhân dân đối với lãnh tụ Hồ Chí Minh. Tên gọi này ngày càng phổ biến, lan truyền trong Nhân dân, trở thành danh hiệu cao quý, niềm tự hào của cán bộ, chiến sĩ Quân đội nhân dân Việt Nam.
Phát huy cao độ phẩm chất “Bộ đội Cụ Hồ”
Trong lịch sử 80 năm xây dựng, chiến đấu và trưởng thành, các thế hệ cán bộ, chiến sĩ Quân đội nhân dân Việt Nam đã đồng cam cộng khổ vượt qua mọi gian lao, thử thách, không quản ngại hy sinh để chiến đấu, công tác, hoàn thành xuất sắc mọi nhiệm vụ mà Đảng, Nhà nước, nhân dân giao phó, xứng đáng với danh hiệu cao quý “Bộ đội Cụ Hồ”.
Thượng tá Nguyễn Duy Hiển phân tích, từ đội quân chủ lực đầu tiên - Đội Việt Nam Tuyên truyền Giải phóng quân với quân số 34 chiến sĩ, quân đội ta đã không ngừng lớn mạnh, trưởng thành, trở thành một đội quân cách mạng, chính quy, tinh nhuệ, từng bước hiện đại, vững mạnh về chính trị, tư tưởng, đạo đức, tổ chức và cán bộ, với đầy đủ các quân chủng, binh chủng được biên chế, trang bị nhiều vũ khí, khí tài hiện đại; trình độ, hiệu quả tác chiến ngày càng nâng cao, từ đánh du kích tiến lên tác chiến hiệp đồng quân, binh chủng quy mô lớn. Theo tiến trình lịch sử, những chiến công hiển hách trong cuộc chiến đấu giành độc lập dân tộc, thống nhất đất nước, mà đỉnh cao là chiến dịch Điện Biên Phủ năm 1954 và chiến dịch Hồ Chí Minh năm 1975 là những minh chứng hùng hồn cho tinh thần quả cảm, ý chí “Quyết chiến, quyết thắng” của các thế hệ “Bộ đội Cụ Hồ”.
Cuộc cách mạng dân tộc dân chủ nhân dân hoàn thành trên phạm vi cả nước, cán bộ, chiến sĩ “Bộ đội Cụ Hồ” lại khẩn trương bước vào cuộc chiến đấu mới và giành thắng lợi vẻ vang, bảo vệ vững chắc 2 đầu biên giới thiêng liêng của Tổ quốc, hoàn thành xuất sắc nghĩa vụ quốc tế cao cả.
Thực hiện chức năng đội quân công tác, cán bộ, chiến sĩ “Bộ đội Cụ Hồ” đã “cùng ăn, cùng ở, cùng làm”, chia ngọt, sẻ bùi để xây dựng mối quan hệ máu thịt với nhân dân. Sống trong lòng nhân dân, “Bộ đội Cụ Hồ” luôn gương mẫu chấp hành và tích cực tuyên truyền, vận động nhân dân thực hiện chủ trương, chính sách của Đảng và Nhà nước; tăng cường, củng cố khối đại đoàn kết toàn dân, đấu tranh, làm thất bại mọi âm mưu, thủ đoạn chống phá của các thế lực thù địch; tham gia có hiệu quả các chương trình phát triển kinh tế - xã hội, xóa đói, giảm nghèo, xóa mù chữ, khám chữa bệnh, đẩy mạnh sản xuất góp phần nâng cao chất lượng đời sống của nhân dân, là lực lượng nòng cốt, xung kích chống thiên tai, sự cố, thảm họa, dịch bệnh…
GS.TS. Đinh Xuân Dũng, nguyên Phó Chủ tịch Hội đồng Lý luận văn học - nghệ thuật Trung ương nhận định, danh hiệu, kiểu mẫu nhân cách “Bộ đội Cụ Hồ” có sức sống bền vững, vì vậy cần được giữ gìn, củng cố và phát triển trong thời kỳ mới để trở thành chuẩn mực văn hóa cho các thế hệ cán bộ, chiến sĩ, góp phần làm phong phú các di sản, tài sản văn hóa của dân tộc.
Theo GS.TS. Đinh Xuân Dũng, "xây dựng quân đội, phát triển nhân cách “Bộ đội Cụ Hồ” phải được đặt trong khát vọng tinh thần lớn lao của toàn dân tộc. Và trong khí thế đó, theo truyền thống 80 năm của mình, quân đội nói chung và những người mang danh hiệu “Bộ đội Cụ Hồ” phải là những người tiên phong, nòng cốt, góp phần xứng đáng nhất của mình vào sự nghiệp vĩ đại chung của toàn dân tộc. “Bộ đội Cụ Hồ” có đủ nội lực để làm được điều đó. Phẩm chất của “Bộ đội Cụ Hồ” đã được Bác Hồ khen ngợi cách đây 60 năm cần được phát huy cao độ trong thời kỳ mới: Quân đội ta trung với Đảng, hiếu với dân, sẵn sàng chiến đấu, hy sinh vì độc lập, tự do của Tổ quốc, vì chủ nghĩa xã hội. Nhiệm vụ nào cũng hoàn thành, khó khăn nào cũng vượt qua, kẻ thù nào cũng đánh thắng".
