"Con đường văn sĩ" của Nguyễn Huy Tưởng

“Không có gì quan trọng hơn viết văn”

“Đối với cha tôi, dường như không có gì quan trọng hơn viết văn”. Đó là chia sẻ của nhà nghiên cứu Nguyễn Huy Thắng, con trai nhà văn Nguyễn Huy Tưởng, tại sự kiện ra mắt sách Con đường văn sĩ, do NXB Kim Đồng tổ chức sáng 24.4.

Ông Nguyễn Huy Thắng xúc động nhớ lại, rất khó nói cụ thể thời điểm ông tiếp cận nhật ký của cha mình, nhưng chắc chắn là rất sớm. Sau khi cha mất, mẹ để tất cả những gì cha để lại trong tủ. Ở đó có sách, tiểu thuyết, kịch, cả những tập bản thảo chưa in, rồi nhật ký, thư từ của cha gửi cho bạn bè.

Nhật ký của nhà văn Nguyễn Huy Tưởng có tới 30 tập lớn nhỏ, có tập bé bằng lòng bàn tay mà ông tự đóng hồi đi học, được viết liên tục từ 1930 khi ông 18 tuổi đến năm 1960, lúc ông gần ra đi. Nhiều trang viết nét chữ rất nhỏ để tiết kiệm giấy, nhiều trang ngòi bút rất thoáng cho thấy nhà văn tranh thủ thời gian viết khi có thể.

“Ông mất khi tôi mới 5 tuổi, tôi chỉ lơ mơ nhớ cha yêu thương mình như thế nào chứ hầu như không biết gì về cha. Nhật ký của ông chính là cánh cửa mở ra cho tôi đến với thế giới của ông”, ông Nguyễn Huy Thắng nói.

Nhà văn Nguyễn Huy Tưởng trong bước đầu đến với văn chương coi viết nhật ký là một cách rèn luyện cách viết văn. Không những vậy, ông quan niệm: “Tôi đang chép nhật ký và suy xét mình, và tìm lấy một quan niệm về nhân sinh” (nhật ký ngày 24.11.1938). 

Những trang nhật ký được viết suốt những năm 1938 - 1945 đánh dấu hành trình khát khao cống hiến trên con đường văn học của Nguyễn Huy Tưởng. Ông Nguyễn Huy Thắng cho biết, từ năm 1938, Nguyễn Huy Tưởng mới khẳng định mình theo đuổi nghề văn và bắt đầu viết nhật ký một cách đều đặn. Từng trang viết cho thấy cách mà ông đã vượt qua những tìm tòi ban đầu để đến với văn chương, tìm đến lịch sử dân tộc để ký thác tấm lòng, hình thành nên tên tuổi Nguyễn Huy Tưởng ở hai thể tài: tiểu thuyết và kịch.

Những trang sử quý

Con đường văn sĩ hiện rõ những bạn văn chương của Nguyễn Huy Tưởng, gồm các tên tuổi lớn như Nguyên Hồng, Nguyễn Tuân, Tô Hoài… “Qua đó, giúp mình hiểu thêm về các nhà văn một thời, hiểu thêm về thế giới văn chương mà cha đã sống, cả những biến động của thời đại, những dấu ấn lịch sử, sự kiện mà cha trực tiếp trải qua hoặc góp phần mình vào đó”, ông Nguyễn Huy Thắng nói.

Theo TS. Văn học Đỗ Thanh Nga, nhật ký nhà văn là một tư liệu đặc biệt, bởi trong đó nói lên khát vọng của một con người, ý hướng ra sao, quan niệm sáng tạo văn chương được bộc lộ thế nào... Với Con đường văn sĩ, Nguyễn Huy Tưởng đã phát biểu trực tiếp những trăn trở ấy. “Bởi viết nhật ký là cho chính mình, không muốn để ai đọc nên những gì trong nhật ký là hồn nhiên và chân thực nhất. Nhật ký của nhà văn còn giá trị hơn nữa, vì ở đó có nhiều nỗi niềm trăn trở, suy tư của một người viết văn. Ở Con đường văn sĩ, bên cạnh lý thuyết văn chương, Nguyễn Huy Tưởng nói nhiều đến lẽ sống, lẽ làm người”.

TS. Đỗ Thanh Nga cũng cho rằng, đọc nhật ký của Nguyễn Huy Tưởng, ta còn tìm thấy các câu chuyện, nhân vật có thật, thấy lịch sử văn chương, lịch sử xã hội, tìm thấy cả bức tranh văn học giai đoạn 1930 - 1945.

Bởi vậy, với nhiều người, đọc Con đường văn sĩ là đọc những trang tư liệu chân thực để tìm hiểu về con đường lập thân lập nghiệp của người thanh niên - công chức Sở Thuế quan để trở thành nhà văn, nhà hoạt động xã hội, nhà cách mạng trẻ tuổi Nguyễn Huy Tưởng. Đồng thời, là những nét phác họa chân thực một thế hệ nhà văn tiền chiến, những trang sử quý về các hoạt động cách mạng và yêu nước của trí thức tiểu tư sản thành thị.