Phát biểu khai mạc Hội nghị triển khai Chương trình giám sát năm 2023 của Quốc hội sáng nay, 27.9, Phó Chủ tịch Quốc hội, Thượng tướng Trần Quang Phương nêu rõ: trên cơ sở kết quả nghiên cứu của Đề án tiếp tục đổi mới, nâng cao chất lượng, hiệu quả hoạt động giám sát của Quốc hội, Đảng đoàn Quốc hội đã ban hành Kết luận số 843-KL/ĐĐQH15 ngày 3.8.2022 của Đảng đoàn Quốc hội về việc tiếp tục đổi mới, nâng cao chất lượng, hiệu quả hoạt động giám sát của Quốc hội có ý nghĩa nền tảng cho việc tiếp tục đổi mới hoạt động giám sát, Ủy ban Thường vụ Quốc hội đã ban hành 2 nghị quyết quan trọng, góp phần hoàn thiện cơ sở pháp lý về hoạt động giám sát gồm Nghị quyết số 594/NQ-UBTVQH15 về hướng dẫn hoạt động giám sát của Hội đồng nhân dân, Thường trực Hội đồng nhân dân, Ban của Hội đồng nhân dân, Tổ đại biểu Hội đồng nhân dân và đại biểu Hội đồng nhân dân và Nghị quyết số 560/NQ-UBTVQH15 về hướng dẫn tổ chức thực hiện hoạt động giám sát văn bản quy phạm pháp luật của Hội đồng Dân tộc, Ủy ban của Quốc hội.
Nâng cao nhận thức về tầm quan trọng của hoạt động giám sát của Quốc hội
Tại Hội nghị, Phó Chủ tịch Quốc hội đã quán triệt một số nội dung trọng tâm của Kết luận số 843-KL/ĐĐQH15. Theo đó, các cơ quan cần tập trung thực hiện tốt một số nội dung sau:
Một là, nâng cao nhận thức về vị trí, vai trò, tầm quan trọng của hoạt động giám sát của Quốc hội theo hướng: xác định việc đổi mới và đẩy mạnh giám sát là khâu trọng tâm, then chốt để nâng cao hiệu lực, hiệu quả hoạt động của Quốc hội.
"Hoạt động giám sát của Quốc hội cần bám sát các nhiệm vụ trọng tâm đặt ra trong Nghị quyết, văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIII của Đảng, các nghị quyết, chỉ thị của Ban Chấp hành Trung ương, Bộ Chính trị, Ban Bí thư; bám sát tình hình thực tế của đất nước, những vấn đề thực tiễn đặt ra, đáp ứng kịp thời nhu cầu của xã hội, phản ánh tâm tư, nguyện vọng chính đáng của Nhân dân và cử tri", Phó Chủ tịch Quốc hội nhấn mạnh.
Hai là, tổ chức thực hiện có hiệu quả các quy định của pháp luật về hoạt động giám sát, tăng cường kỷ luật, kỷ cương trong triển khai các hoạt động giám sát, như: nâng cao chất lượng xây dựng chương trình giám sát của Quốc hội và Ủy ban Thường vụ Quốc hội; phát huy có hiệu quả vai trò chỉ đạo, điều hòa, phối hợp hoạt động giám sát của Ủy ban Thường vụ Quốc hội; tăng cường tính tranh luận, đi sâu làm rõ vấn đề, trách nhiệm trong thảo luận, xem xét các báo cáo; nâng cao chất lượng hoạt động giám sát chuyên đề theo hướng Quốc hội, Ủy ban Thường vụ Quốc hội tập trung giám sát đối với những chuyên đề mang tính tổng hợp, tăng cường sử dụng thông tin từ cơ quan thanh tra, kiểm tra, kiểm toán, các chuyên gia, các nhà nghiên cứu trong xây dựng báo cáo và nghị quyết giám sát...
Tiếp tục đổi mới phương thức, cách thức tổ chức chất vấn và trả lời chất vấn; tăng cường hoạt động chất vấn tại phiên họp của Ủy ban Thường vụ Quốc hội; chú trọng giám sát việc thực hiện các nghị quyết của Quốc hội, Ủy ban Thường vụ Quốc hội về giám sát chuyên đề, chất vấn. Tăng cường xem xét các kiến nghị giám sát chưa được thực hiện; thực hiện có hiệu quả hoạt động giám sát văn bản quy phạm pháp luật. Tập trung chỉ đạo thực hiện tốt việc giám sát những vấn đề bức xúc, kéo dài, những vấn đề cử tri ở nhiều địa phương quan tâm và những vấn đề đã được kiến nghị nhiều lần qua nhiều kỳ họp Quốc hội mà chưa được quan tâm giải quyết dứt điểm…
Ba là, tăng cường giám sát của Quốc hội song hành và phối hợp với cuộc đấu tranh phòng, chống tham nhũng, tiêu cực trên phạm vi cả nước.
Bốn là, rà soát, tổng kết, đánh giá và nghiên cứu đề xuất sửa đổi, bổ sung một số quy định của pháp luật về hoạt động giám sát trên cơ sở kết quả nghiên cứu của Đề án và căn cứ vào Kế hoạch số 81/KH-UBTVQH15 của Ủy ban Thường vụ Quốc hội, trình các cơ quan có thẩm quyền để xem xét đưa vào chương trình năm 2022-2023 và những năm tiếp theo.
Đặc biệt quan tâm phòng, chống tham nhũng, tiêu cực tại địa phương
Đối với Nghị quyết số 594/NQ-UBTVQH15 về hướng dẫn hoạt động giám sát của Hội đồng nhân dân, Thường trực Hội đồng nhân dân, Ban của Hội đồng nhân dân, Tổ đại biểu Hội đồng nhân dân và đại biểu Hội đồng nhân dân, Phó Chủ tịch Quốc hội nêu rõ, Nghị quyết tập trung quy định về các nội dung:
Một là, chuẩn hóa việc xây dựng chương trình giám sát theo hướng xác định các tài liệu và yêu cầu trong hồ sơ trình, tránh trùng lắp với các hoạt động giám sát giữa các năm gần nhau; trách nhiệm của các cơ quan, tổ chức cá nhân để HĐND, Thường trực HĐND có căn cứ xem xét, thông qua, làm cơ sở để việc thực hiện chương trình giám sát của HĐND, Thường trực HĐND có hiệu quả, chất lượng.
Hai là, xác định rõ các mốc thời gian bảo đảm thực hiện thống nhất, đồng thời là căn cứ để xác định rõ trách nhiệm của các cơ quan, tổ chức, cá nhân nếu không thực hiện đúng theo mốc thời gian đã quy định.
Ba là, làm rõ vai trò, trách nhiệm của cơ quan tham mưu, giúp việc, trong đó quy định rõ trách nhiệm của Văn phòng Đoàn đại biểu Quốc hội và HĐND cấp tỉnh, Văn phòng HĐND và UBND cấp huyện trong việc tham mưu, phục vụ hoạt động giám sát của HĐND cấp tỉnh, cấp huyện. Đối với cấp xã, Nghị quyết đã có sự phân định từng loại hình phục vụ để xác định trách nhiệm của các cơ quan tham mưu bảo đảm phù hợp với điều kiện số lượng đại biểu HĐND và thành viên Ban HĐND cấp xã tại các xã ít hoặc không có cán bộ chuyên trách giúp việc.
Bốn là, xác định tiêu chí trong việc lựa chọn các nội dung để phù hợp với từng hoạt động giám sát, trong đó, Ủy ban Thường vụ Quốc hội đặc biệt quan tâm đến công tác phòng, chống tham nhũng, tiêu cực tại địa phương, việc tiếp công dân, giải quyết khiếu nại, tố cáo, kiến nghị của cử tri vì đây là một nội dung đang được Đảng và Nhà nước quan tâm trong quá trình thực hiện, hoạt động giám sát phải song hành với hoạt động phòng, chống tham nhũng trong thời gian tới.
Năm là, nâng cao hiệu lực hoạt động chất vấn tại phiên họp của Thường trực HĐND thông qua kết luận về chất vấn.
Sáu là, ban hành quy định về cách thức tổ chức hoạt động chất vấn tại Quy chế hoạt động hoặc Nội quy kỳ họp của HĐND.
Bảy là, hoạt động giám sát tại chính quyền đô thị, trong đó xác định rõ đối tượng tham dự và trả lời chất vấn, giải trình tại kỳ họp HĐND, phiên họp của Thường trực HĐND; qua đó, giúp Ủy ban Thường vụ Quốc hội có thêm cơ sở để đánh giá tổng thể, bao quát hơn về vai trò đại diện của HĐND, về vấn đề kiểm soát quyền lực tại các địa phương đang thực hiện và thí điểm thực hiện mô hình chính quyền đô thị.
Tám là, nâng cao chất lượng, hiệu quả thực hiện nghị quyết, kết luận, kiến nghị giám sát theo hướng quy định về trình tự, thủ tục để thực hiện các quy định trong luật; trong đó lưu ý việc HĐND có thẩm quyền ban hành nghị quyết, kết luận, Thường trực HĐND ban hành kết luận về trách nhiệm của các cơ quan, tổ chức, cá nhân không thực hiện hoặc thực hiện không đúng yêu cầu trong nghị quyết, kết luận, kiến nghị giám sát.
Đối với Nghị quyết số 560/NQ-UBTVQH15, Phó Chủ tịch Quốc hội cho biết đã quy định cụ thể về cách thức, trình tự, thủ tục tiến hành giám sát văn bản quy phạm pháp luật về hướng dẫn tổ chức thực hiện hoạt động giám sát văn bản quy phạm pháp luật của Hội đồng Dân tộc, Ủy ban của Quốc hội.
