MC: Xăng dầu là nguồn năng lượng chủ yếu, là mặt hàng chiến lược, có vai trò quan trọng trong nền kinh tế quốc dân. Chính vì vậy, ngay tại Nghị quyết số 55-NQ/TW của Bộ Chính trị “Về định hướng Chiến lược phát triển năng lượng quốc gia của Việt Nam đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045” đã đặt ra mục tiêu cho các cơ sở lọc dầu là phải đáp ứng tối thiểu 70% nhu cầu trong nước; bảo đảm mức dự trữ chiến lược xăng dầu đạt tối thiểu 90 ngày nhập ròng… Theo đó, một trong những giải pháp có chính sách ưu tiên là đầu tư phát triển hạ tầng năng lượng bền vững; chú trọng xây dựng cơ sở hạ tầng xuất, nhập khẩu năng lượng, kết nối khu vực.

Ông Lưu Bình Nhưỡng, Phó trưởng Ban Dân nguyện của Ủy ban Thường vụ Quốc hội:

Chúng ta thấy rằng, người bình thường có thể nhịn ăn 1 tuần, 2 tuần. Nhưng nếu đất nước “nhịn” xăng dầu 1 ngày thì sẽ tê liệt toàn bộ. Hiện nay, theo thống kê chưa đầy đủ, Việt Nam có khoảng 5 triệu xe ô tô; 42,8 triệu xe máy; khoảng 857.000 doanh nghiệp; chưa tính loại xe công trình, các loại phương tiện khác sử dụng xăng dầu… hệ thống tàu biển, các phương tiện thủy sử dụng xăng rất dầu lớn. Lượng tiêu tốn xăng dầu hằng năm vô cùng lớn, thể hiện rõ tầm quan trọng của loại nhiên liệu này.

Năm 2022, nhà nước phải bỏ 9 tỷ USD để nhập khẩu, đảm bảo nguồn cung trong nước khoảng 70%. Rõ ràng, để đảm bảo cho kinh tế xã hội, sinh hoạt thường xuyên của đất nước, chưa nói đến đạt mục tiêu kinh tế ở tầm cao hơn nữa đã đòi hỏi lượng xăng dầu cần được sản xuất, sử dụng, dự trữ như nào?

Mỹ dự trữ hàng năm 434 triệu thùng dầu, tương đương 60 tỷ lít, kho dự trữ lớn nhất thế giới này năm ngoái bị giảm 7 triệu thùng. Đứng sau là Trung Quốc, 2022 mua của Nga 86,25 triệu tấn; nhập vào 11,5 tỷ m3 khí đốt. Kho của Ấn Độ thông thường dự trữ 5 triệu thùng, tương đương 400 triệu tấn; năm 2021 Ấn Độ đã mở kho 5 triệu tấn dầu xuất ra để bình ổn giá cho cả thế giới.

Đất nước ta đặt mục tiêu phát triển mạnh mẽ và là một trong những nước có tốc độ tăng trưởng dự kiến cao, thì lượng nguyên liệu ngoài điện, các loại năng lượng khác thì xăng dầu vẫn là chủ yếu, dựa vào đó để đưa vào quá trình sản xuất, phân phối, trao đổi, tiêu dùng, sinh hoạt... Vì vậy, chúng ta cần có tầm nhìn chiến lược, tính toán chiến lược về khâu sản xuất lẫn dự trữ. 

Với vai trò của hạ tầng năng lượng, trong đó có hạ tầng dự trữ xăng dầu, thời gian qua công tác quản lý nhà nước của Bộ Công Thương trong quy hoạch, đầu tư hạ tầng dự trữ xăng dầu như thế nào thưa Ông Nguyễn Hoàng Giang?

Ông Nguyễn Hoàng Giang, Phó Vụ trưởng Vụ Kế hoạch Tài chính - Bộ Công Thương:

Về vai trò của hạ tầng dự trữ xăng dầu, có thể đặt ra 6 yêu cầu, như sau:

Thứ nhất là góp phần cho giảm thiểu tối đa chi phí vận tải. Thứ hai bảo đảm chất lượng xăng dầu. Thứ ba là công tác cung ứng xăng dầu kịp thời và nhanh chóng. Thứ tư duy trì nguồn cung xăng dầu cho các đầu mối tiêu thụ. Thứ năm là chủ động và bình ổn giá khi thị trường dầu mỏ thế giới có sự biến động. Và cuối cùng là mang lại hiệu quả kinh doanh cho doanh nghiệp và lợi ích gián tiếp cho sự phát triển kinh tế- xã hội tại địa bàn có kho xăng dầu.

Với nhận thức như trên đã xác định vai trò của hệ thống dự trữ xăng dầu bảo đảm nguồn cung phục vụ sự phát triển kinh tế- xã hội cũng như nhu cầu tiêu thụ của người dân, đặc biệt trong biến động thị trường hoặc xảy ra các tình huống bất ngờ. Trong những năm qua, ngay cả khi chưa có Luật Quy hoạch thì các quy định về lập quy hoạch ngành phục vụ phát triển kinh tế- xã hội thông qua Nghị định số 92/2006/NĐ-CP của Chính phủ về lập, phê duyệt và quản lý quy hoạch tổng thể phát triển kinh tế - xã hội đã chứng tỏ sự quan tâm đặc biệt của Bộ Công Thương. Việc coi trọng công tác xây dựng quy hoạch hạ tầng dự trữ vừa đảm bảo vai trò, nhiệm vụ của cơ quan quản lý nhà nước, cũng như phục vụ cho phát triển kinh tế- xã hội đối với từng thời kì. Quy hoạch cũng để định hướng cho doanh nghiệp kinh doanh xăng dầu cũng như các nhà đầu tư đầu tư xây dựng hệ thống dự trữ hạ tầng xăng dầu.

Nhiệm vụ thứ hai là ban hành các quy định của pháp luật về quản lý các dự án đầu tư xây dựng công trình, Bộ Công thương cũng đã ban hành rất cụ thể. Đó là thông tư quy định về quản lý dự án đầu tư xây dựng công trình kho xăng dầu, chính là hạ tầng dự trữ xăng dầu. Theo quy định của Luật Xây dựng, công tác xây dựng quy hoạch hạ tầng kho ngành công thương có sự phối hợp liên kết với rất nhiều cơ quan quản lý nhà nước, cụ thể là các Bộ: Quốc phòng, Công an, Xây dựng, Khoa học công nghệ, Tài nguyên môi trường... Tiếp theo là xin ý kiến những địa phương nơi nhà đầu tư hoặc doanh nghiệp đề xuất xây dựng hạ tầng kho bãi.

Đối với công tác triển khai thẩm định báo cáo nghiên cứu khả thi của các dự án đầu tư, Bộ Công Thương đều phối hợp với các cơ quan có liên quan như Bộ Xây dựng, Bộ Khoa học và công nghệ, Cảnh sát PCCC, Bộ Tài nguyên và Môi trường… để công tác nghiệm thu, đưa công trình đi vào sử dụng đúng luật định.

Như vậy, có thể thấy hiện tượng “đứt gãy” cung ứng cục bộ này nó cũng phản ánh công tác dự trữ không chỉ thiếu sự chủ động mà còn phản ánh hạ tầng dự trữ từ phía doanh nghiệp, thưa ông Nguyễn Đức Hạnh, Chủ tịch HĐQT kiêm Giám đốc Công ty CP dầu khí Sơn Hải?

Ông Nguyễn Đức Hạnh, Chủ tịch HĐQT kiêm Giám đốc Công ty CP dầu khí Sơn Hải: 

Năm 2015 có Nghị quyết số 41-NQ/TW về định hướng chiến lược phát triển ngành Dầu khí Việt Nam và năm 2020 có Nghị quyết số 55-NQ/TW ngày 11.2.2020 của Bộ Chính trị về định hướng Chiến lược phát triển năng lượng quốc gia của Việt Nam đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045. Mục tiêu của Nghị quyết 55 tại điểm b các cơ sở lọc dầu đáp ứng tối thiểu 70% nhu cầu trong nước và thị trường chiến lược đáp ứng tối thiểu 70 ngày nhập dầu. Cho nên, việc dự trữ xăng dầu là rất cần thiết, là tất yếu khách quan để bảo đảm dự trự năng lượng quốc gia.

Hiện nay, theo quy định pháp luật là Nghị định 53 và Nghị định 95 trong lĩnh vực kinh doanh xăng dầu chúng tôi phải bảo đảm 20 ngày nhưng thực tế chỉ được 6,5 ngày. Vì không được dự trữ đầy đủ nên xảy ra tình trạng đứt gãy nguồn cung ứng nên các doanh nghiệp như chúng tôi rất khó.

Như Nhật Bản, dự trữ xăng dầu quốc gia 126 ngày tại kho Nhà nước và kho thuê của tư nhân. Doanh nghiệp dự trữ 78 ngày tại các kho, bể chưa lọc dầu và tại các kho xăng dầu thuộc doanh nghiệp tư. Dự trữ hợp tác với các quốc gia khác sản xuất mỏ là 4 ngày. Dự trữ này doanh nghiệp 50 % đối với dầu mỏ và dầu thô. Đối với quốc gia là 90% dầu thô, 10% đối với các loại hình dự trữ khác. Việc dự trữ 90% dầu thô là để tiết kiệm chi phí, hiệu quả kinh tế vì đỡ hao hụt, bay hơi.

Ngày 5.11.2022 trong phiên giải trình trước Quốc hội, Bộ trưởng Bộ Công thương Nguyễn Hồng Diên đã trình bày 3 nguyên nhân chính gây ra hiện tượng đứt gãy nguồn hàng xăng dầu cục bộ như sau:

Thứ nhất, theo Bộ trưởng, những ngày qua, thị trường xăng dầu trên toàn thế giới cũng như trong nước tiếp tục có những diễn biến mới. Cụ thể, nguồn cung cho xăng dầu thế giới đang ngày càng khan hiếm bởi những ngày qua châu Âu cũng như các nền kinh tế lớn đã đẩy mạnh thu mua lượng dầu hiện có từ các nguồn cung chính là OPEC+ và Nga. Lý do là ngày 25.11, phương Tây áp lệnh trừng phạt lần thứ 8 lên Nga và cấm tuyệt đối việc mua bán xăng dầu, khí đốt của Nga.

Thứ hai, tỷ giá ngoại tệ mạnh cũng liên tục biến động đô la Mỹ và Euro tăng. Đây là những khó khăn cho doanh nghiệp nhập khẩu phải đối mặt.

Thứ ba, việc tiếp cận vốn ngoại tệ cũng như việc bảo lãnh nhập, hỗ trợ thanh toán của các doanh nghiệp đầu mối và thương nhân phân phối cũng còn gặp khó khăn. Nhiều doanh nghiệp không đáp ứng được điều kiện cho vay và bảo lãnh của các ngân hàng. “Đây là cái khó. Do đó, tình trạng đứt gãy cục bộ nguồn cung trong hệ thống tiếp tục diễn ra thêm ở một số nơi, nhất là ở những thành phố lớn tập trung đông dân cư”.

Qua thực tiễn, chúng tôi là thương nhân phân phối xăng dầu, muốn lấy hàng và mua hàng cũng không có nguồn. Do chúng tôi phải phải thuộc và các đầu mối, mà các đầu mối nhập khẩu xăng dầu lại phụ thuộc chính vào ba điều mà Bộ trưởng Nguyễn Hồng Diên đã phát biểu ngày 5.11.2022. Xăng dầu thuộc danh mục hàng quốc gia dự trữ, sẵn sàng có sự can thiệp của Nhà nước vào thị trường khi cần thiết. Hiện nay, Nhà nước đang gửi các doanh nghiệp giữ hộ.

Về giải pháp: Theo cá nhân tôi, Nhà nước nên sớm hoàn thiện các văn bản quy phạm pháp luật. Có thể ban hành Luật Dự trữ nguyên liệu xăng dầu như Nhật Bản ban hành 2 luật dự trữ và luật giám sát chất lượng. Như bản thân tôi, năm ngoái loay hoay hơn nửa năm làm kho dự trữ xăng dầu 35.000 – 40.000 m3 với tổng mức đầu tư 500 tỷ. Nhưng khi cân đối tài chính, cân đối dự trữ xăng dầu đưa ra các ngân hàng vay vốn rất khó các ngân hàng không chấp nhận. Vì đầu vào hoàn toàn là thị trường nhưng đầu ra do Nhà nước hoàn toàn điều hành. Như vậy, điều hành xăng dầu theo thế giới phẳng. Lợi nhuận kinh doanh rất mỏng, rất thấp nhưng rủi ro rất là cao. Mặt hàng nếu một vài ngày không bán được là lỗ, nhiều khi chiết khấu đến 2.000 nhưng giá giảm đến 1.900. Cho nên, rất khắc nghiệt, các doanh nghiệp kinh doanh mấy năm nay rất khó khăn. Đề nghị các cơ quan, bộ ngành có giải pháp thời gian tới.

Ông Nguyễn Mạnh Hùng, Ủy viên Thường trực Ủy ban Kinh tế của Quốc hội: 

Có thể nói, câu chuyện liên quan đến chống “đứt gãy” đặt ra hết sức quan trọng. Không phải ngẫu nhiên mà Bộ Chính trị, cũng như các cơ quan quản lý nhà nước đã có rất nhiều nghị quyết, luật, nghị định, thông tư, các quy định khác liên quan đến an toàn về dự trữ tăng dầu.

Điển hình là Nghị quyết số 41 năm 2015 về chiến lược phát triển dầu khí định hướng đến năm 2025 và năm 2035. Hiện nay, Nghị quyết này cũng đang được Ban Kinh tế Trung ương tổng kết và chắc chắn sẽ có nghị quyết mới. Sau đó, có Nghị quyết số 55 năm 2020 về định hướng phát triển năng lượng đến năm 2030 và định hướng đến năm 2045. Tiếp theo có một số luật cũng quy định rất rõ.

Chúng ta biết rằng, Luật Dự trữ quốc gia đã có một điều khoản riêng quy định về dự trữ xăng dầu. Năm 2022, Quốc hội thông qua Luật Dầu khí (sửa đổi). Trong Luật Dầu khí (sửa đổi) cũng đã có các cơ chế, chính sách để chúng ta có thể phát triển được hệ thống khai thác và dự trữ xăng dầu, trong đó có bốn khâu được nhấn mạnh xuyên suốt trong các cái văn bản này bao gồm việc khai thác, chế biến, dự trữ và phân phối xăng dầu.

Nói về hệ lụy của "đứt gãy" chuỗi cung ứng xăng dầu như đại biểu Lưu Bình Nhưỡng cũng đã đề cập trước. Nếu trong trường hợp thiếu xăng dầu thì đấy là hệ lụy vô cùng lớn, ngay chuyện đứt gãy cục bộ cũng gây ảnh hưởng rất lớn.

Trước hết là về vấn đề kinh tế, những ngành trực tiếp sử dụng xăng dầu sẽ bị ảnh hưởng lớn đầu tiên. Trong đó có các ngành như giao thông vận tải, đánh bắt xa bờ, ngành khai thác khoáng sản hoặc một loạt các ngành khác mà sử dụng các máy móc, thiết bị có sử dụng xăng dầu cũng sẽ bị ảnh hưởng và bị gián đoạn. Đặc biệt là giao thông, nếu giao thông vận tải gián đoạn thì sẽ gây ra hệ lụy gián đoạn cho tất cả các cái lĩnh vực sản xuất khác vì đây là ngành kết nối giữa nguyên vật liệu đầu vào và cũng như các ngành sản xuất đầu ra. Từ đó sẽ ảnh hưởng đến các mục tiêu tăng trưởng của chúng ta, đặc biệt là mục tiêu tăng trưởng về GDP.

Với cái bối cảnh của Việt Nam hiện nay, sau đại dịch Covid-19 chúng ta đặt ra mục tiêu phục hồi kinh tế rất lớn. Thế nhưng việc “đứt gãy” vừa qua cũng làm cho đà tăng trưởng chậm lại và gây ra những hệ lụy rất lớn trong phát triển kinh tế.

Dưới góc độ xã hội, chúng ta thấy rằng, khi không có sản xuất thì sẽ không có việc làm, gây ra bất ổn. Ngay trong câu chuyện là niềm tin của người dân vào sự quản lý, điều hành của các cơ quan nhà nước cũng bị lung lay. Thực tế, thời gian qua khi có sự đứt gãy xăng dầu và thiếu nguồn cung xăng thì tại những điểm bán xăng dầu chúng ta thấy có rất nhiều phản ứng của người dân tương đối gay gắt về câu chuyện này. 

Ông Lưu Bình Nhưỡng, Phó trưởng Ban Dân nguyện của Ủy ban Thường vụ Quốc hội

Tôi nhất trí ý kiến của ông Hạnh là cần phải có Luật Dữ trữ xăng dầu. Dĩ nhiên, xăng dầu chỉ là vấn đề, có thể không ban hành đạo luật riêng về dự trữ xăng dầu, nhưng cần có đạo luật riêng về dự trữ năng lượng quốc gia.

Vừa qua, phiên giải trình về tình hình thị trường xăng dầu của Ủy ban Kinh tế đã chạm vào vấn đề mong chờ của người dân, của doanh nghiệp. Sau Tọa đàm này, hy vọng các doanh nghiệp, người dân có ý kiến thêm với Đảng, Nhà nước, để có cơ sở thực tiễn vững chắc, đảm bảo chiến lược thực tế, thực chất về dự trữ năng lượng nói chung, dự trữ xăng dầu nói riêng.

Ông Nguyễn Đức Hạnh, Chủ tịch HĐQT kiêm Giám đốc Công ty CP dầu khí Sơn Hải: 

Theo tôi, để các doanh nghiệp có sự đầu tư bài bản hệ thống hạ tầng dự trữ rất khó bởi vì để đầu tư xây dựng được hệ thống dự trữ xăng dầu cần nguồn lực về tài chính rất lớn. Nhà nước phải làm việc này chứ doanh nghiệp rất khó. Vì đầu tư rất lớn, không ngân hàng nào dám tài trợ vốn. Đồng thời, việc dự trữ phải độc lập giữa các doanh nghiệp. Các doanh nghiệp báo cáo là có dự trữ nhưng thực tế như thế nào thì không biết.

Đầu tư xong hệ thống dự trữ liên quan thì lo đến chi phí vận hành. Nếu doanh nghiệp đi vay ngân hàng thì phải trả lãi suất rất cao. Vì giá trị mặt hàng xăng dầu rất lớn. Việc các cửa hàng bán định mức nhỏ giọt liên quan đến việc chiết khấu (khoản hoa hồng các đầu mối, thương nhân dành cho các đại lý, cửa hàng xăng dầu trên mỗi lít xăng) cũng là nguyên nhân khiến xăng dầu được bán nhỏ giọt. Các doanh nghiệp không gồng lỗ nổi, một số đơn vị kinh doanh xăng dầu tư nhân buộc phải xin cấp có thẩm quyền nghỉ bán để tránh phá sản. Nhiều doanh nghiệp cố gắng cầm cự thời gian qua, đến giờ không thể cố thêm vì quá lỗ. Bởi có quá nhiều chi phí phải lo, từ lương, nhân công, điện, hao hụt, rồi trả lãi vay ngân hàng... Nếu tiếp tục kinh doanh, các doanh nghiệp sẽ phá sản.

Do đó, theo tôi Nhà nước nên đầu tư dự trữ hệ thống xăng dầu – bảo đảm mạch máu của nền kinh tế.

Trong điều kiện hiện nay ở nước ta, xăng dầu đã và vẫn là nguồn năng lượng chủ yếu được sử dụng phổ biến trong nhiều ngành, lĩnh vực khác nhau. Vì vậy, đối với mặt hàng lĩnh vực xăng dầu bên cạnh mục tiêu sớm chủ động trong khâu sản xuất trong nước thì cũng cần sớm chủ động cả trong khâu dự trữ để đáp ứng, đảm bảo cung cấp ổn định cho mọi hoạt động của nền kinh tế quốc dân trong mọi tình huống.

Việt Nam là quốc gia khai thác và xuất, nhập khẩu dầu thô, đồng thời cũng là quốc gia xuất nhập khẩu xăng dầu lớn từ nước ngoài, với số lượng và kim ngạch tăng trưởng hàng năm. Là quốc gia nhỏ và mở cửa nên giá cả hàng hóa trong nước và giá xuất khẩu của hàng hóa nói chung và nhất là của xăng dầu khí đốt nói riêng chịu ảnh hưởng lớn của giá cả thế giới.

Vậy để chủ động đối phó với những biến động này thì thực trạng của hệ thống kho dự trữ xăng dầu hiện nay có đáp ứng được nhu cầu về dự trữ không, thưa ông Nguyễn Hoàng Giang? 

Ông Nguyễn Hoàng Giang, Phó Vụ trưởng Vụ Kế hoạch Tài chính - Bộ Công Thương:

Loại hình kho thứ nhất là phải có năng lực nhập khẩu hàng hóa từ tầu 10.000 DWT trở lên, phương thức nhập hàng thì có hai hình thức: Hoặc nhập khẩu trực tiếp từ nước ngoài qua kho ngoại quan hoặc làm trực tiếp ở các nhà máy lọc dầu trong nước, như kho Nghi Sơn và Dung Quất.

Loại hình kho thứ hai là kho xăng dầu tuyến sau, có quy mô dung tích nhỏ hơn, khoảng 15.000 mét khối và khu vực cầu cảng cũng tương ứng. Nguồn nhập hàng từ các kho xăng dầu đầu mối hoặc có thể nhập trực tiếp từ các nhà máy lọc dầu.

Loại hình thứ ba là kho nhà máy lọc dầu và các kho thành phẩm trong các nhà máy lọc dầu, nhà máy pha chế xăng dầu.

Thứ tư là kho ngoại quan, loại hình này thực hiện độc lập theo quy định của Luật hải quan.

Và loại kho thứ năm chính là hệ thống kho bãi trong các khu vực sân bay, là kho nhiên liệu bay liền kề các cảng hàng không và cung cấp trực tiếp cho các hãng hàng không.

Thực hiện theo Luật Quy hoạch, cụ thể ở đây là quy hoạch kết cấu ngành quốc gia, Bộ Công Thương được Thủ tướng Chính phủ phân công thực hiện quy hoạch hạ tầng cung ứng dự trữ xăng dầu và khí hóa lỏng.

Thời gian vừa qua, Bộ Công Thương đã phối hợp với 63 tỉnh, thành và các bộ, ngành, lấy ý kiến của Mặt trận Tổ quốc, các tổ chức chính trị xã hội theo quy định của Luật Quy hoạch.

Theo đánh giá của kết quả thực hiện kế hoạch thời kì trước, cho thấy, hiện nay trên phạm vi cả nước, trong tổng số hơn 200 kho lưu trữ, có 90 kho số lượng kho từ 5.000 đến khoảng 100.000 mét khối, với tổng sức chứa khoảng trên 5,3 triệu mét khối. Theo đánh giá định kỳ, Bộ Công thương cùng các đơn vị tư vấn đánh giá cơ bản đã đáp ứng được nhu cầu về dự trữ và cung ứng xăng dầu. Và có thể nói, không phát sinh tình trạng đứt gẫy cung ứng do thiếu hạ tầng.

Trong hồ sơ quy hoạch của thời kỳ 2021 2030 và tầm nhìn 2050, xác định vẫn tiếp tục định hướng phát triển hệ thống dự trữ xăng dầu theo tinh thần vừa kế thừa, vừa duy trì dự trữ như hiện nay. Tới đây, câu chuyện này còn phải đáp ứng cả nhu cầu dự trữ lẫn dự trữ quốc gia, từng bước nâng lên theo mục tiêu của Nghị quyết 55 của Bộ Chính trị trong định hướng phát triển chiến lược quốc gia đến năm 2030, tầm nhìn 2045 là đảm bảo tối thiểu trong 90 ngày.

Trong quy hoạch Bộ Công Thương vừa bảo vệ trước Hội đồng Quy hoạch quốc gia, nội dung này đã bám sát về các quy định của quy hoạch. Cụ thể ở đây là quy hoạch hạ tầng quốc gia. Quy hoạch mới này có tính tích hợp giữa các ngành, các vùng làm sao đáp ứng các yêu cầu về phát triển kinh tế xã hội. Trong đó có định hướng để tái phân bổ không gian, để khai thác, sử dụng tốt hơn với cả hệ thống hạ tầng đã được đầu tư cũng như dự kiến đầu tư trong thời gian tới.

Như vậy, có thể thấy do nguồn nguyên liệu đầu vào là dầu thô để phục vụ cho các nhà máy sản xuất xăng dầu trong nước vẫn phải phụ thuộc vào nhập khẩu. Theo đó, để chủ động trước những biến động của thế giới như ảnh hưởng chiến tranh, tỷ giá… thì việc xây dựng hạ tầng dự trữ mặt hàng xăng dầu kể cả dầu thô lẫn thành phẩm là việc làm mà doanh nghiệp cần phải chủ động để đảm bảo nguồn cung trong mọi tình huống thưa ông Nguyễn Mạnh Hùng?

Ông Nguyễn Mạnh Hùng, Ủy viên Thường trực Ủy ban Kinh tế của Quốc hội:

Kinh nghiệm các nước cho thấy, họ quan tâm đến dự trữ dầu thô nhiều hơn. Ví dụ như Mỹ đang có kho dự trữ là khoảng 720 triệu thùng, tiêu dùng của người Mỹ khoảng 20 triệu thùng/một ngày, nghĩa là sẽ duy trì được khoảng 36 ngày dự trữ. Hay là Trung Quốc, Ý, các nước có nền kinh tế lớn thứ hai thế giới dự trữ dầu thô của họ là khoảng 300 triệu thùng và khối lượng này có thể sử dụng từ 50 - 60 ngày.

Có thể nói, dự trữ xăng dầu hết sức quan trọng, nhưng ở các nước này, theo tôi biết thì Chính phủ đã trực tiếp đứng ra điều hành phương tiện dự trữ. Ví dụ như Mỹ, quyền điều chỉnh lượng dự trữ xăng dầu trong kho dự trữ quốc gia là do Tổng thống quyết định. Ở Trung Quốc thì có Cục Dự trữ quốc gia và Chính phủ điều hành. Vì vậy, để các doanh nghiệp độc lập và chủ động trong việc dự trữ sẽ gặp khó khăn, cần phải có vai trò của Nhà nước định hướng.

Hiện nay, dự trữ xăng dầu chúng ta chỉ bảo đảm trong vòng một tuần thôi. Mục tiêu đến năm 2025 phấn đấu nâng lên khoảng 15 ngày, năm 2030 khoảng 30 ngày, như vậy dự kiến mỗi một năm chúng ta phải chi ra khoảng hơn 4.000 tỷ để chuẩn bị cho hệ thống dự trữ. Ngoài ra, qua cuộc họp của Hội đồng Quốc gia vừa rồi, để có hệ thống dự trữ xăng dầu, khí đốt hoàn chỉnh thì cần tới 270.000 tỷ, con số rất lớn. Nếu để Nhà nước đứng ra lo toàn bộ khoản này sẽ rất khó khăn, chưa tính đến các cái chi phí khác liên quan.

Tôi cho rằng, cần tập trung vào xã hội hóa đầu tư xây dựng hạ tầng dự trữ xăng dầu, trong đó là phải có cả vai trò của Nhà nước và vai trò của các doanh nghiệp, các tổ chức ngoài nhà nước. 

Ông Nguyễn Hoàng Giang, Phó Vụ trưởng Vụ Kế hoạch Tài chính - Bộ Công Thương:

Thời gian qua, hạ tầng dự trữ, cung ứng xăng dầu, khí đốt đã được đầu tư tương đối hiệu quả và cũng góp phần bảo đảm nguồn cung xăng dầu, đáp ứng nhu cầu tiêu thụ của xã hội cả trong điều kiện bình thường cũng như khi có biến động thị trường.

Qua đánh giá, chúng tôi thấy nguồn vốn đầu tư hạ tầng kho xăng dầu thời gian qua đa số không sử dụng vốn ngân sách nhà nước. Ở đây chủ yếu là vốn của doanh nghiệp, cụ thể là 30% vốn của chủ đầu tư và 30% là vốn của các tổ chức tín dụng tài trợ.

Hiện nay theo thống kê, có trên 30 doanh nghiệp đầu mối, chiếm khoảng 98% quy mô sức chứa của hệ thống. Các doanh nghiệp có vốn nhà nước có tổng sức chứa khoảng trên 3 triệu m3, chiếm 63% tổng sức chứa, với chủ lực là Petrolimex, PVoil và Tổng công ty xăng dầu Quân đội. Các doanh nghiệp ngoài quốc doanh có tổng sức chứa khoảng gần 2 triệu m3, chiếm khoảng 37% tổng sức chứa.

Qua đánh giá, chúng ta nhận thấy vai trò của nguồn lực xã hội hóa trong đầu tư hạ tầng dự trữ xăng dầu khá quan trọng trong bối cảnh nguồn ngân sách nhà nước ngày càng hạn hẹp. Trong quy hoạch hạ tầng cung ứng dự trữ xăng dầu 2021-2030, tầm nhìn 2050, Bộ Công thương tiếp tục đưa ra những giải pháp về huy động vốn đầu tư nguồn lực xã hội. Còn nguồn lực của ngân sách nhà nước ngành sẽ ưu tiên tập trung cho khâu dự trữ quốc gia.

Vậy có phải do đòi hỏi của yếu tố kỹ thuật trong đầu tư xây dựng hạ tầng dự trữ xăng dầu là cao nên nhiều doanh nghiệp kinh doanh xăng dầu “ngại” thực hiện đầu tư xây dựng và thực tế có khoảng bao nhiêu doanh nghiệp có năng lực, kinh nghiệm, kỹ thuật… để đảm đương được việc xã hội hóa trong đầu tư xây dựng hạ tầng dự trữ xăng dầu, thưa ông Vũ Thành Nam?

Ông Vũ Thành Nam, Cục Quản lý hoạt động xây dựng, Bộ Xây dựng:

Chúng ta vừa được nghe ý kiến của TS. Lưu Bình Nhưỡng cùng các đại biểu đánh giá về tầm quan trọng của sự phát triển hạ tầng dự trữ xăng dầu hạ tầng xăng dầu.

Như chúng ta đã biết theo pháp luật về xây dựng hiện nay có 8 loại công trình xây dựng, bao gồm: Công trình dân dụng; công trình công nghiệp; công trình giao thông; công trình nông nghiệp và PTNT; công trình hạ tầng kỹ thuật, công trình quốc phòng, an ninh và công trình công năng hỗn hợp. Trong đó, kho dự trữ xăng dầu được xếp vào loại công trình công nghiêp dầu khí, đây là công trình có công năng dự trữ để cung cấp nhiên liệu xăng dầu cho khu vực hoặc một địa bàn nhất định. Bên cạnh việc phải tuân thủ quy chuẩn, tiêu chuẩn chuyên ngành công nghiệp thì dự án kho xăng dầu còn phải tuân thủ các quy chuẩn, tiêu chuẩn trong lĩnh vực xây dựng như các Quy chuẩn kỹ thuật quốc gia về quy hoạch xây dựng, Quy chuẩn kỹ thuật quốc gia về hạ tầng kỹ thuật, .. các tiêu chuẩn xây dựng nền móng công trình, tiêu chuẩn thiết kế kết cấu thép, kết cấu bê tông cốt thép, …v.v. 

Như vậy công trình kho xăng dầu cũng áp dụng hệ thống quy chuẩn, tiêu chuẩn xây dựng như mọi công trình xây dựng khác, điều này cho thấy yếu tố kỹ thuật trong đầu tư xây dựng hạ tầng dự trữ xăng dầu không có yêu cầu cao đối với các chủ đầu tư trong quá trình thực hiện dự án. Bằng chứng thực tế cho thấy đã có nhiều chủ đầu tư đã hoàn thành đầu tư xây dựng kho xăng dầu theo yêu cầu dự trữ đã được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt tại Quyết định số 1030/QĐ-TTg. Tuy nhiên, vừa qua cũng không ít dự án đã nằm trong quy hoạch nhưng không triển khai thực hiện có thể do các nguyên nhân chủ yếu sau: (1) Do không thu xếp được vốn cho dự án; (2) Không đảm bảo năng lực kinh nghiệm; (3) Do ảnh hưởng của Đại dịch Covid- 19. 

Theo tôi để đẩy mạnh xã hội hóa đầu tư xây dựng hạ tầng dự trữ xăng dầu cần tiếp tục rà soát để có những chính sách phù hợp; tăng cường thông tin, tuyên truyền trong xã hội về tầm quan trọng của hạ tầng dự trữ xăng dầu để lựa chọn được nhiều nhà đầu tư đảm bảo năng lực kinh nghiệm (am hiểu dây chuyền công nghệ, có kinh nghiệm đầu tư xây dựng kho xăng dầu); bảo đảm năng lực tài chính để thực hiện dự án để đáp ứng được tiến độ và chất lượng công trình đã được phê duyệt.

Đồng thời phải tăng cường rà soát các dự án đã và đang triển khi nhằm kịp thời tháo gỡ các vướng mắc để dự án được hoàn thành đúng tiến độ, chất lượng công trình đã được phê duyệt đảm bảo yêu cầu dự trữ xăng dầu, an ninh quốc gia theo quy định.

Bà Hoàng Thị Thu Hà, Phó trưởng phòng, Vụ Tín dụng các ngành kinh tế, Ngân hàng nhà nước Việt Nam:

Xăng dầu là mặt hàng quan trọng, thiết yếu, nguồn năng lượng và mặt hàng dự trữ có tính chiến lược của quốc gia. Xác định tầm quan trọng của mặt hàng xăng dầu, trong thời gian qua, Ngân hàng Nhà nước đã điều hành tăng trưởng tín dụng linh hoạt, hợp lý, đáp ứng nhu cầu vốn tín dụng cho nền kinh tế, hướng tín dụng vào lĩnh vực sản xuất kinh doanh, các lĩnh vực ưu tiên có động lực tăng trưởng theo chủ trương của Chính phủ. Trong đó, hoạt động sản xuất, kinh doanh xăng dầu là đối tượng được quan tâm và ưu tiên cấp tín dụng vào thời điểm cuối năm 2022.

Trước biến động phức tạp của thị trường xăng dầu thế giới và diễn biến cung - cầu xăng dầu trong nước, theo chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ, Ngân hàng Nhà nước đã chủ động có nhiều văn bản chỉ đạo các ngân hàng thương mại chủ động cân đối nguồn vốn, xem xét, tạo điều kiện tăng thêm hạn mức tín dụng cho các doanh nghiệp đầu mối xăng dầu để kịp thời nhập khẩu xăng dầu theo hạn mức nhập khẩu được Bộ Công Thương giao, góp phần đảm bảo nguồn cung xăng dầu cho thị trường trong nước. Cùng với đó, tổ chức làm việc trực tiếp với các doanh nghiệp đầu mối xăng dầu đang có quan hệ tín dụng để nắm bắt cụ thể những khó khăn, vướng mắc, đồng thời chủ động có giải pháp tháo gỡ, hỗ trợ vốn vay ngoại tệ trên cơ sở đảm bảo nguyên tắc quy định về cấp tín dụng, bổ sung hạn mức tăng trưởng tín dụng cho doanh nghiệp xăng dầu nhằm phục vụ nhu cầu xăng dầu nhập khẩu trong nước và nhập khẩu xăng dầu theo hạn mức được giao.

Theo báo cáo của các ngân hàng thương mại, hiện nay các ngân hàng thương mại đều đang cung cấp đủ hạn mức tín dụng cho doanh nghiệp nhập khẩu xăng dầu, doanh nghiệp xăng dầu cũng như là cung cấp đủ nguồn ngoại tệ cho doanh nghiệp nhập khẩu xăng dầu.

Ông Nguyễn Đức Hạnh, Chủ tịch HĐQT kiêm Giám đốc Công ty CP dầu khí Sơn Hải

Thực tế các ngân hàng vẫn rất tạo điều kiện cho các doanh nghiệp kinh doanh xăng dầu vay vốn để kinh doanh nhưng yêu cầu phải đáp ứng được 3 nguyên tắc tiếp cận tín dụng ngân hàng: Có mục đích, có kế hoạch và cótài sản tương ứng đảm bảo; hoàn trả vốn và lãi đúng thời hạn.

Các doanh nghiệp khi đưa ra phương án kinh doanh, vay vốn lớn như thế tất cả các đơn vị đều không dám cho vay.

Doanh nghiệp của chúng tôi, năm trước có đi tìm đất là kho dự trữ nhưng chi phí một năm lên tới 70 tỷ tiền thuê đất là quá lớn. Mặc dù bản thân tôi rất tâm huyết, trách nhiệm với nghề nhưng về lâu dài các doanh nghiệp phải chủ động nguồn dự trữ xăng dầu chứ ăn đong thế này rất khó. Xăng dầu là mặt hàng kinh doanh có điều kiện, được Nhà nước khuyến khích, nhân dân ủng hộ. Với tình hình khó khăn như hiện nay, doanh nghiệp càng làm càng lỗ nhưng vẫn đang cố gắng duy trì bởi nếu đóng cửa một cửa hàng nào ảnh hưởng đến đời sống người dân khu vực đó.

Tôi đề nghị, Nhà nước nên có chính sách hỗ trợ đầu tư dự trữ xăng dầu. Cụ thể, có tín dụng ưu đãi, tạo điều kiện các doanh nghiệp tiếp cận đất đai làm kho.  

Ông Lưu Bình Nhưỡng, Phó trưởng Ban Dân nguyện thuộc Ủy ban Thường vụ Quốc hội:

Làm công tác dân nguyện có đơn thư, đặc biệt các đơn thư quan trọng liên quan tầm quốc gia, tôi trực tiếp đến hiện trường. Vừa qua, tôi có khảo sát hai dự án về dự trữ xăng dầu tại TP. Hồ Chí Minh và Quảng Trị.

Dự án TP. Hồ Chí Minh do Công ty Cổ phần kho cảng xăng dầu hàng không Việt Nam triển khai dự án kho và cảng là 12.000 tỷ, đã chuẩn bị từ năm 2016, được Chính phủ phê duyệt, nằm trong phát triển hệ thống dự trữ dầu thô và các sản phẩm xăng dầu Việt Nam đến năm 2025, tầm nhìn đến năm 2030.

Đây là công trình cơ khí trọng điểm của Chính phủ, nếu được cấp vốn đầy đủ thì sẽ dự trữ 230.000 m3 vào tháng 12 năm nay và đến tháng 6.2024 sẽ hoàn thành kho dự trữ 450.000 m3; bảo đảm cho TP. Hồ Chí Minh trong 75 ngày và khu vực miền Nam 16 ngày. Đây là kho dự trữ xăng dầu cực kỳ chiến lược.

Nhưng cũng như các ý kiến đã nói, có một số lý do khiến tiến độ bị chậm trễ. Thứ nhất là do dịch Covid- 19 đúng lúc triển khai. Có thể nói, dự án rất đặc biệt, doanh nghiệp đã đầu tư được 80% vật tư thiết bị, đầu tư cảng rất bài bản nhưng đến giữa chừng bị tắc nghẽn, máy móc đầy đủ nhưng bây giờ là một bãi hoang tàn.

Đơn thư thực tế, chúng ta đang làm khó doanh nghiệp. Điều này sẽ ảnh hưởng đến an ninh quốc gia. Vì thế, hôm qua, tôi đã có văn bản gửi Thủ tướng Chính phủ để Thủ tướng chỉ đạo tiếp, bên cạnh đó cũng trao đổi với Ngân hàng Nhà nước có chỉ đạo, sắp tới cần thiết giám sát tổ chức tín dụng này. Nếu tổ chức tín dụng bất chấp không thực hiện hợp đồng sẽ thì ảnh hưởng đến vấn đề chung, bởi vì xăng dầu cũng là an ninh quốc gia. 

Chúng tôi nhận đơn thư các doanh nghiệp về hoạt động tín dụng, vốn nhận thấy đây là vấn đề lớn, nếu không có thì không thể làm kho dự trữ xăng dầu. Quy hoạch đã có, vấn đề quan trọng Nhà nước chỉ lo cho 1.500 tỷ trong 4.100 tỷ hàng năm, nếu không dựa vào doanh nghiệp thì sao? Đây là vấn đề có liên kết, liên thông rất chặt chẽ. Cho nên vai trò Nhà nước thể hiện rất rõ, không chỉ chỉ đạo điều hành, mà còn thanh kiểm tra, xử lý các vi phạm, ảnh hưởng đến hoạt động kinh doanh xăng dầu.

MC: Vâng, chúng ta có thể thấy với tính chất, yêu cầu của xăng dầu và tầm quan trọng của việc dự trữ, cung ứng những sản phẩm này đối với phát triển kinh tế - xã hội quốc gia, nhất là trong bối cảnh nền kinh tế đất nước đang trong quá trình vận động mạnh mẽ, sự chuyển dịch cơ cấu kinh tế ngày càng đi vào chiều sâu, quá trình hội nhập kinh tế diễn ra với tốc độ và trình độ cao thì việc đầu tư, phát triển, quản lý hạ tầng dự trữ, cung ứng xăng dầu khí đốt quốc gia hệ thống kho, cảng, tuyến ống là rất cần thiết. Chính vì vậy, bên cạnh việc đẩy mạnh sản xuất xăng dầu để chủ động nguồn cung đối với mặt hàng này thì việc tiếp tục đẩy mạnh xã hội hóa đầu tư xây dựng hạ tầng dự trữ xăng dầu góp phần đảm bảo nguồn cung là yêu cầu cấp thiết.

Bà Hoàng Thị Thu Hà, Phó trưởng phòng, Vụ Tín dụng các ngành kinh tế, Ngân hàng Nhà nước Việt Nam:

Theo dự thảo quy hoạch, tổng nhu cầu vốn đầu tư phát triển hệ thống xăng dầu, dự trữ cung ứng khí đốt quốc gia đến năm 2030 lên tới khoảng 270.000 tỷ. Nguồn vốn này được huy động từ nhiều nguồn như: nguồn vốn doanh nghiệp, nguồn vốn ngân sách, nguồn vốn tín dụng và các nguồn vốn khác liên quan đến nguồn vốn tín dụng ngân hàng. Ngân hàng Nhà nước đã ban hành đầy đủ hành lang pháp lý để cho các tổ chức tín dụng xem xét, quyết định cho vay trên cơ sở đánh giá dự án đó có khả thi, có khả năng trả nợ hay không mới quyết định cho vay.

Ngân hàng cũng là doanh nghiệp, ngân hàng nhận tiền gửi của dân thì phải có trách nhiệm sử dụng tiền hiệu quả, đúng mục đích và có khả năng thu hồi để đảm bảo khả năng chi trả cho người dân.

Thứ hai, định hướng chỉ đạo của Ngân hàng Nhà nước, với quan điểm nhất quán điều hành chính sách tiền tệ chắc chắn, chủ động, linh hoạt, hiệu quả, phối hợp đồng bộ với chính sách tài khóa và các chính sách kinh tế vĩ mô khác để góp phần ổn định kinh tế vĩ mô, hỗ trợ tăng trưởng kinh tế, tạo điều kiện cho các ngành kinh tế, trong đó có doanh nghiệp kinh doanh xăng dầu. Trong năm 2023, Ngân hàng Nhà nước đã chỉ đạo các tổ chức tín dụng tiếp tục tiết giảm chi phí, tạo điều kiện giảm lãi suất cho doanh nghiệp. Bên cạnh đó, đơn giản hóa thủ tục hành chính, tạo điều kiện cho doanh nghiệp tiếp cận dễ dàng, thuận lợi hơn trong quá trình tiếp cận vốn.

Ông Nguyễn Đức Hạnh, Chủ tịch HĐQT kiêm Giám đốc Công ty CP dầu khí Sơn Hải:

Cá nhân tôi nhận thấy, xăng dầu là mặt hàng thiết yếu đối với đời sống và xã hội cho tất cả các quốc gia. Trong nước, nhu cầu xăng dầu năm 2023, Bộ Công Thương đưa ra 2 kịch bản, giao cho các doanh nghiệp đầu mối mua và nhập khẩu từ 25,9 - 26,7 triệu m3/ tấn xăng dầu, mức tăng từ 10 - 15% so với năm 2022.

Để các doanh nghiệp kinh doanh xăng dầu có thể xây dựng được hệ thống dự trữ xăng dầu, Nhà nước cần có cơ chế chính sách hỗ trợ việc đầu tư, xây dựng hệ thống. Hiện nay, Nhà nước đang điều hành đầu vào giá theo thị trường nhưng giá đầu ra lại theo giá định hướng và còn duy trì quỹ bình ổn xăng dầu thì rất khó cho các doanh nghiệp về phương án tài chính, kinh doanh – đây là nút thắt.

Theo quan điểm cá nhân tôi, thị trường thật ra rất công bằng. Nó không ưu ái ai, không khuất phục thế lực nào mà chỉ tuân thủ mệnh lệnh tối thượng và duy nhất là lợi nhuận, chịu chi phối bởi quan hệ cung – cầu. Đã từ bỏ bao cấp, chấp nhận thị trường thì hàng hóa phải trả về thị trường. Xăng dầu là hàng thiết yếu.

Để tạo cho doanh nghiệp tiếp tục thực hiện đẩy mạnh triển khai xã hội hóa đầu tư xây dựng hạ tầng dự trữ xăng dầu góp phần đảm bảo nguồn cung thì về phía ngân hàng cần có những chính sách cụ thể để giúp doanh nghiệp như: Nới trần vay: Đối với các dự án đầu tư vay phải tính đến tài sản hình thành trong tương lai bởi xây xong kho dự trữ xăng dầu không có đánh giá thì các doanh nghiệp không còn vốn để tiếp tục làm. Đồng thời, có chính sách ưu đãi về lãi suất; chia sẻ và hỗ trợ về điều kiện thanh khoản chứ cứ từng năm một như hiện nay rất khó. Đây được xem là điều kiện tiên quyết để các doanh nghiệp xăng dầu có thể duy trì được hoạt động và tồn tại.

Ông Lưu Bình Nhưỡng, Phó trưởng Ban Dân nguyện thuộc Ủy ban Thường vụ Quốc hội:

Như ông Nguyễn Hoàng Giang đã nêu, vấn đề muốn xây dựng kho thì vốn chủ đầu tư 30% và 70% vốn tín dụng. Nhìn con số này sẽ hiểu phải làm gì?

Câu chuyện như ông Nguyễn Manh Hùng nói, làm sao hoàn thiện thể chế chính trị, pháp lý. Trong thể chế pháp lý cũng đã bàn, đó chính là vấn đề quy hoạch và chúng ta cũng đã có Luật quy hoạch, mấy chục quy định của Luật quy hoạch cổ phần của các lĩnh vực có quy hoạch quốc gia, quy hoạch ngành,... đã quy định rõ trong phụ lục I, II của Luật quy hoạch, thì dự trữ xăng dầu là vấn đề chiến lược. 

Nhưng rõ ràng, một vấn đề quan trọng như thế, tôi cảm giác nếu chúng ta chỉ vận hành điều hành nhà nước nói chung, vận hành tín dụng, công tác chỉ đạo nếu chỉ điều hành theo vấn đề thông thường, sẽ rất khó. Chỉ cần buông lỏng quản lý sẽ dẫn đến hậu quả không sửa chữa được. Ví dụ, người ta đã đầu tư hàng nghìn tỷ rồi đột ngột dừng thì toàn bộ hư hỏng, lãng phí xã hội, liên quan đến Luật tiết kiệm phòng chóng lãng phí chứ không chỉ đơn giản vấn đề hợp đồng.

Chúng ta có thể chế chính trị, pháp lý, có quy hoạch, còn có cả quy hoạch thành phần. Thủ tướng có quy hoạch riêng về phát triển dầu khí, mỗi đề án đều phải xin ý kiến của Bộ, ngành, Chính phủ. Nhưng khi chuyển thành quan hệ giữa hai doanh nghiệp với nhau, một bên là ngân hàng thương mại, một bên là doanh nghiệp thì chỉ xem là hoạt động kinh tế bình thường là không được.

Cái quan trọng nhất hiện nay vẫn là chỉ đạo điều hành từ Nhà nước, nguồn vốn ngân sách Nhà nước cân đối bao nhiêu đấy là vấn đề quá hiểu, tiền phải huy động xã hội, tiền của ngân hàng là tiền của dân nhưng vào trong tay họ thì phải có trách nhiệm bảo toàn nguồn vốn, có lãi và phải làm theo Luật, chứ không được cảm tính. Quốc Hội cũng cần xem xét lại Nghị quyết nợ xấu, có những người lợi dụng để làm hại nền kinh tế. Trước đây, chúng tôi cũng rất ủng hộ thu hồi nợ xấu, nhưng chính sách tín dụng như thế này cẩn thận sẽ ảnh hưởng đến lợi ích quốc gia.

Đối với lĩnh vực xăng dầu, dự trữ xăng dầu, Ngân hàng Nhà nước cần rà soát lại các hợp đồng tín dụng có liên quan. Cần thiết phải đưa vào thanh tra giám sát. Thì nó sẽ chặt chẽ, đánh giá rõ, tránh hiện trạng ông nói xuôi, bà nói ngược. Muốn đảm bảo xã hội hóa, cần nới lỏng chính sách tín dụng nhưng theo kiểu thắt chặt. Có chính sách ưu tiên, ưu đãi, đánh giá, hợp lý không cảm tính, cần có chính sách tín dụng riêng về lĩnh vực này.

MC: Xin mời ý kiến Ông Nguyễn Mạnh Hùng? 

Ông Nguyễn Mạnh Hùng, Ủy viên Thường trực Ủy ban Kinh tế của Quốc hội:

Theo tôi, để bảo đảm nguồn cung, chúng ta có một số giải pháp:

Thứ nhất, liên quan đến các căn cứ pháp lý, để triển khai được các việc đảm bảo các nguồn cung, chúng ta phải rà soát lại các nghị quyết, luật cũng như các quy định pháp lý khác. Để triển khai được tốt hơn, sắp tới chúng ta sẽ có Nghị quyết để thay thế Nghị quyết 41 về chiến lược phát triển ngành dầu khí. Ngoài ra, các luật ví dụ như Luật Dự trữ Quốc gia, các luật về thuế, luật chuyên ngành, nếu cần thiết, chúng ta cần phải có những cơ chế chính sách để tạo điều kiện cho việc nhập khẩu rồi lưu trữ, phân phối xăng dầu và đáp ứng được nhu cầu phát triển của quốc gia.

Thứ hai, liên quan đến câu chuyện quy hoạch, vừa rồi chúng ta đang triển khai 111 quy hoạch theo Luật Quy hoạch, từ các quy hoạch toàn thể quốc gia đến các hoạch đất đai, các quy hoạch khác của quốc gia, quy hoạch phát triển các ngành vùng, tỉnh. Chúng ta có rất nhiều quy hoạch, nhưng trong quá trình triển khai, các quy hoạch này đang có những vướng mắc.

Tuy nhiên, cũng đã có Nghị quyết 751, Nghị quyết 61 để tháo gỡ các câu chuyện triển khai quy hoạch. Trong đó có quy hoạch đất đai, quy hoạch về ngành năng lượng và quy hoạch của vùng, của địa phương. Như vậy, chúng ta có được căn cứ pháp lý để triển khai theo kế hoạch để có được một hệ thống nhập khẩu cung ứng cũng như ứng biến phù hợp với các quy hoạch đặt ra.

Ngoài ra, tôi cũng chia sẻ và thống nhất với ý kiến của các đại biểu trước liên quan đến câu chuyện về hỗ trợ về tài chính, tín dụng,… Đề nghị cho tiếp tục dự trữ xăng dầu quốc gia được dự trữ chung với dự trữ xăng dầu lưu thông vì hệ thống kho bãi đang hạn chế. Mặc dù điều này chưa được đúng lắm với quy định của Luật Dự trữ quốc gia về chuyên biệt. Ngoài ra, họ cũng đề nghị có sự điều chỉnh về mức phí quản lý xăng dầu liên quan đến dự trữ quốc gia. Vấn đề này, hiện nay tôi biết rằng là đang áp dụng theo văn bản hướng dẫn của Bộ Kế hoạch và Đầu tư cách đây 20 năm và định mức chi phí quản lý là khoảng gần 15.000 đồng/lít. Theo đó, chi phí tính toán được vào khoảng 70.000 đồng đến 80.000 đồng rồi. Do vậy, cần phải điều chỉnh mức phí này cho phù hợp và đáp ứng được bối cảnh phát triển đất nước hiện nay. 

Ông Nguyễn Hoàng Giang, Phó Vụ trưởng Vụ Kế hoạch Tài chính - Bộ Công Thương:

Qua thực tiễn tôi xin tôi chia sẻ thêm hai nhóm vấn đề như sau:

Thứ nhất, nên tiếp tục duy trì những chính sách trong các quy hoạch trước mà trên thực tiễn đã đầu tư rồi, triển khai rồi và có hiệu quả, để đảm bảo tính kế thừa.

Thứ hai, ngày 31.3.2023, Chính phủ đã ban hành Nghị quyết 45/NQ-CP để cụ thể hóa chương trình hành động của Chính phủ thực hiện Nghị quyết 10-NQ/TW ngày 3.6.2017 của Hội nghị lần thứ năm Ban Chấp hành Trung ương Khóa XII về phát triển kinh tế tư nhân trở thành một động lực quan trọng của nền kinh tế, cũng xác định có 5 nhóm giải pháp. Đó là hoàn thiện chính sách để tạo lập môi trường đầu tư cho khu vực kinh tế tư nhân phát triển; mở rộng khả năng tham gia của khối khu vực kinh tế nhân để thúc đẩy cạnh tranh bình đẳng hơn; phát triển kết cấu hạ tầng và tăng cường khả năng tiếp cận nguồn lực của khu vực kinh tế tư nhân; tiếp tục hỗ trợ kinh tế tư nhân đổi mới và hiện đại hóa các nguồn nhân lực để nâng cao năng suất; và cuối cùng là nâng cao hiệu lực quản lý nhà nước.

Trong quy hoạch Bộ Công thương trình để thẩm định, cũng đưa ra 6 nhóm giải pháp để thu hút vốn đầu tư triển khai quy hoạch. Trong đó, đề xuất sử dụng vốn ngân sách nhà nước để đầu tư kho dự trữ quốc gia. Đẩy mạnh tăng cường đầu tư, thu hút đầu tư FDI và của các thành phần kinh tế khác. Các doanh nghiệp trước đây đã tham gia thì phải tái cấu trúc lại hệ thống để tiếp tục đầu tư. Đa dạng hóa các hình thức vay vốn. Thực hiện cái đẩy mạnh liên doanh, liên kết để thu hút vốn đầu tư về hạ tầng dự trữ. Khuyến khích các thành quyền kinh tế cùng tham gia đầu tư.

Ông Vũ Thành Nam, Cục Quản lý hoạt động xây dựng, Bộ Xây dựng:

Bên cạnh Luật Dầu khí năm 2022 và các văn bản hướng dẫn thi hành, vừa qua Quốc hội cũng đã ban hành Luật số 62/2020/QH14 sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Xây dựng; Chính phủ đã ban hành Nghị định số 15/2021/NĐ-CP ngày 3.3.2021 của Chính phủ quy định chi tiết một số nội dung về quản lý dự án đầu tư xây dựng thay thế Nghị định số 59/2015/NĐ-CP ngày 18.6.2015, Nghị định số 42/2017/NĐ-CP ngày 5.4.2017 của Chính phủ. Theo đó một số nội dung đã được điều chỉnh để phù hợp với tình hình thực tiễn, đặc biệt là tăng cường phân cấp quản lý cho các địa phương, điều chỉnh thẩm quyền thẩm định thiết kế triển khai sau thiết kế cơ sở đối với các dự án sử dụng vốn khác trong một số trường hợp cụ thể (Chủ đầu tư tự tổ chức thẩm định) để đẩy nhanh tiến độ thực hiện và nâng cao hiệu quả dự án. Như vậy chúng ta có thể thấy hành lang pháp lý về xây dựng đã đảm bảo đồng bộ, thuận lợi để triển khai các dự án hạ tầng dự trữ xăng dầu. Đây là những nội dung theo tôi là rất quan trọng.

Như chúng ta đã thấy, hiện nay hành lang pháp lý về xây dựng đã cơ bản đồng bộ, đầy đủ để triển khai các dự án hạ tầng dự trữ xăng dầu. Đây là cơ sở mấu chốt để thực hiện các dự án này. Tuy nhiên, tôi cho rằng, để tăng cường triển khai các dự án hạ tầng dự trữ xăng dầu, cần đẩy mạnh xã hội hóa, tiếp tục nâng cao hiệu quả trong việc giám sát thực hiện các dự án đã và đang được triển khai nhằm kịp thời phát hiện và tháo gỡ các vướng mắc của các dự án để hoàn thành, bảo đảm đúng tiến độ và chất lượng đã được phê duyệt, góp phần đảm bảo an ninh năng lượng và dự trữ xăng dầu của quốc gia.

Thêm nữa, tôi cũng xin nói thêm về nội dung TS. Lưu Bình Nhưỡng vừa nêu về Dự án kho xăng dầu hàng không Miền Nam. Đây là dự án mà lãnh đạo đã giao cho tôi thụ lý văn bản góp ý kiến thẩm định thiết kế cơ sở và Bộ Xây dựng đã ban hành Văn bản góp ý kiến thẩm định cơ sở số 3834/BXD-HĐXD ngày 7/8/2020. Qua nghiên cứu hồ sơ dự án, tôi thấy các kết quả thiết kế được lập bài bản, thiết kế dây chuyền công nghệ được thực hiện rất tỉ mỉ, chỉn chu.

Theo đó, dự án này dự án này cũng đã được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt tại Quyết định số 1030/QĐ-TTg ngày 13.7.2017. Trong đó quy định tổng quy mô sức chứa 450.000m3 (Bao gồm: Giai đoạn 2017-2020 quy mô đầu tư 230.000m3; giai đoạn 2026-2030 quy mô đầu tư 220.000m3). Tuy nhiên, theo thông tin từ các phương tiện thông tin đại chúng và các kênh thông tin khác tôi biết rằng, dự án hiện nay đang gặp vướng mắc và đang dừng thi công.

Dưới góc độ quản lý nhà nước của Bộ Xây dựng, cũng là người được giao thụ lý dự án này tôi thấy rằng cần phải có giải pháp sớm tháo gỡ vướng mắc cho dự án. Đặc biệt là đề nghị Ngân hàng Nhà nước với vai trò quản lý nhà nước về lĩnh vực ngân hàng trên 63 tỉnh thành, làm sao tháo gỡ kịp thời vướng mắc để dự án sớm được tiếp tục được triển khai thi công xây dựng.

Thứ hai, ở góc độ một người dân, tôi thấy cần phải tính đến các hệ lụy có thể xảy ra khi Dự án kho xăng dầu hàng không Miền Nam không được hoàn thành đúng tiến độ đã được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt, lúc đó sẽ xảy ra tình trạng mất cân bằng dự trữ xăng dầu trên địa bàn TP. Hồ Chí Minh và ảnh hưởng đến an sinh xã hội.

Theo tôi, hiện nay dự án có một vướng mắc quan trọng cần tháo gỡ, đó là cần kịp thời được cấp có thẩm quyền xem xét tầm quan trọng dự trữ chiến lược của dự án để quyết định đưa dự án từ nhóm 5 là nhóm dự án nợ xấu sang nhóm 1 để dự án được triển khai bình thường nhằm đáp ứng tiến độ đã được phê duyệt, đảm bảo hiệu quả kinh tế-xã hội của dự án.

Đến thời điểm này, tôi thấy tiến độ dự án đã bị chậm nhiều rồi, không nên để bị chậm thêm nữa, vì khi đó sẽ không đảm bảo yêu cầu dự trữ xăng dầu trên địa bàn TP. Hồ Chí Minh trong thời gian sắp tới, có thể ảnh hưởng đến an ninh năng lượng quốc gia.

Theo tôi được biết, tài liệu họp Hội đồng thẩm định Quy hoạch hạ tầng dự trữ xăng dầu ngày 28.3.2023, Ban soạn thảo đã đề xuất chuyển dự án này sang giai đoạn 2021 - 2025 với quy mô sức chứa phải hoàn thành 230.000m3. Tuy nhiên, hiện nay dự án chưa được tháo gỡ vướng mắc và vẫn tiếp tục bị dừng thi công. Do đó, tôi có băn khoăn là đã dự án bị chậm tiến độ và giờ đây tuy đã được chuyển tiếp từ Quyết định số 1030/QĐ-TTg ngày 13.7.2017 sang dự thảo Quyết định phê duyệt mới để trình Thủ tướng Chính phủ thì dự án có kịp về đích trong giai đoạn 2021 – 2025 để đảm bảo yêu cầu dự trữ xăng dầu theo như Thủ tướng Chính phủ phê duyệt hay không? Điều này cần có sự vào cuộc của các cơ quan của Quốc hội cũng như Chính phủ và các Bộ, ngành liên quan để kịp thời tháo gỡ khó khăn cho dự án.

Để đáp ứng nguồn nhiên liệu, thỏa mãn nhu cầu năng lượng xăng dầu phục vụ sản xuất và tiêu thụ trong hoạt động phát triển kinh tế nói chung thì khâu hoạt động trung nguồn cần phải tính đến khả năng dự trữ, đảm bảo cung cấp năng lượng ổn định cho mọi hoạt động của nền kinh tế quốc dân trong mọi tình huống. Theo đó, vai trò quan trọng nhất của dự trữ xăng dầu là bảo đảm nguồn cung ứng xăng dầu, đáp ứng nhu cầu tiêu thụ của xã hội trong điều kiện bình thường cũng như khi có biến động của thị trường xăng dầu, hoặc tình huống đặc biệt như thiên tai xảy ra… Vì vậy, nếu xem xét thành phần chính yếu nhất của hạ tầng dự trữ xăng dầu là hệ thống kho chứa xăng dầu, qua đó phải đảm bảo cung ứng xăng dầu kịp thời và nhanh chóng và duy trì nguồn cung xăng dầu cho các đối tượng tiêu thụ, cũng như chủ động và bình ổn giá khi thị trường dầu mỏ thế giới biến động thì việc tiếp tục đẩy mạnh xã hội hóa đầu tư xây dựng hạ tầng dự trữ xăng dầu góp phần đảm bảo nguồn cung là yêu cầu thiết thực hiện nay. Bởi qua đó, mang lại hiệu quả kinh doanh cho doanh nghiệp và lợi ích gián tiếp cho sự phát triển kinh tế xã hội tại địa bàn có hạ tầng dự trữ xăng dầu.

Trước đòi hỏi thực tế trên, cần có những định hướng chung và đảm bảo tính tổng thể từ phía Nhà nước để việc tiếp tục đẩy mạnh xã hội hóa đầu tư xây dựng hạ tầng dự trữ xăng dầu góp phần đảm bảo nguồn cung phát huy hiệu quả.

Một lần nữa, trân trọng cảm ơn các vị khách quý đã tham gia Tọa đàm ngày hôm nay và mong được gặp lại trong lần đối thoại lần sau.

Xin trân trọng cảm ơn!