Vào cuộc mạnh mẽ, cải thiện kinh tế - xã hội vùng nông thôn, miền núi

Tại Kỳ họp thứ 6, Quốc hội đã chính thức giám sát tối cao việc triển khai thực hiện các Nghị quyết của Quốc hội về các Chương trình mục tiêu quốc gia về xây dựng nông thôn mới giai đoạn 2021 - 2025, giảm nghèo bền vững giai đoạn 2021 - 2025, phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi giai đoạn 2021 - 2030.

Đây là lần đầu tiên Quốc hội giám sát giữa kỳ đồng thời đối với 3 Chương trình mục tiêu quốc gia giai đoạn 2021 - 2025; với phạm vi rộng, cùng với những yêu cầu đổi mới, Đoàn giám sát đã giải quyết khối lượng công việc lớn với cách tiếp cận và cách làm phù hợp. Việc xác định nội dung trọng tâm là giám sát, đánh giá tiến trình chính sách và công tác chỉ đạo, điều hành, tổ chức thực hiện là hướng đi đúng đắn, nhất là trong bối cảnh các chương trình mục tiêu quốc gia đang bị chậm tiến độ theo mục tiêu, yêu cầu đề ra.

Đoàn giám sát đã tiến hành giám sát trực tiếp Chính phủ, 11 bộ, ngành và 15 tỉnh đại diện cho các vùng, miền và mức độ thụ hưởng các Chương trình. Qua giám sát cho thấy, dưới sự lãnh đạo của Đảng, sự đồng hành của Quốc hội và sự quyết liệt của Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ, kế thừa và phát huy giá trị, thành tựu của giai đoạn trước, kết quả triển khai các Chương trình mục tiêu quốc gia giai đoạn 2021 - 2025 bước đầu đạt được một số kết quả tích cực, bám sát các Nghị quyết của Quốc hội; cơ sở hạ tầng kinh tế - xã hội vùng nông thôn, miền núi được cải thiện.

Tuy nhiên, Đoàn giám sát cũng chỉ ra 7 hạn chế, tồn tại trong thực hiện 3 Chương trình mục tiêu quốc gia; đưa ra 4 bài học kinh nghiệm; đồng thời nêu một số kiến nghị cụ thể đối với Quốc hội, đối với Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ và các bộ, ngành liên quan, đối với Ủy ban Trung ương Mặt trận Tổ quốc Việt Nam và các tổ chức chính trị xã hội, đối với địa phương.

Cơ bản đồng tình với nội dung báo cáo của Đoàn giám sát, song thảo luận tại hội trường, qua thực tiễn tại địa phương và kiến nghị của cử tri, các đại biểu Quốc hội tiếp tục đóng góp nhiều ý kiến với mong muốn các chương trình mục tiêu quốc gia sẽ được triển khai hiệu quả thời gian tới, góp phần cải thiện kinh tế - xã hội vùng nông thôn, miền núi.

Không cắt, giảm chính sách hỗ trợ

Về đối tượng thực hiện tiểu dự án 1, dự án 3 theo Quyết định 1719 của Thủ tướng Chính phủ quy định cụ thể các đối tượng gồm hộ gia đình đồng bào dân tộc thiểu số, hộ gia đình người kinh nghèo đang sinh sống ổn định tại các xã khu vực 2, khu vực 3 thuộc vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi, cộng đồng dân cư thuộc các xã khu vực 2, khu vực 3 thuộc vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi. Theo quy định trên, các thôn đặc biệt khó khăn theo Quyết định 433 ngày 18.6.2021 của Ủy ban Dân tộc nhưng lại thuộc các xã khu vực 1 không thuộc đối tượng thực hiện tiểu dự án 1 và dự án 3; do đó, để bảo đảm không bỏ sót đối tượng thụ hưởng, đề nghị sớm có hướng dẫn khắc phục vướng mắc này.

Nhiều đại biểu đề nghị không cắt, giảm chính sách hỗ trợ về bảo hiểm y tế, chính sách hỗ trợ cho học sinh và giáo viên đối với các xã đã đạt chuẩn nông thôn mới, nhất là ở vùng đồng bào dân tộc thiểu số, miền núi, vì đây là chính sách an sinh xã hội, đất nước càng phát triển, càng thịnh vượng thì các chính sách này cần phải quan tâm hơn. Thực tế hiện nay, nhiều địa phương dù khó khăn nhưng vẫn cố gắng cân đối để tiếp tục hỗ trợ người dân.

Dự thảo Nghị quyết giám sát yêu cầu Chính phủ tập trung giải quyết dứt điểm những khó khăn, bức xúc nhất về đất ở, nhà ở, nước sinh hoạt, quy hoạch sắp xếp ổn định dân cư ở vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi hoàn thành trong năm 2023. Thống nhất với kiến nghị này, ĐBQH Hoàng Quốc Khánh (Lai Châu) đề nghị đây phải là ưu tiên hàng đầu vì hiện nay, do ảnh hưởng của biến đổi khí hậu, mưa lũ, sạt lở ở khu vực miền núi rất lớn, thiệt hại nghiêm trọng đến đất ở, đất sản xuất và hệ thống hạ tầng giao thông, thủy lợi, nước sinh hoạt, đời sống của người dân rất vất vả; nhiều thôn, bản phải di dời do nguy cơ sạt lở rất cao, cần có nguồn kinh phí lớn để thực hiện, trong khi các tỉnh khó khăn, nhất là các tỉnh miền núi ngân sách không bảo đảm. “Tuy nhiên, nếu yêu cầu hoàn thành trong năm 2023 sẽ không khả thi; do đó, cần xác định lộ trình thời gian thực hiện phù hợp nhưng phải sớm”.

Chú trọng tuyên truyền đến tận người dân

Việc giải ngân cho công tác tuyên truyền, tập huấn đạt tỷ lệ khá cao so với nhiều nội dung khác. Tuy nhiên, ĐBQH Trần Quang Minh (Quảng Bình) chỉ ra thực tế, người dân, nhất là người nghèo là đồng bào dân tộc thiểu số được tiếp cận thông tin một cách đầy đủ về quyền lợi, nghĩa vụ của mình không đạt như mong muốn. “Truyền thông nhiều nơi không hiệu quả, còn mang tính hình thức hoặc chưa sát đối tượng chưa phù hợp với điều kiện đặc thù vùng, miền. Nhiều người nghèo, đặc biệt là vùng đồng bào dân tộc thiểu số chưa được tiếp cận thông tin một cách đầy đủ nên khi triển khai bị chậm tiến độ, bị động và gặp rất nhiều khó khăn”.

Theo ĐBQH Trần Quang Minh, việc này do nhiều nguyên nhân, cả chủ quan lẫn khách quan như đặc thù địa bàn miền núi khó khăn, nhận thức của một bộ phận người nghèo, đồng bào dân tộc. Song, ông cho rằng cán bộ cơ sở hướng dẫn thực hiện và cơ sở vật chất phục vụ công tác tuyên truyền chưa được chú trọng. “Cán bộ làm chính sách rất ít, hay thay đổi, chất lượng không đồng đều, điều kiện công tác ở miền núi còn khó khăn, trong khi đội ngũ Ban phát triển ở thôn bản chưa được quan tâm đúng mức, chưa có chế độ, năng lực có hạn, chưa phát huy được vai trò của già làng, trưởng bản, người có uy tín”.

Từ thực tế trên, ĐBQH Trần Quang Minh đề nghị thời gian tới phải tập trung chỉ đạo công tác tuyên truyền đến tận người dân, nhất là người nghèo, vùng đồng bào dân tộc thiểu số. Bởi vì, khi người dân nắm được, hiểu được và đồng tình với chủ trương, chính sách, thì tâm lý trông chờ, ỷ lại sẽ ít đi, hiệu quả mang lại mới thực sự bền vững, lâu dài, ý chí vươn lên của người dân đóng vai trò rất quan trọng.