Ủy ban nhân dân các tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương chỉ đạo cơ quan chức năng phối hợp cơ quan công an trên địa bàn để xử lý đối với các trường hợp có dấu hiệu vi phạm hình sự trong quản lý, sử dụng kinh phí bảo trì theo quy định; kiên quyết chỉ đạo cưỡng chế và xử lý nghiêm chủ đầu tư không bàn giao kinh phí bảo trì cho ban quản trị theo quy định. Yêu cầu này của Bộ trưởng Bộ Xây dựng Nguyễn Thanh Nghị cho thấy, quyết tâm của Tư lệnh ngành Xây dựng trong việc siết chặt tình trạng quản lý, sử dụng kinh phí bảo trì chung cư thiếu minh bạch gây bức xúc thời gian qua.
Thực tế cho thấy, nhiều chủ đầu tư, ban quản trị nhà chung cư quản lý, sử dụng kinh phí bảo trì phần sở hữu chung nhà chung cư không chấp hành hoặc chấp hành nhưng không đầy đủ theo quy định. Tình trạng này dẫn đến nhiều hệ lụy. Đó là có nhiều tranh chấp, đơn thư khiếu nại kéo dài, nhiều khu chung cư người dân phản ứng quyết liệt với chủ đầu tư, căng băng rôn tại các nhà chung cư, các cơ quan quản lý nhà nước và các cấp chính quyền đã gây mất mỹ quan đô thị, tạo ra dư luận xấu, làm ảnh hưởng đến an ninh trật tự của địa phương, ảnh hưởng đến chính quyền lợi của người mua nhà.
Việc quản lý, sử dụng không minh bạch quỹ bảo trì đã gây bức xúc cho người mua nhà tại một số tòa nhà chung cư. Ảnh minh họa
Quản lý, sử dụng không minh bạch quỹ bảo trì chung cư đã từng nóng ở diễn đàn Quốc hội. Đại biểu Quốc hội Khóa XIV Nguyễn Mai Bộ cho rằng, công tác quản lý nhà chung cư thương mại còn lỏng lẻo, cơ quan quản lý nhà nước không làm hết trách nhiệm. Điều này dẫn tới cư dân sống trong các tòa nhà chung cư hiện nay bị thua thiệt về tài chính, bị chủ đầu tư chiếm đoạt và sử dụng quỹ bảo trì cũng như quyền sử dụng những phần sở hữu chung trong tòa nhà chung cư. Trước thực trạng này, ông Nguyễn Mai Bộ đề nghị Bộ Công an tiến hành khởi tố một số chủ đầu tư đã có hành vi cấu thành tội sử dụng trái phép tài sản theo Điều 175 Bộ luật Hình sự để chấn chỉnh lại việc quản lý tòa nhà chung cư.
Có rất nhiều nguyên nhân dẫn đến tình trạng tranh chấp, đơn thư khiếu nại gay gắt, kéo dài. Đó là nhận thức pháp luật, cách thức, thái độ làm việc và sự hợp tác thiếu thống nhất giữa chủ đầu tư và ban quản trị. Chủ đầu tư đã tự ý thay đổi công năng, mục đích sử dụng, lấn chiếm, sử dụng các phần thuộc sở hữu chung. Chủ đầu tư và ban quản trị nhà chung cư không thống nhất được các phần diện tích, nhất là phần diện tích mà chủ đầu tư giữ lại, thiết bị thuộc sở hữu chung của nhà chung cư theo quy định của Luật Nhà ở.
Ngoài ra, do chủ đầu tư không bàn giao, chậm bàn giao hoặc bàn giao không đầy đủ hồ sơ nhà chung cư cho ban quản trị. Chủ đầu tư và ban quản trị chưa quyết toán số liệu gồm gốc và lãi kinh phí bảo trì nhưng chủ đầu tư đã bàn giao và ban quản trị đã nhận số tiền kinh phí bảo trì. Một số chính quyền cấp xã, cấp huyện xử lý chưa triệt để nhiều kiến nghị, tranh chấp tại nhà chung cư của địa phương mình, tạo nên tranh chấp kéo dài, gây bất ổn xã hội không đáng có.
Để bảo vệ quyền lợi của người mua nhà, ổn định trật tự xã hội, nhiều ý kiến cho rằng, UBND các tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương chỉ đạo cơ quan chức năng phối hợp cơ quan công an trên địa bàn để xử lý đối với các trường hợp có dấu hiệu vi phạm hình sự trong quản lý, sử dụng kinh phí bảo trì theo quy định. Cùng với đó, kiên quyết chỉ đạo cưỡng chế và xử lý nghiêm chủ đầu tư không bàn giao kinh phí bảo trì cho ban quản trị theo quy định.
Kết thúc đợt thanh tra năm 2021, Chánh Thanh tra Bộ Xây dựng đã ban hành 18 kết luận thanh tra đối với 18 chủ đầu tư và 17 ban quản trị tại 24 nhà chung cư/cụm nhà chung cư, đã buộc 12/18 chủ đầu tư phải gửi vào tài khoản kinh phí bảo trì theo quy định và quyết toán để chuyển ngay cho ban quản trị nhà chung cư với tổng số kinh phí bảo trì hơn 344,96 tỷ đồng, buộc 5/18 chủ đầu tư trả lại 2.080 m2 diện tích lấn chiếm về cho cư dân (có giá trị khoảng 62,40 tỷ đồng), đã xử phạt vi phạm hành chính 8/18 chủ đầu tư, tổng số tiền là 1,03 tỷ đồng.
Ngoài ra, tổ chức thanh tra chuyên ngành theo quy định tại khoản 3 Điều 176 Luật Nhà ở năm 2014, trong đó tăng cường thanh tra công tác quản lý, sử dụng kinh phí bảo trì các nhà chung cư. Theo đó, Bộ Xây dựng chịu trách nhiệm chỉ đạo, tổ chức thực hiện thanh tra chuyên ngành về nhà ở trong phạm vi cả nước. Sở Xây dựng chịu trách nhiệm tổ chức thanh tra chuyên ngành về nhà ở tại địa phương.
Trong quá trình thanh tra, phát hiện tổ chức, cá nhân có dấu hiệu tội phạm về quản lý, sử dụng kinh phí bảo trì thì chuyển cơ quan điều tra theo quy định tại khoản 1 Điều 55 Luật Thanh tra năm 2010. Theo đó, người ra quyết định thanh tra chuyên ngành sẽ chuyển hồ sơ vụ việc vi phạm pháp luật sang cơ quan điều tra khi phát hiện có dấu hiệu của tội phạm, đồng thời thông báo bằng văn bản cho Viện kiểm sát nhân dân cùng cấp biết.
Việc chuyển cơ quan điều tra, xác minh làm rõ khi phát hiện tổ chức, cá nhân có dấu hiệu tội phạm về quản lý, sử dụng kinh phí bảo trì là cần thiết. Xử lý nghiêm hành vi chiếm đoạt quỹ bảo trì chung cư chính là bảo vệ quyền lợi chính đáng của người mua nhà. Xử lý đến nơi đến chốn hành vi vi phạm pháp luật trong trường hợp này sẽ tránh tình trạng như ông Nguyễn Mai Bộ từng băn khoăn trước diễn đàn Quốc hội: dân chiếm đoạt 5 triệu đồng thì bị xử lý hình sự, trong khi các chủ đầu tư chiếm đoạt hàng chục tỷ đồng Quỹ bảo trì ở một tòa chung cư thì lại không bị xử lý hình sự.
