Để nâng cao chất lượng hoạt động kiểm toán trong bối cảnh, xu thế phát triển, nhất là đáp ứng tốt hơn yêu cầu của Quốc hội, Ủy ban Thường vụ Quốc hội và công tác chỉ đạo, điều hành của Chính phủ, ngày 01/10/2024, Tổng Kiểm toán Nhà nước Ngô Văn Tuấn đã ký, ban hành Chỉ thị số 1671/CT-KTNN về thực hiện một số biện pháp nâng cao chất lượng hoạt động kiểm toán của Kiểm toán Nhà nước.
Theo đó, Tổng Kiểm toán Nhà nước Ngô Văn Tuấn yêu cầu công chức, viên chức, người lao động trong toàn ngành quán triệt và tổ chức thực hiện ngay một số biện pháp tại Chỉ thị số 1671/CT-KTNN (Chỉ thị 1671).
Kịp thời khắc phục hạn chế, nâng cao chất lượng kiểm toán
Chỉ thị 1671 nêu rõ: Thời gian qua, Kiểm toán Nhà nước đã có nhiều đổi mới trong hoạt động và thực hiện các giải pháp để tăng cường kỷ luật, kỷ cương, trách nhiệm của đội ngũ công chức, kiểm toán viên, nhất là quán triệt và tổ chức thực hiện nhất quán phương châm “Chất lượng và đạo đức công vụ” trong toàn Ngành.
Kết quả hoạt động kiểm toán ngày càng đáp ứng tốt hơn yêu cầu về hoàn thiện hệ thống cơ chế chính sách và kịp thời phục vụ việc quyết định những vấn đề quan trọng quốc gia, hoạt động giám sát tối cao của Quốc hội, Ủy ban Thường vụ Quốc hội và công tác chỉ đạo, điều hành của Chính phủ, góp phần nâng cao hiệu quả quản lý, sử dụng tài chính công, tài sản công; qua đó, khẳng định rõ hơn uy tín, vị thế của Ngành trong hệ thống chính trị.
Tuy nhiên, trong quá trình tổ chức thực hiện, chất lượng của hoạt động kiểm toán nói chung và một số báo cáo kiểm toán nói riêng còn có hạn chế nhất định do một số nguyên nhân khách quan và chủ quan.
Để kịp thời khắc phục các hạn chế và nâng cao chất lượng hoạt động kiểm toán trong giai đoạn hiện nay nhất là những yêu cầu trong bối cảnh mới, Tổng Kiểm toán nhà nước yêu cầu thủ trưởng các đơn vị trực thuộc và toàn thể công chức, viên chức, người lao động trong toàn ngành thường xuyên quán triệt, học tập và triển khai thực hiện nghiêm túc: Quy định số 131-QĐ/TW ngày 27/10/2023 của Bộ Chính trị về kiểm soát quyền lực, phòng, chống tham nhũng, tiêu cực trong công tác kiểm tra, giám sát, thi hành kỷ luật đảng và trong hoạt động thanh tra, kiểm toán; Chỉ thị số 1346/CT- KTNN ngày 28/10/2022 của Tổng Kiểm toán nhà nước về việc tăng cường kỷ luật, kỷ cương, đạo đức công vụ, kiên quyết đấu tranh phòng, chống tham nhũng, tiêu cực trong thực thi công vụ; Chỉ thị số 406/CT-KTNN ngày 31/01/2024 của Tổng Kiểm toán nhà nước về việc tổ chức thực hiện Kế hoạch kiểm toán năm 2024; Hệ thống chuẩn mực kiểm toán nhà nước; Quy trình kiểm toán và các quy định, hướng dẫn có liên quan trong hoạt động kiểm toán.
Nêu cao trách nhiệm của Kiểm toán trưởng, Trưởng đoàn và Tổ trưởng tổ kiểm toán
Chỉ thị yêu cầu Thủ trưởng các đơn vị chủ trì cuộc kiểm toán: Bám sát chỉ đạo của Ban cán sự đảng Kiểm toán Nhà nước, Tổng Kiểm toán Nhà nước trong việc tổ chức thu thập thông tin từ nhiều nguồn khác nhau để lựa chọn đúng, trúng các chủ đề kiểm toán. Trong đó, đặc biệt quan tâm đến các vấn đề nóng, lĩnh vực dễ phát sinh tham nhũng, tiêu cực và lãng phí, các vấn đề được Quốc hội và dư luận xã hội quan tâm để xây dựng kế hoạch kiểm toán khoa học, có trọng tâm, trọng điểm gắn với mục tiêu, nội dung, phạm vi kiểm toán trong điều kiện nguồn nhân lực và khả năng hiện có.
Bố trí nhân sự, thời gian thích hợp cho công tác thẩm định dự thảo kế hoạch kiểm toán tổng quát và báo cáo kiểm toán trước khi trình cấp Ngành để bảo đảm chặt chẽ, đúng quy định pháp luật, khả thi, phù hợp và giảm thiểu rủi ro của các kết luận, kiến nghị kiểm toán.
Chỉ đạo tổ kiểm soát chất lượng kiểm toán của đơn vị mình thực hiện nghiêm và đầy đủ các quy định của Quy chế kiểm soát chất lượng kiểm toán theo phân cấp tại đơn vị để kịp thời phát hiện, chấn chỉnh, khắc phục các sai sót có thể xảy ra; tăng cường soát xét các bằng chứng kiểm toán ngay trong quá trình thực hiện kiểm toán của các tổ kiểm toán, đoàn kiểm toán.
Chỉ thị số 1671 yêu cầu thực hiện nghiêm việc xem xét trách nhiệm theo phân cấp trong quản lý, điều hành đối với các thủ trưởng đơn vị, Trưởng đoàn kiểm toán, Tổ trưởng tổ kiểm toán và trách nhiệm kiểm toán viên có liên quan nếu để xảy ra sai phạm, tiêu cực và nhũng nhiễu trong quá trình thực hiện kiểm toán.
Chỉ đạo trưởng đoàn kiểm toán thực hiện đầy đủ các quy định của quy trình kiểm toán, các hướng dẫn chuyên môn nghiệp vụ và áp dụng các phương pháp thu thập bằng chứng kiểm toán phù hợp trong quá trình kiểm toán; soát xét kỹ lưỡng, thận trọng hồ sơ, tài liệu kiểm toán trước khi phát hành báo cáo kiểm toán và thông báo kết quả kiểm toán.
Việc phát hành báo cáo kiểm toán bảo đảm đúng tiến độ, đúng quy định của Luật Kiểm toán Nhà nước và không được để xảy ra bất kỳ các sai sót sau khi phát hành chính thức; đồng thời thực hiện cập nhật đầy đủ dữ liệu, số hóa hồ sơ kiểm toán và công khai kết quả kiểm toán kịp thời, đúng quy định của Ngành.
Thường xuyên quan tâm chỉ đạo việc theo dõi, đôn đốc, kiểm tra thực hiện kết luận, kiến nghị kiểm toán; trả lời dứt điểm, không để tồn đọng đối với các kiến nghị, khiếu nại về kết quả kiểm toán của đơn vị được kiểm toán. Trường hợp phát sinh khó khăn, vướng mắc, phải báo cáo, tham mưu kịp thời để Tổng Kiểm toán nhà nước xem xét chỉ đạo, có văn bản đôn đốc các cơ quan có thẩm quyền ở Trung ương và địa phương để yêu cầu đơn vị được kiểm toán thực hiện nghiêm các kiến nghị kiểm toán theo quy định.
Tăng cường công tác bồi dưỡng, cập nhật nâng cao trình độ; thường xuyên tổ chức tọa đàm và thảo luận về chuyên môn nghiệp vụ cho đội ngũ kiểm toán viên; kịp thời chấn chỉnh các hạn chế ngay sau từng đợt kiểm toán; đồng thời chú trọng chia sẻ những kinh nghiệm tốt, các phát hiện kiểm toán mới để lan tỏa và nâng cao chất lượng kiểm toán trong toàn đơn vị.
Đối với Trưởng đoàn kiểm toán, Tổng Kiểm toán nhà nước yêu cầu: Chịu trách nhiệm trực tiếp, toàn diện trong công tác khảo sát thu thập thông tin, đánh giá hệ thống kiểm soát nội bộ của đơn vị được kiểm toán để phân tích, đánh giá rủi ro, xác định trọng yếu kiểm toán phù hợp. Trên cơ sở đó, xác định thứ tự ưu tiên các mục tiêu, nội dung kiểm toán gắn với bối cảnh cụ thể của từng cuộc kiểm toán để dự kiến bố trí nhân sự, thời gian, phạm vi và phương pháp, thủ tục kiểm toán trong kế hoạch kiểm toán tổng quát, nhất là phải coi trọng chất lượng kiểm toán, tránh tình trạng dàn trải, chạy theo số lượng đầu mối kiểm toán.
Thường xuyên chỉ đạo sâu sát, bao quát, kịp thời các tổ kiểm toán thực hiện nghiêm Bộ quy tắc đạo đức nghề nghiệp và các hướng dẫn về chuyên môn nghiệp vụ trong quá trình kiểm toán; tập trung chỉ đạo thực hiện tốt các nội dung kiểm toán tại các cơ quan, bộ phận đầu mối tổng hợp của đơn vị được kiểm toán; chỉ đạo thực hiện kiểm toán nhân rộng các phát hiện, kết quả kiểm toán (nếu tương đồng) để tăng quy mô mẫu chọn, bảo đảm tính thuyết phục của bằng chứng kiểm toán và kiến nghị thống nhất trong toàn đoàn kiểm toán.
Tổ chức rà soát, đánh giá kỹ lưỡng tính đầy đủ và thích hợp của bằng chứng kiểm toán, viện dẫn chính xác căn cứ pháp lý đối với các đánh giá, phát hiện kiểm toán trong công tác lập dự thảo báo cáo kiểm toán để giảm thiểu rủi ro kiểm toán, gia tăng giá trị và nâng cao tính hiệu lực của kiến nghị kiểm toán.
Đối với Tổ trưởng tổ kiểm toán, Tổng Kiểm toán Nhà nước yêu cầu phải coi trọng việc lập kế hoạch kiểm toán chi tiết, trong đó, lưu ý đến việc xác định mục tiêu, nội dung, phạm vi kiểm toán và phân công công việc cho kiểm toán viên phải gắn với đặc điểm hoạt động của đơn vị được kiểm toán và năng lực của kiểm toán viên; quan tâm, chú trọng chỉ đạo, soát xét và hướng dẫn kiểm toán viên thực hiện chọn mẫu, thu thập bằng chứng kiểm toán và ghi chép trên tài liệu làm việc của kiểm toán viên một cách kịp thời, đầy đủ, đúng quy định của Ngành, nghiêm cấm việc không phản ánh hoặc bỏ sót kết quả kiểm toán.
Đặc biệt, khi có phát hiện kiểm toán quan trọng thì dựa trên cơ sở pháp luật, chuẩn mực Kiểm toán Nhà nước, các quy định của Ngành, Tổ trưởng tổ kiểm toán phải báo cáo kịp thời cấp có thẩm quyền và đi tới tận cùng của vấn đề để thu thập bằng chứng kiểm toán đầy đủ, củng cố vững chắc cho các phát hiện, kiến nghị kiểm toán.
Chú trọng xây dựng kế hoạch kiểm toán, đánh giá, xếp loại, thanh tra, kiểm soát
Chỉ thị cũng giao nhiệm vụ cụ thể cho các đơn vị liên quan. Theo đó, Vụ Tổng hợp chủ trì phối hợp với các đơn vị trực thuộc Kiểm toán Nhà nước xây dựng Hướng dẫn về nguyên tắc, tiêu chí lựa chọn đầu mối kiểm toán tổng hợp, kiểm toán chi tiết, nhất là đối với các lĩnh vực: An ninh, quốc phòng, doanh nghiệp và các tổ chức tài chính ngân hàng... Căn cứ vào các nguyên tắc, tiêu chí này, đôn đốc các đơn vị trực thuộc Kiểm toán Nhà nước nâng cao hơn nữa chất lượng kế hoạch kiểm toán hằng năm và kế hoạch kiểm toán trung hạn.
Vụ Chế độ và Kiểm soát chất lượng kiểm toán chủ trì, khẩn trương nghiên cứu sửa đổi Quy định về tiêu chí thang điểm, đánh giá và tiêu chuẩn xếp loại thành viên đoàn kiểm toán, tổ kiểm toán và đoàn Kiểm toán Nhà nước cho phù hợp; xây dựng Mẫu bộ câu hỏi để đơn vị được kiểm toán đánh giá khách quan, công tâm, thẳng thắn về đoàn kiểm toán, tổ kiểm toán, thành viên đoàn kiểm toán sau khi kết thúc cuộc kiểm toán.
Các Vụ (Tổng hợp, Chế độ và Kiểm soát chất lượng kiểm toán, Pháp chế) và Thanh tra Kiểm toán Nhà nước theo chức năng, nhiệm vụ chủ động rà soát, đánh giá tác động của các quy định có liên quan đến hoạt động kiểm toán để tham mưu kịp thời Tổng Kiểm toán nhà nước sửa đổi, bổ sung cho phù hợp với quy định của pháp luật và thực tiễn hoạt động kiểm toán; chú trọng công tác thẩm định, giám sát và kiểm soát chất lượng kiểm toán, thanh tra công vụ để đưa ra các ý kiến tham mưu, giải pháp có chất lượng và hiệu quả; đồng thời kịp thời công khai các sai sót, hạn chế trong hoạt động kiểm toán để chấn chỉnh, rút kinh nghiệm và giảm thiểu rủi ro kiểm toán.
Vụ Tổ chức cán bộ, Trường Đào tạo và bồi dưỡng nghiệp vụ kiểm toán theo chức năng, nhiệm vụ kịp thời tham mưu Tổng Kiểm toán nhà nước trong công tác đánh giá công chức, ban hành các quy định và tổ chức thực hiện các giải pháp phù hợp, kịp thời, hiệu quả để nâng cao chất lượng nguồn nhân lực, nhất là về trình độ chuyên môn nghiệp vụ, kỹ năng và đạo đức nghề nghiệp cho đội ngũ kiểm toán viên.
Cục Công nghệ thông tin phối hợp với các đơn vị liên quan tham mưu Tổng Kiểm toán nhà nước giải pháp tổng thể phù hợp về cơ sở hạ tầng và các phần mềm ứng dụng trong hoạt động kiểm toán để nâng cao tính hiệu quả và thích ứng với xu thế phát triển kiểm toán trong môi trường số.
