Sáng tạo từ di sản

Tìm kiếm cơ hội sáng tạo từ những giá trị văn hóa truyền thống, nhiều dự án khởi nghiệp của người trẻ thời gian qua hướng đến bảo tồn và phát triển nghệ thuật dân gian, sản phẩm thủ công, thời trang, ẩm thực truyền thống…

Không gian cho nghệ thuật truyền thống

Tại trò chuyện kết nối "Sáng tạo và di sản", nằm trong hoạt động của CLB Di sản kết nối - một sáng kiến do Hội đồng Anh khởi xướng, Giám đốc điều hành Trung tâm Xúc tiến, Quảng bá di sản văn hóa phi vật thể Việt Nam (VICH) Nguyễn Thị Lệ Quyên cho biết, từ năm 2023, VICH đẩy mạnh các chương trình và sự kiện sử dụng chất liệu di sản, hướng đến nhiều đối tượng khán giả thụ hưởng tại Hà Nội. Mỗi giai đoạn, Trung tâm tập trung 1 - 2 loại hình, trước đó là hát văn, nay là kịch hát dân tộc như chèo, tuồng, xẩm…

“Chúng tôi đang tập trung vào chương trình Di sản trong lòng phố, bởi khi quảng bá di sản văn hóa phi vật thể, chúng tôi gặp nhiều khó khăn trong việc đưa khán giả đi đâu; nếu đưa di sản đến với khán giả, di sản ấy sẽ bị xa rời không gian tồn tại của nó, nhưng đưa khán giả đến với di sản, không gian ra đời và phát triển của di sản bị mai một. Do đó, phải xây dựng các không gian văn hóa phù hợp với loại hình di sản muốn quảng bá”, chị Quyên phân tích.

Chương trình giới thiệu nghệ thuật xẩm tại Hà Nội - Ảnh: VICH
Chương trình giới thiệu nghệ thuật xẩm tại Hà Nội - Ảnh: VICH

Ví dụ hát xẩm, không gian biểu diễn xưa là chợ, bến tàu xe… nhưng nay không thể tạo sân khấu ngoài chợ để giới thiệu về hát xẩm. Vì thế, VICH kết hợp với các đơn vị có không gian văn hóa tương đối gần gũi với nghệ thuật truyền thống và tìm nội dung xẩm phù hợp với không gian đó để trình diễn. Như chương trình “Xẩm Tonkin” biểu diễn trong ngôi biệt thự Pháp cổ xây dựng cách đây hơn 110 năm tại phố Châu Long, nhóm thực hiện đã lên ý tưởng riêng để kể câu chuyện Hà Nội thời kỳ 1905 - 1920, về con người, đời sống phố thị, về con phố Châu Long… Hiện nay các chương trình của VICH diễn ra hàng tuần, thu hút đông đảo khán giả, đặc biệt là khán giả trẻ. 

Trong mỗi sản phẩm của chương trình Di sản trong lòng phố, theo chị Quyên, ngoài nội dung đi theo bối cảnh, những người thực hiện còn cố gắng tạo đa dạng trải nghiệm cho khán giả. Khán giả đến với buổi diễn, ngoài được nghe các làn điệu, bài hát, còn được nhìn, chạm, kết nối ẩm thực, mùi hương để đánh thức các giác quan với những nguyên liệu liên quan đến nội dung nghệ thuật khai thác, tạo cảm nhận chung của show diễn…

Đòn bẩy phát triển bền vững

Gần đây, nhiều người trẻ yêu văn hóa Việt quan tâm sáng tạo trên nền di sản, phát triển sản phẩm và dịch vụ mới. Điều này không chỉ giúp duy trì và phát huy giá trị di sản văn hóa mà còn tạo ra cơ hội kinh doanh bền vững và mang tính địa phương.

Hơn 10 năm gắn bó xây dựng điểm du lịch cộng đồng tại huyện Đà Bắc, Hòa Bình, chị Đinh Thị Hảo - Công ty cổ phần Du lịch Cộng đồng Đà Bắc (Đà Bắc CBT) đúc kết: bbảo tồn, phát huy bản sắc văn hóa dân tộc và tính đoàn kết của cộng đồng là "đòn bẩy" cho du lịch cộng đồng phát triển. “Khi phát triển du lịch cộng đồng và lượng khách nước ngoài chiếm hơn 70%, bên cạnh đưa du khách thưởng thức vẻ đẹp tự nhiên hoang sơ, hòa vào sinh hoạt cộng đồng với nơi lưu trú là ngôi nhà truyền thống, ẩm thực bản địa, người làm du lịch còn cố gắng thiết kế nhiều hoạt động trải nghiệm dựa trên văn hóa truyền thống, như in sáp ong, nhuộm chàm của đồng bào Dao tiền, trải nghiệm làm giấy dó…”. Các hoạt động trải nghiệm được thiết kế phù hợp với nhu cầu của khách trải nghiệm tại các bản làng. Bên cạnh Đà Bắc, Công ty cũng hỗ trợ 25 bản làng tại 4 tỉnh Tây Bắc phát triển du lịch cộng đồng theo hướng tương tự.  

Du lịch cộng đồng hấp dẫn du khách với những trải nghiệm dựa trên di sản. Ảnh: Đà Bắc CBT
Du lịch cộng đồng hấp dẫn du khách với những trải nghiệm dựa trên di sản. Ảnh: Đà Bắc CBT

Phụ trách doanh nghiệp xã hội hoạt động trong lĩnh vực văn hóa, anh Đồng Thành Danh, Công ty Bảo tồn di sản văn hóa Ninh Thuận cho biết: “hướng tới mục tiêu bảo tồn và phát huy di sản văn hóa dân tộc để kết nối cộng đồng, thúc đẩy sinh kế và phát triển bền vững, chúng tôi giới thiệu sản phẩm làng nghề, sản phẩm đặc thù văn hóa dân tộc. Đồng thời, kết nối cộng đồng, chuyên gia và doanh nghiệp để quảng bá di sản văn hóa dân tộc; thực hiện các dự án nâng cao năng lực cộng đồng và phát triển du lịch gắn với di sản, như vận động thành lập mạng lưới nghệ nhân, câu lạc bộ nghệ nhân làm gốm gắn với du lịch; thực hiện nghiên cứu, lưu trữ số hóa và tư liệu hóa lễ hội và âm nhạc nghi lễ người Chăm và Raglai…”.

Việc sáng tạo với di sản văn hóa ngày càng được nhiều nhóm bạn trẻ quan tâm, như Hiếu Văn Ngư (Cultura Fish) - nhóm nghiên cứu, ứng dụng và sáng tạo văn hóa - nghệ thuật, với các dự án tiêu biểu: Hát bội 101, Phong hoa ca vịnh, các chương trình giáo dục theo lối kể chuyện nhập vai; Lamphong Studio - xưởng thiết kế sáng tạo với đội ngũ họa sĩ, nhà thiết kế trẻ thực hiện những sản phẩm thủ công, nguyên liệu truyền thống, tạo nên những thiết kế mới, câu chuyện mới cho sản phẩm từ các làng nghề… Thực tế, với bề dày lịch sử, đa sắc màu văn hóa, di sản có thể là nguồn cảm hứng vô tận cho sáng tạo. Những người tâm huyết với di sản có thể khai phá kho báu văn hóa để tạo những sản phẩm, dịch vụ mới, dễ dàng tạo ra sự độc đáo và đặc trưng. Các sản phẩm này cũng có thể tạo một liên kết mạnh mẽ với người tiêu dùng nội địa, làm tăng giá trị xuất khẩu bởi khi sản phẩm sáng tạo mang đậm bản sắc văn hóa thường thu hút sự quan tâm của công chúng trong và ngoài nước.

Việc kết nối sáng tạo với di sản cũng giúp duy trì và phát triển các giá trị văn hóa truyền thống, góp phần đưa di sản phổ biến hơn trong cộng đồng. Tuy nhiên, những người đi trên con đường này cũng đang đối mặt với nhiều thách thức như khả năng tiếp cận thị trường, năng lực chuyên môn và tài chính, thiết kế sản phẩm, xây dựng thương hiệu… Bởi vậy, ngoài mong chờ sự quan tâm hỗ trợ nhiều hơn thông qua các chính sách của Nhà nước, những người làm sáng tạo đang kết nối các bên liên quan để có thể phát triển, đóng góp nhiều hơn cho ngành công nghiệp văn hóa.

Văn hóa

Chắt lọc truyền thống, kiến tạo tương lai
Văn hóa - Thể thao

Chắt lọc truyền thống, kiến tạo tương lai

Trong xu thế toàn cầu hóa, việc bảo tồn và phát huy giá trị kiến trúc truyền thống trở nên cấp thiết. Tuy nhiên, thay vì nệ cổ, cần có sự kết hợp hài hòa để tạo ra những công trình vừa mang đậm bản sắc dân tộc, vừa đáp ứng được nhu cầu của cuộc sống hiện đại.

Đưa chất liệu tơ tằm của Hà Nội vào thiết kế thương hiệu Malaika
Văn hóa - Thể thao

Đưa chất liệu tơ tằm của Hà Nội vào thiết kế thương hiệu Malaika

Chiều 25.11, Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn ( Sở NN và PTNT) TP. Hà Nội làm việc làm việc với bà Barbara Ebbli - Nhà sáng lập và thiết kế thương hiệu Malaika (Italia). Đây là một trong những hoạt động kết nối hợp tác nhằm đổi mới mẫu mã, thiết kế và nâng cao giá trị cho sản phẩm làng nghề.

Đừng để thuế thành rào cản phát triển văn hóa
Văn hóa - Thể thao

Đừng để thuế thành rào cản phát triển văn hóa

Theo chương trình dự kiến, chiều 26.11 Quốc hội biểu quyết thông qua Luật Thuế giá trị gia tăng (sửa đổi). Một nội dung vẫn đang thu hút sự quan tâm là tăng thuế giá trị gia tăng đối với hàng hóa, dịch vụ văn hóa - nghệ thuật từ 5% lên 10%. PGS. TS. BÙI HOÀI SƠN, Ủy viên Thường trực Ủy ban Văn hóa, Giáo dục, “tha thiết đề nghị xem xét cẩn trọng” nội dung này, tránh tạo rào cản trong phát triển văn hóa.

Trao giải Cuộc thi trực tuyến toàn quốc tìm hiểu nội dung cuốn sách của cố Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng
Văn hóa - Thể thao

Trao giải Cuộc thi trực tuyến toàn quốc tìm hiểu nội dung cuốn sách của cố Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng

Sáng 25.11, Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch tổ chức Lễ tổng kết và trao giải Cuộc thi trực tuyến toàn quốc tìm hiểu về nội dung cuốn sách của cố Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng “Xây dựng và phát triển nền văn hóa Việt Nam tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc”.

Tạo sức sống mới cho di sản văn hóa Huế
Văn hóa - Thể thao

Tạo sức sống mới cho di sản văn hóa Huế

Chiều 23.11, tỉnh Thừa Thiên Huế long trọng tổ chức Lễ đón nhận bằng của UNESCO công nhận Di sản tư liệu “Những bản đúc nổi trên chín đỉnh đồng ở Hoàng cung Huế” và công bố hoàn thành dự án bảo tồn, tu bổ tổng thể điện Thái Hòa.

Biến di sản thành “kho vàng, kho bạc”
Văn hóa - Thể thao

Biến di sản thành “kho vàng, kho bạc”

Chứa đựng những giá trị tinh thần sâu sắc của dân tộc, di sản văn hóa phi vật thể dù không có hình hài cụ thể, nhưng lại có thể được chuyển hóa thành tài sản vật chất, thành “kho vàng, kho bạc”. Khi được khai thác, di sản văn hóa phi vật thể sẽ trở thành cảm hứng sáng tạo nên sản phẩm công nghiệp văn hóa.

Chiêm ngưỡng “Bộ sưu tập mũi khoan đá Thác Hai” - bảo vật quốc gia đầu tiên của tỉnh Đắk Lắk
Văn hóa - Thể thao

Chiêm ngưỡng “Bộ sưu tập mũi khoan đá Thác Hai” - bảo vật quốc gia đầu tiên của tỉnh Đắk Lắk

Sáng 22.11, tại Bảo tàng tỉnh Đắk Lắk, UBND tỉnh khai mạc triển lãm thành tựu kinh tế - xã hội tỉnh Đắk Lắk chào mừng kỷ niệm 120 năm Ngày thành lập tỉnh Đắk Lắk (22.11.1904 - 22.11.2024); 80 năm Ngày thành lập Quân đội nhân dân Việt Nam (22.12.1944 - 22.12.2024) và 35 năm Ngày hội Quốc phòng toàn dân (22.12.1989 - 22.12.2024).

Hình ảnh tại triển lãm 3D. ảnh: TTLTI
Văn hóa - Thể thao

Lịch sử Kiên Giang qua hình ảnh và tài liệu lưu trữ

Với hơn 200 tài liệu, bản đồ lần đầu tiên được công bố, triển lãm 3D trực tuyến “Giới thiệu hình ảnh, tài liệu lưu trữ về địa giới hành chính tỉnh Kiên Giang xưa và nay” nhằm lan tỏa giá trị của tài liệu lưu trữ, tạo thuận lợi cho người xem dễ dàng tiếp cận thông tin về địa giới hành chính Kiên Giang qua các thời kỳ.