Bước vào thế giới ẩn dụ với "Hiến đăng sứ" của Yoko Tawada

Yoko Tawada là cái tên nổi bật hiện nay trên văn đàn thế giới. Tác phẩm của bà được các nhà phê bình đánh giá là pha trộn nhuần nhuyễn giữa chất siêu thực và hiện thực, phá vỡ ranh giới giữa thực và ảo, giữa lý tính và cảm tính… 

Hiến đăng sứ xuất bản lần đầu tại Nhật năm 2014, thuộc thể loại viễn tưởng, phản địa đàng nhưng khi đọc lại có cảm tưởng như tác giả đang viết truyện hiện thực đang xảy ra ở nước Nhật. Tác phẩm gồm 4 truyện ngắn và 1 vở kịch, đặt trong bối cảnh Nhật Bản trải qua một cơn thảm họa, khiến cuộc sống bị đảo lộn, hiện tượng đột biến diễn ra khắp nơi, và nước Nhật đóng cửa.

Tên tác phẩm cũng có thể gây nhiều tò mò lẫn khó hiểu cho độc giả. Hiến đăng sứ có nghĩa là sứ giả, được tuyển chọn để thực hiện sứ mệnh nào đó. Âm đọc của chữ này đồng âm với Khiển đường sứ trong tiếng Nhật, cùng là “kentoshi”. Khiển đường sứ là các đoàn ngoại giao Nhật được cử sang nhà Đường của Trung Hoa để nhập biến văn minh của họ vào thế kỷ thứ VII. Ngay tựa truyện đã chứa đựng điển tích.

Truyện đầu tiên và cũng dài nhất - Hiến đăng sứ kể về một nước Nhật điêu tàn, người già không thể chết được, cứ sống hoài đến mức quên luôn cả ý niệm chết. Dường như, mục đích sống duy nhất của họ là nhằm nuôi nấng, bảo bọc thế hệ trẻ đang bị bệnh tật và chết yểu ngày một nhiều. Lúc này, Nhật Bản phong tỏa cả nước, đồng thời các quốc gia khác cũng ngừng giao thương, hợp tác với Nhật.

Tác giả miêu tả các vấn đề của nước Nhật thông qua góc nhìn của ông Yoshino và chắt của ông, Mumei. Nhật Bản muốn thoát khỏi nguy cơ đất nước sẽ biến mất, đã lập ra chương trình Hiến đăng sứ - chọn lọc và đưa một số trẻ em ra nước ngoài để nghiên cứu và tìm cách cải thiện cho thế hệ tương lai, thắp lên tia hy vọng cho nước Nhật đang bế quan tỏa cảng.

Truyện tiếp theo - Vi đà hộ pháp ở bất kỳ đâu, Yoko Tawada kể về mối quan hệ đồng tính của hai người phụ nữ khi nước Nhật xảy ra một trận động đất kinh hoàng. Truyện như cuộc chơi chữ, từ đó bóc tách những tầng sâu trong tâm lý nhân vật.

Truyện thứ ba - Đảo bất tử được sáng tác với lối kể chuyện đan lồng giữa điểm nhìn cá nhân (nhân vật xưng “tôi”) với điểm nhìn khách quan nhằm kể về một nước Nhật bị ảnh hưởng phóng xạ nặng nề. Nhật Bản từ vị trí là một quốc gia được tôn trọng trở thành một đất nước với cái tên bị ghê sợ, gắn liền với nhiễm độc.

Truyện thứ tư - Bên kia bờ hạnh phúc kể về nước Nhật nơi người dân lần lượt rời khỏi. Truyện được kể dưới góc nhìn của Sede (một cựu thượng nghị sĩ), thông qua đó, ta thấy được nỗi lo lắng của tác giả về việc danh tính Nhật Bản có thể bị biến mất.

Cuối cùng là vở kịch Tháp Babel của các loài vật, trong đó các loài vật biết nói về sự tồn tại của chúng trong thế giới không còn bóng dáng của con người…

Dưới lớp vỏ ngôn từ, mọi thứ nhòe mờ ranh giới, chúng xoắn quyện và đan lồng vào nhau, tạo nên một hình thức uyển chuyển, khiến cho Hiến đăng sứ trở thành một tác phẩm lạ lùng nhưng hấp dẫn.

Tiểu thuyết gia Yoko Tawada sinh năm 1960 ở Nhật, sinh sống và sáng tác tại Đức bằng cả tiếng Đức và tiếng Nhật. Trong văn nghiệp của mình, bà nhiều lần được trao các giải thưởng như: giải Gunzo (dành cho những nhà văn mới phát hiện) với tác phẩm đầu tay Chú rể chó năm 1991; với Chú rể chó, bà được trao giải thưởng danh giá Akutagawa vào năm 1993; năm 2003, bà được trao giải Tanizaki cho tác phẩm Nghi phạm trên chuyến tàu đêm; Hiến đăng sứ giải Sách Quốc gia Mỹ ở hạng Văn học dịch năm 2018…

Ở Đức, bà nhận giải Chamisso vào năm 1996; Huy chương Goethe vào năm 2005; giải văn học Kleist năm 2016; sau đó hai năm, cô nhận Huy chương Carl Zuckmayer vì những cống hiến cho ngôn ngữ Đức trong sáng tác…