Hạt nhân liên kết, thúc đẩy hệ sinh thái đổi mới sáng tạo Việt Nam
Toàn cảnh cuộc làm việc
Trung tâm Đổi mới sáng tạo Quốc gia (NIC) được Thủ tướng Chính phủ thành lập tại Quyết định số 1269/QĐ-TTg ngày 2.10.2019, là đơn vị sự nghiệp công lập. Trung tâm thực hiện chức năng phát triển hệ sinh thái đổi mới sáng tạo Việt Nam lấy doanh nghiệp làm trung tâm, góp phần đổi mới mô hình tăng trưởng dựa trên nền tảng khoa học - công nghệ và đổi mới sáng tạo.
Cụ thể: kết nối, thu hút các nguồn lực cho đổi mới sáng tạo, khởi nghiệp; hỗ trợ doanh nghiệp đổi mới sáng tạo, khởi nghiệp; kết nối, thúc đẩy hợp tác đổi mới sáng tạo với các doanh nghiệp công nghệ; đầu tư, xây dựng, quản lý, vận hành và khai thác các cơ sở hoạt động sự nghiệp và cơ sở vật chất khác; thúc đẩy phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao; nghiên cứu và tư vấn chính sách, cơ chế khuyến khích đổi mới sáng tạo; thúc đẩy hợp tác quốc tế và phát triển Mạng lưới Đổi mới sáng tạo Việt Nam; truyền thông về đổi mới sáng tạo...
Phó Chủ nhiệm Ủy ban Văn hóa và Xã hội Lâm Văn Đoan chủ trì cuộc làm việc
NIC hiện có 2 cơ sở để duy trì các hoạt động thường xuyên của Trung tâm và bố trí không gian cho các hoạt động về đổi mới sáng tạo theo chức năng, nhiệm vụ được giao.
Hơn 5 năm hình thành và phát triển, NIC đã trở thành hạt nhân liên kết, thúc đẩy sự phát triển đầy đủ của các thành tố hệ sinh thái đổi mới sáng tạo trong nước; trở thành đầu mối quốc gia về kết nối các hoạt động đổi mới sáng tạo với nhiều đối tác lớn trên thế giới.
Trung tâm cũng là đơn vị tiên phong nghiên cứu, đề xuất các cơ chế hợp tác, các mô hình ươm tạo, hỗ trợ đầu tư khởi nghiệp sáng tạo; là hạt nhân liên kết, thúc đẩy phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao trong một số ngành công nghệ quan trọng như: bán dẫn, trí tuệ nhân tạo và một số công nghệ số.
Đặc biệt, trong lĩnh vực bán dẫn, NIC là cơ quan đầu mối, triển khai nhiều khóa đào tạo bán dẫn và là cơ quan nghiên cứu, đề xuất xây dựng chương trình “Phát triển nguồn nhân lực ngành công nghiệp bán dẫn đến năm 2030, định hướng đến năm 2045” đã được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt tại Quyết định số 1017/QĐ-TTg ngày 21.9.2024.
Bên cạnh đó, Trung tâm là cơ quan vận hành, phát triển mạng lưới Đổi mới sáng tạo Việt Nam bao gồm đội ngũ chuyên gia, nhà khoa học, trí thức, doanh nhân người Việt Nam ở nước ngoài có trình độ cao, nhiều kinh nghiệm làm việc tại các tập đoàn công nghệ lớn, các viện nghiên cứu, trường đại học, với mục tiêu thúc đẩy và kết nối Mạng lưới với hệ thống đổi mới sáng tạo trong nước. Đến nay, Trung tâm đã thành lập và bảo trợ 10 mạng lưới thành phần, tổng thành viên khoảng 2.000 người, tại hơn 20 quốc gia, vùng lãnh thổ với nhiều hoạt động thiết thực.
Tăng đầu tư công cho phòng lab
Thông qua các hoạt động phát triển nguồn nhân lực đang triển khai, NIC đưa ra một số bài học kinh nghiệm và khuyến nghị.
Trước hết, cần phối hợp chặt chẽ, hiệu quả với các tập đoàn, doanh nghiệp lớn để có chương trình đào tạo nguồn nhân lực chất lượng cao, uy tín và đã được công nhận trên thị trường quốc tế. Ngoài ra, việc kết hợp với doanh nghiệp đa lĩnh vực hoặc nhiều doanh nghiệp trong cùng một lĩnh vực sẽ giúp chương trình đào tạo nguồn nhân lực bảo đảm chất lượng và có tính đa dạng trong ứng dụng.
Công tác triển khai thí điểm vô cùng quan trọng trước khi quyết định đóng gói bất kỳ chương trình đào tạo chuẩn. Tổ chức nhiều khóa đào tạo thử nghiệm với các đối tác khác nhau để nắm được khóa đào tạo thật sự phù hợp với thị trường Việt Nam.
Hệ thống công cụ (Tool) phục vụ đào tạo nguồn nhân lực trong lĩnh vực công nghệ cao vô cùng quan trọng. Để các cơ sở giáo dục đào tạo tự bỏ kinh phí đầu tư mua các công cụ này vô cùng khó. Vì vậy, các cơ quan nhà nước nên kêu gọi tài trợ hoặc đầu tư mua các công cụ này để hỗ trợ cơ sở giáo dục đào tạo có công cụ đào tạo, nhất là với một số ngành như bán dẫn, trí tuệ nhân tạo.
Chính phủ cần có các cơ chế, chính sách tăng đầu tư công cho các phòng lab, đặc biệt các phòng lab dùng chung phục vụ cho các lĩnh vực công nghệ cao (Bán dẫn, Trí tuệ nhân tạo…). Trong trường hợp cần thiết, có thể sử dụng hệ thống phòng lab mô phỏng (với mức đầu tư thấp hơn nhiều).
Cho phép các đơn vị sự nghiệp công lập được phép nhận tài trợ, viện trợ để trả lương cho nguồn nhân lực chất lượng cao.
Cần quan tâm đồng bộ phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao đa dạng ngành nghề, không chỉ tập trung vào các ngành công nghệ mà còn các lĩnh vực khác như: nhà đầu tư thiên thần, nhà sáng lập doanh nghiệp khởi nghiệp sáng tạo, chuyên gia tài chính, ngân hàng…
Đoàn giám sát ghi nhận, tuy mới thành lập được hơn 5 năm, nhưng NIC đã triển khai nhiều chương trình, hoạt động lớn, đóng góp vào thành công chung của đổi mới sáng tạo, khởi nghiệp Việt Nam. Chính phủ, Bộ Kế hoạch và Đầu tư (nay là Bộ Tài chính) rất quan tâm, ủng hộ mô hình này, điển hình là đã ban hành Nghị định số 94/ /2020/NĐ-CP quy định cơ chế, chính sách ưu đãi đối với Trung tâm Đổi mới sáng tạo Quốc gia, mặc dù mới chỉ một vài cơ chế trong Nghị định này phát huy hiệu quả (ưu đãi đất đai và tạo mặt bằng hoạt động; tiếp nhận hỗ trợ, viện trợ, tài trợ, tặng cho).
NIC là đơn vị đặc thù, được thiết kế theo tầm nhìn quốc tế, đòi hỏi cơ chế, chính sách đột phá, nhất là liên quan đến nguồn nhân lực chất lượng cao, để hoạt động đổi mới sáng tạo quốc gia thực sự hiệu quả, đóng góp cho sự phát triển chung của đất nước. Nhấn mạnh điều này, Phó Chủ nhiệm Ủy ban Văn hóa và Xã hội Lâm Văn Đoan đề nghị Trung tâm làm rõ những khó khăn, vướng mắc hiện nay, từ đó kiến nghị giải pháp cụ thể, khả thi để có khung pháp lý mở hơn, đúng với vai trò của NIC, tạo đột phá cho đổi mới sáng tạo quốc gia trong tương lai.
