Phát triển khu công nghiệp sinh thái cần nguồn lực lớn

Tiết kiệm 2,9 triệu USD mỗi năm

Tại Hội thảo tổng kết dự án “Triển khai khu công nghiệp sinh thái tại Việt Nam theo hướng tiếp cận từ Chương trình khu công nghiệp sinh thái toàn cầu” (gọi tắt là dự án) từ nguồn viện trợ của Tổng cục Kinh tế Liên bang Thụy Sĩ (SECO), do Bộ Kế hoạch và Đầu tư phối hợp Tổ chức Phát triển công nghiệp Liên Hợp Quốc (UNIDO) tổ chức ngày 12.4, Vụ trưởng Vụ Quản lý các khu kinh tế Lê Thành Quân xác nhận: 9 năm trước, vào năm 2015, khi bắt đầu triển khai dự án thí điểm khu công nghiệp sinh thái, “đây là một khái niệm hoàn toàn mới mẻ đối với Việt Nam”. Tuy vậy, với sự hỗ trợ của SECO, UNIDO và các tổ chức quốc tế, các bộ, ngành trung ương, địa phương và cộng đồng doanh nghiệp, mô hình này đã dần được nhân rộng.

Ban đầu, giai đoạn 2015 - 2019, mô hình khu công nghiệp sinh thái tổ chức thí điểm tại 4 khu công nghiệp (Khánh Phú, Gián Khẩu tại Ninh Bình, Hòa Khánh tại Đà Nẵng và Trà Nóc 1&2 tại Cần Thơ). Từ tháng 5.2020, khi triển khai dự án, mô hình khu công nghiệp sinh thái đã được nhân rộng tại Hải Phòng, Đồng Nai, TP. Hồ Chí Minh.

Đến nay, Bộ Kế hoạch và Đầu tư và UNIDO đã hợp tác để hỗ trợ chuyển đổi các khu công nghiệp hiện có sang khu công nghiệp sinh thái với 603 giải pháp sản xuất sạch hơn và hiệu quả tài nguyên, trong đó 217 giải pháp đã được 88 doanh nghiệp triển khai, góp phần tiết kiệm 69,2 tỷ đồng/năm tương đương 2,9 triệu USD thông qua việc giảm tiêu thụ năng lượng, tài nguyên và vật liệu, giảm 8.910 tấn CO₂/năm.

Giám đốc Phát triển bền vững, Công ty CP Khu công nghiệp Đình Vũ (DEEP C) Diệp Thị Kim Hoàn dẫn chứng, nhờ phát triển khu công nghiệp sinh thái tại khu công nghiệp DEEP C đã mang lại các lợi ích về môi trường khi mỗi năm tiết kiệm  năng lượng là 5.760.000 kWh; 89.700m³ nước…

Cũng nhờ phát triển khu công nghiệp sinh thái nên DEEP C nâng cao tính cạnh tranh trên thị trường, thu hút nhà đầu tư, khách hàng và đối tác có ý thức bảo vệ môi trường. Trong số 14 khu công nghiệp tại Hải Phòng, tập đoàn SK của Hàn Quốc đã quyết định lựa chọn DEEP C để thành lập nhà máy sản xuất nguyên liệu có thể phân hủy sinh học (PBAT, PBS, PBATS) với tổng vốn hơn 500 triệu USD trên diện tích 3,2ha. Trong năm 2023, DEEP C đã ký kết 21 hợp đồng với tổng diện tích hơn 126ha đất cho thuê.

Bà Lê Thị Thanh Thảo, Đại diện Quốc gia UNIDO tin tưởng, những lợi ích đáng kể về kinh tế, môi trường và xã hội từ triển khai dự án triển khai khu công nghiệp sinh thái sẽ góp phần nhân rộng việc thực hiện mô hình này để phát triển công nghiệp toàn diện và bền vững ở Việt Nam.

Đáng chú ý, mô hình khu công nghiệp sinh thái không chỉ được triển khai trên thực tế mà đã được thể chế hóa trong các văn bản quy phạm pháp luật, cao nhất là ở cấp Nghị định của Chính phủ (trước đây là Nghị định 82/2018/NĐ-CP và hiện nay là Nghị định số 35/2022/NĐ-CP); lồng ghép vào nhiều chính sách quan trọng của quốc gia về sản xuất, tiêu dùng bền vững, tăng trưởng xanh, phát triển kinh tế tuần hoàn ở Việt Nam và đang tiếp tục từng bước được hoàn thiện. “Đây là kết quả hết sức quan trọng, đặt nền tảng cho việc triển khai thực hiện chuyển đổi cũng như xây dựng mới các khu công nghiệp theo mô hình sinh thái tại Việt Nam”, Vụ trưởng Lê Thành Quân nhấn mạnh.

Gỡ rào cản để thực hiện cộng sinh công nghiệp

Trong bối cảnh thế giới đang thay đổi rất nhanh, nguồn lực về lao động, đất đai, tài nguyên và các chính sách ưu đãi về thuế đã dần tới hạn; phát triển bền vững, tăng trưởng xanh, kinh tế tuần hoàn, kinh tế số đang trở thành xu thế chủ đạo, tất yếu của các quốc gia; việc phát triển các khu công nghiệp, khu kinh tế như mô hình khu công nghiệp sinh thái là hoàn toàn phù hợp. Điều này cũng góp phần cụ thể hóa Chiến lược Quốc gia về Tăng trưởng xanh giai đoạn 2021 - 2030, hướng đến mục tiêu đạt mức phát thải ròng bằng 0 của Việt Nam vào năm 2050.

Khẳng định việc xây dựng và chuyển đổi sang mô hình khu công nghiệp sinh thái là yêu cầu bức thiết, xu thế tất yếu trong phát triển công nghiệp hiện nay và cần được nhân rộng, song Vụ trưởng Vụ Quản lý các khu kinh tế Lê Thành Quân thừa nhận đây là việc không hề dễ dàng và vẫn còn rất nhiều việc cần phải làm. Bên cạnh yêu cầu cần phải tiếp tục đồng bộ, hoàn thiện khung pháp lý còn đòi hỏi việc thay đổi tư duy, cập nhật kiến thức, kinh nghiệm và nguồn lực rất lớn của Nhà nước cũng như doanh nghiệp.

Từ thực tế triển khai hỗ trợ doanh nghiệp áp dụng giải pháp sử dụng hiệu quả tài nguyên và sản xuất sạch hơn trong sáng kiến khu công nghiệp sinh thái, Giám đốc Công ty TNHH Trung tâm VNCPC Lê Xuân Thịnh cho rằng, các doanh nghiệp áp dụng đều mang lại kết quả rất tốt mặc dù ban đầu còn nghi ngại tham gia.

Ông Thịnh đề xuất, để khuyến khích doanh nghiệp tham gia, cần dỡ bỏ các rào cản trong thực hiện các giải pháp tuần hoàn, cộng sinh công nghiệp. Bên cạnh đó, các doanh nghiệp khó tiếp cận nguồn vốn do thiếu thông tin, thời gian xem xét kéo dài nên cũng cần tháo gỡ vấn đề này. Song song với đó, cần phát huy vai trò của ban quản lý khu công nghiệp, công ty hạ tầng trong việc kết nối thông tin, thuyết phục doanh nghiệp tham gia áp dụng các giải pháp sử dụng hiệu quả tài nguyên và sản xuất sạch hơn.

Hiện, Bộ Kế hoạch và Đầu tư đang trong quá trình lấy ý kiến tham vấn dự thảo Thông tư hướng dẫn Nghị định 35/2022/NĐ-CP trong đó áp dụng thử nghiệm bộ 23 chỉ số khu công nghiệp sinh thái của Việt Nam, trong đó 12 chỉ số tham khảo từ Khung quốc tế về khu công nghiệp sinh thái. Khung pháp lý Việt Nam dần thu hẹp khoảng cách đáng kể với khung quốc tế, điều này được kỳ vọng cũng sẽ giúp thúc đẩy phát triển khu công nghiệp sinh thái trong tương lai.