Mở rộng ra ngoài lĩnh vực nhân khẩu học
Ngày 19.4, Quỹ Dân số Liên Hợp Quốc (UNFPA) đã công bố Báo cáo Tình trạng dân số thế giới năm 2023. Báo cáo được công bố trong bối cảnh dân số thế giới đạt 8 tỷ người vào tháng 11.2022 - dấu mốc quan trọng của nhân loại và đánh dấu những tiến bộ trong chăm sóc sức khỏe, giáo dục, khoa học và phát triển kinh tế - xã hội.
Tuy nhiên, thế giới cũng đang đối mặt với nhiều thách thức chồng chéo, từ đại dịch Covid-19 đến khủng hoảng khí hậu, suy thoái kinh tế, xung đột, thiếu lương thực, thực phẩm và dịch chuyển dân số hàng loạt. Thực tế này dẫn đến sợ hãi và lo lắng về thay đổi dân số đang tác động đến quyền của phụ nữ được lựa chọn việc có sinh con hay không và khi nào có con và có bao nhiều con.
Báo cáo Tình trạng dân số thế giới năm 2023 chỉ rõ rằng những lo ngại đó, chỉ tập trung vào con số, đôi khi sẽ dẫn đến những biện pháp bắt buộc nhằm kiểm soát mức sinh. Những vi phạm các quyền cơ bản của con người như vậy để đưa ra quyết định về số con, nếu có, và khoảng cách sinh con là sai lầm và có nguy cơ bỏ qua những vấn đề thực chất trong xã hội.
Châu Á - Thái Bình Dương là khu vực rộng với đa dạng nhân khẩu học. Một số nước đang trải qua vấn đề giảm dân số, trong khi một số nước đang tăng dân số. Và ở hầu hết các nước, tăng trưởng dân số đang chậm lại, tạo ra những xã hội với tỷ lệ người cao tuổi cao hơn.
Dù trong tình huống nào thì những dao động về tỷ suất sinh và thay đổi quy mô dân số như vậy đòi hỏi các chính sách phải được sửa đổi và mở rộng ra ngoài lĩnh vực nhân khẩu học. Tuy nhiên, tất cả chính sách như vậy phải chú trọng thúc đẩy bình đẳng giới và đẩy nhanh tiến độ trao quyền cho phụ nữ và trẻ em gái.
Áp dụng hướng tiếp cận “vòng đời”
Thúc đẩy bình đẳng giới là vấn đề mấu chốt để giải quyết thay đổi về dân số và kiến tạo một xã hội có thể thích nghi và đứng vững. Trao quyền cho phụ nữ và tạo cơ hội cho họ phát triển tiềm năng để đưa ra các quyết định liên quan đến bản thân và cuộc sống của họ sẽ hỗ trợ họ, gia đình của họ và xã hội phát triển thịnh vượng.
Cần đầu tư vào mỗi giai đoạn khác nhau trong cuộc đời của một phụ nữ: bảo đảm giáo dục cho trẻ em gái, bảo đảm trẻ em gái và phụ nữ được tiếp cận với các thông tin và dịch vụ liên quan đến sức khỏe sinh sản, sức khỏe tình dục và các quyền cũng như bảo đảm để họ có thể tham gia một cách đầy đủ và bình đẳng trong mọi lĩnh vực xã hội.
Các chính phủ cũng cần thể chế hóa các chính sách gia đình thân thiện và tạo điều kiện cho mỗi người dân có thể thực hiện nguyện vọng sinh đẻ của mình. Ví dụ như các chương trình để người cha được nghỉ trông con mới sinh; các dịch vụ chăm sóc trẻ em có chất lượng, chế độ làm việc linh hoạt. Bảo đảm phủ rộng chăm sóc sức khỏe toàn dân, trong đó có cả các dịch vụ chăm sóc sức khỏe sinh sản và sức khỏe tình dục. Các chính phủ cũng nên tăng cường chế độ lương hưu và thúc đẩy tuổi già năng động, khỏe mạnh.
Áp dụng hướng tiếp cận “vòng đời”, trong đó trẻ em gái và phụ nữ được trao quyền tại mỗi thời điểm khác nhau trong cuộc đời của họ để họ có thể tự đưa ra các quyết định và lựa chọn, kể cả lựa chọn về sinh sản, sẽ cho phép các trẻ em gái và phụ nữ có thể theo đuổi những ước mơ, khát vọng trong cuộc sống của họ và giúp thúc đẩy phát triển kinh tế trong xã hội.
Bảo đảm quyền của phụ nữ và trẻ em gái
Theo Báo cáo Tình trạng dân số thế giới năm 2023, dân số Việt Nam năm 2022 là 99 triệu người, trong đó tỷ lệ dân số từ 9 - 14 tuổi là 23%, 10 - 19 tuổi là 14%, 10 - 24 tuổi là 21%, 15 - 64 tuổi là 68%, 65 tuổi trở lên là 9%. Tuổi thọ trung bình là nam giới là 72 tuổi, nữ giới là 80 tuổi...
Vậy làm thế nào để châu Á - Thái Bình Dương thành công trong vấn đề bình đẳng giới và thực hiện các quyền về sức khỏe sinh sản và sức khỏe tình dục của phụ nữ?
Trong khi chúng ta chứng kiến nhiều thành tựu thì vẫn còn có nhiều vấn đề cần nỗ lực hơn nữa. Hơn 130 triệu phụ nữ vẫn chưa được tiếp cận các dịch vụ và thông tin về kế hoạch hóa gia đình để có thể có kế hoạch sinh con. Trong khi hơn một nửa trong số 1,8 tỷ thanh thiếu niên trên thế giới đang sống ở châu Á - Thái Bình Dương, hầu hết chưa được tiếp cận chương trình giáo dục tình dục toàn diện để có thể có những quyết định đúng đắn về cơ thể của họ. Tỷ lệ phụ nữ bị bạo lực thể chất và/hay bạo lực tình dục bởi bạn tình của họ vẫn còn cao.
Giờ đã đến lúc phải thúc đẩy tiến độ thực hiện các cam kết được đưa ra tại Hội nghị quốc tế về Dân số và Phát triển năm 1994. Tại đó một Chương trình Hành động đã được thông qua, nhìn nhận quyền con người và nhân phẩm của mỗi cá nhân, trong đó có sức khỏe sinh sản và các quyền, trao quyền cho phụ nữ và bình đẳng giới.
Các chính sách phát triển, kể cả các chính sách giải quyết các vấn đề về dân số, đều phải trên cơ sở bảo đảm quyền. Chúng ta hãy cùng nhau hợp tác hướng tới đặt các quyền và lựa chọn của phụ nữ và trẻ em gái là trọng tâm để xây dựng các xã hội có thể đứng vững và phát triển thịnh vượng trước những dao động về khuynh hướng dân số.
