Chương trình mục tiêu quốc gia về xây dựng NTM, sau 10 năm triển khai đã đạt được nhiều kết quả mang tính lịch sử, đến nay đã có 5.350 xã (chiếm trên 60% số xả của cả nước), 152 đơn vị cấp huyện (đạt 22,7%) đạt chuẩn nông thôn mới. Những con số về mặt số lượng đó đã vượt mục tiêu Chính phủ đề ra, bên cạnh đó đời sống người dân, cơ sở hạ tầng nông thôn cũng có nhiều đổi thay. Ngoài những kết quả đạt được, vẫn còn những thách thức và tồn tại. Lớn nhất là khoảng cách kết quả nông thôn mới giữa các vùng miền, vùng khó khăn, những xã chưa đạt chuẩn so với xã đạt chuẩn. Một số vấn đề chưa thật sự bền vững, kể cả cơ sở hạ tầng đầu tư nhưng thiếu duy tu, bảo dưỡng, vấn đề môi trường, đặc biệt là vấn đề xử lý chất thải rắn, nước thải, chất thải.
Giai đoạn 2021 - 2025, ngành nông nghiệp nói chung cũng như chương trình xây dựng nông thôn mới đứng trước thách thức rất lớn như: Biến đổi khí hậu, dịch bệnh từ cây trồng, vật nuôi cho đến dịch Covid-19. Hơn nữa khoảng cách giữa các vùng nông thôn, giữa nông thôn và thành thị ngày càng khác biệt. Với những tồn tại trên, Đảng, Chính phủ xác định giai đoạn 2021 - 2025, phải đưa NTM vừa phát triển toàn diện mà phải bền vững về chiều sâu, thích ứng với bối cảnh mới. Việc ứng dụng công nghệ thông tin, áp dụng mạnh mẽ hơn nữa khoa học, công nghệ, đặc biệt là công nghệ số được coi là giải pháp ưu việt giúp khoảng cách, chất lượng cuộc sống giữa nông thôn và thành thị xích lại gần nhau hơn.
Trên thực tế, việc chuyển đổi số và ứng dụng công nghệ thông tin trong xây dựng NTM cũng đã được manh nha triển khai tại một số địa phương, nhưng chủ yếu vẫn mang tính tự phát. Chẳng hạn như hệ thống tưới cảm biến tự động đã được áp dụng rất nhiều. Nhiều địa phương cũng đã thí điểm công nghệ thông tin trong quản lý, giám sát điều hành nông thôn mới, hay mới đây nhất là Chương trình Mỗi xã một sản phẩm… Đến nay, Bộ Thông tin và Truyền thông cũng chính thức có văn bản đề nghị Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn đưa nội dung về công nghệ số trong NTM thành một nội dung trọng tâm. Cụ thể, hạ tầng chuyển đổi số sẽ là hạ tầng thiết yếu, bao gồm hạ tầng kết nối băng thông rộng với cáp quang phủ sóng về tận nông thôn, tiếp theo hạ tầng kết nối 4G, tiến đến là 5G. Làm sao mà mỗi người dân đều được tiếp cận kết nối internet qua các hệ thống kết nối căn bản với các chi phí hợp lý….
Theo ông Nguyễn Minh Tiến, Cục trưởng - Chánh Văn phòng Điều phối NTM Trung ương: Đối với công nghệ số là không có biên giới, không có hàng rào về địa lí hay cách trở về mặt thực tế, tất cả trên một thị trường, thế giới phẳng bình đẳng. Do đó, nếu thúc đẩy được sự phát triển, chúng ta có thể giảm bớt được chênh lệch giữa nông thôn và thành thị. Vấn đề cốt lõi của thành công trong chuyển đổi số ở nông thôn là phải xây dựng cho được cơ sở hạ tầng dữ liệu. Chúng ta phải có giải pháp tích hợp hạ tầng dữ liệu mới phát triển ứng dụng chuyển đổi số thành công, nhất là dữ liệu về dân số, đất đai, sức khỏe, hệ thống sản xuất nông nghiệp... Đây là nền tảng để thúc đẩy cho chuyển đổi số thành công.
Thông tin từ Bộ NN - PTNT, Bộ đã cùng Bộ Thông tin và Truyền thông đề xuất nội dung về chuyển đổi số trong xây dựng NTM. Đây là lần đầu tiên hai bộ đặt nội dung chuyển đổi số thành một nội dung trọng tâm, cụ thể trong Chương trình Mục tiêu quốc gia xây dựng NTM giai đoạn 2021 - 2025. Sắp tới, Bộ trưởng Bộ Kế hoạch và Đầu tư, Chủ tịch Hội đồng thẩm định Trung ương thẩm định báo cáo chủ trương đầu tư về chuyển đổi số trong xây dựng NTM. Nếu thúc đẩy được, chúng ta sẽ có thể khắc phục được một số tồn tại cũng như chuyển hóa những thách thức của giai đoạn tới để xây dựng NTM đi vào chiều sâu, trước hết phải đầu tư vào hạ tầng kết nối. Đặc biệt là đối với vùng nông thôn tỷ lệ bao phủ sóng 3G, 4G cũng như kết nối băng thông rộng vẫn còn hạn chế. Bộ NN - PTNT, Bộ Thông tin và Truyền thông thống nhất hướng tới mục tiêu phủ sóng 4G, 5G cho vùng nông thôn, giúp người dân vùng nông thôn có thể kết nối internet với chi phí hợp lý. Bộ Thông tin và Truyền thông cũng đặt mục tiêu mỗi người dân, mỗi gia đình đều sử dụng điện thoại, nhất là điện thoại di động thông minh.
Bước đi của chúng ta phải tuần tự, đầu tiên là chúng ta đầu tư vào cơ sở hạ tầng kết nối; thứ hai, chúng ta có cơ chế hỗ trợ doanh nghiệp để đưa điện thoại thông minh giá rẻ, phù hợp tới người dân; thứ ba là tích hợp hệ thống dữ liệu giữa các bộ, ngành, các phần mềm ứng dụng, ứng dụng thương mại điện tử... Nếu chúng ta ứng dụng để chuyển đổi số thành công, nó sẽ xóa nhòa khoảng cách giữa nông thôn và thành thị. Người bán hàng ở vùng sâu, vùng xa hoàn toàn có thể tiếp cận trực tiếp, online, tương tác với người tiêu dùng. Với những nền tảng hạ tầng tin học, chúng ta có thể giám sát hiệu quả quy trình sản xuất nông nghiệp, bảo đảm an toàn vệ sinh thực phẩm, truy xuất được nguồn gốc sản phẩm, kể cả về lĩnh vực du lịch, y tế, giáo dục... - Cục trưởng Nguyễn Minh Tiến chia sẻ.
