UBND tỉnh Đồng Nai đã làm việc với các đơn vị liên quan về việc tổ chức Festival Gốm truyền thống Biên Hòa - Đồng Nai. Theo kế hoạch, Festival Gốm truyền thống Biên Hòa - Đồng Nai sẽ diễn ra vào tháng 4.2025.
Đây là dịp để đánh giá những thành tựu, thuận lợi, khó khăn của ngành gốm; đồng thời, liên kết các nghệ nhân gốm truyền thống, các làng nghề, nhằm thúc đẩy sự phát triển làng nghề gốm, hội nhập quốc tế. Festival Gốm truyền thống Biên Hòa - Đồng Nai còn để người yêu nghệ thuật gốm truyền thống tiếp cận và thưởng thức những tác phẩm gốm nghệ thuật của Biên Hòa - Đồng Nai cũng như cả nước.
Theo lịch sử ghi lại, từ thế kỷ XVII, nghề thủ công gốm đã xuất hiện và hình thành tại Cù Lao Phố (Biên Hòa - Đồng Nai) do cư dân bản địa và người Việt, người Hoa vào khai khẩn. Đến nửa cuối thế kỷ XIX, nhiều lò gốm Tân Vạn hình thành do số thợ gốm người Hoa phải di chuyển qua bên kia sông sau khi Cù Lao Phố bị tàn phá những năm trước.
Sau đó, năm 1903, Trường Mỹ nghệ thực hành Biên Hòa (nay là Trường cao đẳng Trang trí Mỹ thuật Đồng Nai) được người Pháp thành lập và một trong những hiệu trưởng của trường là ông Robert Balick đã tạo được nét đặc trưng, hướng đi riêng của gốm Biên Hòa như ngày nay.
Đó là, những sản phẩm gốm trang trí nhiều màu, chạm khắc chi tiết hoa văn. Cũng vì thế mà sau này, Trường Mỹ nghệ thực hành Biên Hòa đã đào tạo được nhiều thế hệ nghệ nhân gốm nổi tiếng, qua đó giúp nghề gốm mỹ nghệ Biên Hòa phát triển rất mạnh từ những năm 60 của thế kỷ XX.
Theo các chuyên gia, lịch sử hình thành và phát triển của gốm Biên Hòa - Đồng Nai xuất phát từ sự giao thoa của các dòng gốm Việt, Chăm, Hoa trên địa bàn, cộng với kỹ thuật tạo tác, pha chế men màu của phương Tây. Từ đó, đã hình thành quy trình sản xuất gồm các công đoạn rất riêng như: phối liệu đất (tạo ra các loại đất in, đất xoay và đất rót), tạo hình sản phẩm, chạm khắc, chấm men và nung sản phẩm.
Men màu xanh đồng trổ bông là đặc trưng tiêu biểu và tinh hoa của dòng gốm Biên Hòa - Đồng Nai nếu so với gốm hoa lam Bát Tràng, gốm đen Phù Lãng hay gốm xanh Bình Dương. Thậm chí, trong nghệ thuật làm gốm ở Việt Nam, chỉ có mầu men tại Biên Hòa có danh xưng quốc tế là Vert de Bienhoa.
Thế nhưng, những hào quang quá khứ cũng nhanh chóng biến mất với gốm Biên Hòa trong hơn 20 năm qua. Số lao động nghề gốm ở các cơ sở tại Biên Hòa đều đã lớn tuổi, chưa có lao động thay thế theo kiểu người đi trước truyền nghề cho người đi sau.
Việc tổ chức Festival Gốm truyền thống Biên Hòa - Đồng Nai được kỳ vọng sẽ góp phần giúp nhìn nhận giá trị, hỗ trợ hiệu quả các cơ sở sản xuất gốm ở Biên Hòa; động viên những người làm nghề gốm và doanh nghiệp sản xuất gốm tiếp tục gắn bó và quan trọng nhất là giữ gìn, phát huy giá trị văn hóa của gốm Biên Hòa.
