Không đủ căn cứ
Tại Phiên họp thứ 25 của UBTVQH khi cho ý kiến về việc thực hiện một số quy định của Luật Đầu tư, Luật Đầu tư công và Luật Bảo vệ môi trường liên quan đến báo cáo đánh giá tác động môi trường của dự án đầu tư, theo quan điểm của Chính phủ, đang có cách hiểu khác nhau về việc áp dụng các quy định của pháp luật về thời điểm quyết định phê duyệt báo cáo đánh giá tác động môi trường giữa Luật Đầu tư, Luật Đầu tư công và Luật Bảo vệ môi trường. Vì thế, Chính phủ kiến nghị UBTVQH xem xét, cho chủ trương giải quyết việc áp dụng pháp luật.
Việc Chính phủ kiến nghị UBTVQH giải thích luật là hoàn toàn phù hợp với quy định tại Điều 159 về thẩm quyền đề nghị giải quyết Hiến pháp, luật, pháp lệnh. Tuy nhiên, vướng mắc ở chỗ, Chính phủ lại kiến nghị UBTVQH giải thích việc áp dụng quy định về thời điểm quyết định phê duyệt báo cáo đánh giá tác động môi trường theo Luật Đầu tư và Luật Đầu tư công. Điều này sẽ làm thay đổi nội dung quy định tại Điều a, Khoản 2, Điều 25 về phê duyệt báo cáo đánh giá tác động môi trường của Luật Bảo vệ môi trường. Theo đó, không yêu cầu nhà đầu tư phải có quyết định phê duyệt báo cáo đánh giá tác động môi trường tại thời điểm quyết định chủ trương đầu tư, phê duyệt báo cáo nghiên cứu tiền khả thi mà chỉ cần có đánh giá sơ bộ tác động môi trường, các giải pháp bảo vệ môi trường như quy định tại Điểm c, Khoản 1, Điều 34 và Điểm c, Khoản 1, Điều 35 Luật Đầu tư và phân tích, đánh giá sơ bộ những ảnh hưởng, tác động về môi trường như quy định tại Khoản 6 Điều 34 và Điểm g Khoản 2 Điều 35 Luật Đầu tư công. Cách làm như vậy không bảo đảm quy định tại Điều 158, các trường hợp và nguyên tắc giải thích Hiến pháp, luật, pháp lệnh của Luật Ban hành các văn bản quy phạm pháp luật năm 2015.
Lý giải thêm về vấn đề này, các Ủy viên UBTVQH thẳng thắn, đây không phải là trường hợp có cách hiểu khác nhau trong việc thi hành luật, mà là có quy định khác nhau giữa các luật. Việc giải thích luật phải bảo đảm yêu cầu không được sửa đổi, bổ sung hoặc đặt ra quy định mới. Do đó, tại Phiên họp thứ 25, các Ủy viên UBTVQH cũng đã chỉ rõ, đề xuất cụ thể của Chính phủ trong trường hợp này là không phù hợp và không đủ căn cứ pháp lý.
Giải quyết tình huống cũng không thể trái luật
Thừa nhận 3 luật có quy định khác nhau nên để xử lý được các vướng mắc này không phải là chuyện giải thích luật, song, Phó Chủ nhiệm Văn phòng Chính phủ Nguyễn Duy Hưng cũng cho rằng, quan trọng nhất là tìm ra cách để thực thi 3 luật này. Xét đúng, thì phải sửa 3 luật để bảo đảm sự thống nhất, đồng bộ của pháp luật, nhưng để sửa cả 3 luật thì sẽ phải chờ rất lâu. Trong khi đó, các dự án đang ách tắc, nhất là dự án đầu tư công. UBTVQH cũng thường xuyên có ý kiến về việc giải ngân vốn đầu tư công bị chậm. Một trong những nguyên do là vướng ở quy định của 3 luật này. Chính phủ mong muốn vừa có giải pháp dài hạn nhưng vừa có giải pháp để giải quyết tình huống. Phó Chủ nhiệm Văn phòng Chính phủ Nguyễn Duy Hưng cũng kiến nghị, cách thức giải quyết có thể là Chính phủ soạn thảo Nghị định không đầu, trình UBTVQH cho ý kiến, để bảo đảm không trái luật.
Cho rằng cần cân nhắc kỹ trước khi xây dựng một Nghị định không đầu, quan điểm của UBTVQH là, những vấn đề nào đã rõ trong luật rồi chúng ta thực hiện đúng theo luật. Luật Đầu tư yêu cầu chỉ thẩm tra sơ bộ, thì để ra quyết định, đầu tiên phải có đánh giá sơ bộ tác động môi trường. Thế nào là đánh giá sơ bộ tác động môi trường, Chính phủ quy định rõ. Nếu là đầu tư công, đã quy định hai bước rõ ràng là chủ trương đầu tư chỉ cần đánh giá sơ bộ tác động môi trường, bước thứ hai là quyết định đầu tư chính thức mới cần đánh giá tác động môi trường một cách toàn diện. Quy định đã rõ, những cái nào mắc, Chính phủ cứ thực hiện theo bước đó. Với những vấn đề còn vướng mắc, UBTVQH giao lại cho Chính phủ chuẩn bị lại hồ sơ, kể cả dự thảo Nghị định, kết hợp với Ủy ban Kinh tế, Ủy ban Pháp luật để xét xem những vướng mắc, bức xúc nổi lên ở đâu, từ đó xác định hướng giải quyết và xin ý kiến của UBTVQH tại phiên họp sau.
Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật năm 2015 đã quy định rõ, “giải thích Hiến pháp, luật, pháp lệnh là việc UBTVQH làm rõ tinh thần, nội dung của điều, khoản, điểm trong Hiến pháp, luật, pháp lệnh để có nhận thức, thực hiện, áp dụng đúng, thống nhất pháp luật”. Điều này cũng có nghĩa là, UBTVQH chỉ giải thích khi một điều khoản, quy định nào đó trong Hiến pháp, luật, pháp lệnh có thể dẫn đến nhiều cách hiểu khác nhau để thống nhất áp dụng chứ không phải là trong trường hợp các luật quy định khác nhau. Điều 58 của Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật cũng đã quy định rất rõ những trường hợp nào thì UBTVQH thực hiện việc giải thích Hiến pháp, luật, pháp lệnh và nguyên tắc của việc giải thích này. Vì thế, các cơ quan quản lý nhà nước cũng cần hiểu cho đúng quy định về giải thích Hiến pháp, luật, pháp lệnh để triển khai thực hiện.
