Kỷ niệm 95 năm Ngày thành lập Đảng Cộng sản Việt Nam (3.2.1930 - 3.2.2025)

Hành trình xác định nơi thành lập Đảng Cộng sản Việt Nam

Cách đây 95 năm, mùa xuân năm 1930, Đảng Cộng sản Việt Nam ra đời, mở ra trang sử mới chói lọi của dân tộc Việt Nam. Mọi người Việt Nam đều biết Đảng Cộng sản Việt Nam được thành lập ở Hong Kong, song địa chỉ cụ thể phải đến năm 2007 mới được xác định rõ.

hk1.jpg
Khu vực Tống Vương Đài (Cửu Long, Hong Kong), một trong những địa điểm diễn ra Hội nghị hợp nhất các tổ chức cộng sản Việt Nam thành lập Đảng Cộng sản Việt Nam đầu năm 1930. Ảnh: BTHCM

Từ ngày 17 - 26.9.2007, đoàn cán bộ Bảo tàng Hồ Chí Minh tiến hành nghiên cứu, sưu tầm tài liệu về di tích Chủ tịch Hồ Chí Minh ở Hong Kong. Với sự giúp đỡ nhiệt tình, hiệu quả của Tổng Lãnh sự quán Việt Nam tại Hong Kong, sự cộng tác trách nhiệm của Thư viện, Cơ quan lưu trữ và Đại học Hong Kong, đoàn đã sưu tầm được một số tài liệu và quan trọng nhất là xác định được một số địa điểm liên quan đến hoạt động của Nguyễn Ái Quốc ở Hong Kong những năm 1930, trong đó có Tống Vương Đài, nơi thành lập Đảng Cộng sản Việt Nam tháng 2.1930.

Hội nghị hợp nhất diễn ra ở nhiều địa điểm

Ngày 18.12.1930, trong Báo cáo gửi Quốc tế Cộng sản về việc thành lập Đảng Cộng sản Việt Nam, Nguyễn Ái Quốc (tức Chủ tịch Hồ Chí Minh) viết: “Tôi triệu tập các đại biểu của hai nhóm (Đông Dương và An Nam). Chúng tôi họp vào ngày mồng 6.1. Với tư cách là phái viên của Quốc tế Cộng sản có đầy đủ quyền quyết định mọi vấn đề liên quan đến phong trào cách mạng ở Đông Dương, tôi nói cho họ biết những sai lầm và họ phải làm gì. Họ đồng ý thống nhất vào một đảng… Các đại biểu trở về An Nam ngày 8.2”.

Lịch sử ghi nhận, trong một tháng, hội nghị hợp nhất đã diễn ra ở nhiều địa điểm khác nhau. Công trình khoa học của Viện Hồ Chí Minh thuộc Học viện Chính trị Quốc gia Hồ Chí Minh viết: “Hội nghị thành lập Đảng được khai mạc tại nhà của một công nhân ở Cửu Long thuộc Hong Kong”. Hồi ký của các đồng chí tham dự hội nghị hợp nhất Đảng kể lại: “Để giữ bí mật, hôm thì mấy anh em giả đánh mạt chược ở khách sạn, hôm thì đến sân vận động xem đá bóng”.

Phố Tam Kung, Cửu Long, Hong Kong ngày nay. Trước đây phố này có số nhà 186, là nơi Tống Văn Sơ - Nguyễn Ái Quốc - Hồ Chí Minh bị bắt ngày 6.6.1931. Ảnh: BTHCM

Phố Tam Kung, Cửu Long, Hong Kong ngày nay. Trước đây phố này có số nhà 186, là nơi Tống Văn Sơ - Nguyễn Ái Quốc - Hồ Chí Minh bị bắt ngày 6.6.1931. Ảnh: BTHCM

Chính Chủ tịch Hồ Chí Minh kể năm 1951: “Tôi nhớ lại lúc Đảng Cộng sản Đông Dương thành lập. Thành lập như thế nào? Thành lập bí mật. Đảng ta lúc sinh ra cũng như một người con đẻ bí mật. Nó đẻ ở đâu? Trên một cái đồi tạm thời của đế quốc. Nó đẻ ở đâu? Bên một sân bóng của đế quốc tư bản”.

Báo cáo của Trịnh Đình Cửu và Nguyễn Thiệu, hai trong những đại biểu dự Hội nghị thành lập Đảng Cộng sản Việt Nam kể, cuộc họp được bố trí “trong những căn phòng nhỏ hẹp xóm thợ thuyền bên Cửu Long Thành”. Sách Lý Phương Đức nữ chiến sĩ giao thông của Bác Hồ viết: “Ở Cửu Long Thành, cơ sở của Tổng bộ là một căn gác 3 có cầu thang đi riêng, ở lẫn với dân… Địa điểm này an toàn cho tới năm 1930, khi đồng chí Vương trở lại Trung Quốc, tới bắt liên lạc với Tổng bộ”. Hồi ký của bà Lý Phương Thuận kể: “Trước khi bị thực dân Anh bắt, Bác Hồ, Hồ Tùng Mậu và Lý Phương Thuận vẫn ở Cửu Long”.

Tống Vương Đài - nơi diễn ra 3 sự kiện quan trọng

Như vậy, các tài liệu đã có khẳng định nơi thành lập Đảng là tại bán đảo Cửu Long thuộc Hong Kong. Song địa chỉ cụ thể là ở đâu?

Theo phân chia của chính quyền Hong Kong đến năm 1982, Hong Kong có 18 quận. Bán đảo Cửu Long có 5 quận: Cửu Long Thành, Quan Đường, Thâm Thủy Bộ, Huỳnh Đại Tiên, Du Tiêm Vượng.

Tống Vương Đài, phiên âm tiếng Anh là Sung Wong Toi, thuộc quận Cửu Long Thành. Khu vực Tống Vương Đài trước năm 1930 có một quả đồi không cao lắm, trên đỉnh có đền thờ Tống Vương, gần đền Tống Vương có miếu thờ Hầu Vương. Xung quanh chân đồi Tống Vương là khu dân cư, có hai con đường lớn chạy giao nhau là Tam Kung và Tống Vương Đài. Khu vực này có sân vận động nhỏ, thường xuyên diễn ra các trận đá bóng.

Ngày nay, phía trái đại lộ Olympic có công viên Sung Wong Toi. Trong công viên có một hòn đá lớn có 3 chữ Trung Quốc là “Tống Vương Đài” và có một tấm bia đá khắc tiếng Trung, tiếng Anh ghi lại toàn bộ lịch sử Tống Vương Đài. Nội dung ghi: phía Tây biển Cửu Long có một đồi rất quý, trên có một viên đá rất lớn. Thời nhà Nguyên ghi 3 chữ “Tống Vương Đài”. Từ xa xưa đã có đền thờ Zhao Bình, ông vua cuối cùng của Triều đại nhà Tống, khi bị quân Mông Cổ truy đuổi đã chạy về ẩn náu và sau mất ở đây.

Nhờ bản đồ Hong Kong năm 1926, 1935, 1945, 1967, 1970 và ngày nay lưu trong thư viện và thông tin tìm được ở cơ quan lưu trữ, chúng tôi biết được vào những năm 20 của thế kỷ XIX, hai thương gia tên là Ho Kai và Au Tak đã xây dựng sân bay Kai Tak ở một phía bên chân đồi Tống Vương. Năm 1941, đế quốc Nhật Bản vào Hong Kong mở rộng sân bay Tai Tak, đã dùng thuốc nổ phá đồi, hòn đá bị vỡ làm 3, nhưng phần có 3 chữ “Sung Wong Toi” không bị vỡ. Sau giải phóng Hong Kong năm 1945, Chính phủ Hong Kong đã chuyển hòn đá còn nguyên chữ “Sung Wong Toi” về đặt trong công viên, cách vị trí cũ gần 100m về phía Tây Nam.

Qua đó, chúng tôi xác định khu vực Tống Vương Đài thuộc quận Cửu Long Thành trong bán đảo Cửu Long, hội tụ đủ các yếu tố như trong các tư liệu kể về địa điểm thành lập Đảng: có dấu tích đài kỷ niệm vua Tống, có sân bay, sân vận động, có bờ biển, có nhà 186 đường Tam Kung, thuộc dãy phố của những công nhân nghèo...

Hội nghị thành lập Đảng Cộng sản Việt Nam năm 1930 - tranh vẽ của Phan Kế An

Hội nghị thành lập Đảng Cộng sản Việt Nam năm 1930 - tranh vẽ của Phan Kế An

Hồ sơ mật thám và bài viết của T. Lan đều kể nơi Tống Văn Sơ - tức Nguyễn Ái Quốc - Hồ Chí Minh bị bắt ngày 6.6.1931 là ở nhà số 186 Tam Kung. Hiện nay phố Tam Kung vẫn có, song số nhà chỉ đến 148. Bằng việc so sánh bản đồ Hong Kong các năm chúng tôi phát hiện, năm 1969, chính quyền Hong Kong phá bỏ đoạn đường Tam Kung từ số nhà 150 trở về sau để mở Đại lộ Ôlympic. Như thế nhà số 186 phố Tam Kung nằm trên đại lộ Olympic hiện nay.

Năm 2012 Bảo tàng Hồ Chí Minh đã tìm được Hồi ký của Nhiêu Vệ Hoa, đảng viên Đảng Cộng sản Trung Quốc, người được Đảng bộ Quảng Đông, Đảng Cộng sản Trung Quốc ủy nhiệm tham dự Hội nghị Trung ương lần thứ nhất Đảng Cộng sản Đông Dương, họp tháng 10.1930 tại Cửu Long, Hong Kong. Nhiêu Vệ Hoa kể: “Hội nghị được tiến hành khai mạc ở Tống Vương Đài bên bờ biển đối diện với Miếu Hầu Vương Cửu Long, nhằm lợi dụng sự đông đúc, nhộn nhịp của Lễ kỷ niệm ngày sinh của Hầu Vương”.

Như thế, đoàn nghiên cứu đã xác định được địa điểm liên quan đến hoạt động của Nguyễn Ái Quốc ở Hong Kong những năm 1930 là Tống Vương Đài. Khu vực này đã diễn ra 3 sự kiện: thành lập Đảng Cộng sản Việt Nam tháng 2.1930; tổ chức Hội nghị Trung ương lần thứ nhất tháng 10.1930 và cũng là nơi Nguyễn Ái Quốc bị bắt ngày 6.6.1931.

Các di tích liên quan đến sự kiện thành lập Đảng Cộng sản Việt Nam đều đã thay đổi, chỉ còn duy nhất viên đá di chuyển từ trên đồi có đền thờ Tống Vương, đang đặt ở công viên Tống Vương Đài. Một số nhà khoa học và những người bạn yêu mến Việt Nam và Hồ Chí Minh ở Hong Kong đang có sáng kiến dựng bia ghi dấu các địa điểm di tích Hồ Chí Minh ở Hong Kong, trong đó có Tống Vương Đài. Làm được như vậy sẽ tăng giá trị lịch sử cho Tống Vương Đài, đồng thời gắn kết hơn nữa mối quan hệ giữa nhân dân hai nước Việt - Trung mà Chủ tịch Hồ Chí Minh là người đặt nền móng và dầy công vun đắp, xây dựng.

Văn hóa - Thể thao

Người trẻ giữ văn hóa trong thời đại số
Văn hóa - Thể thao

Người trẻ giữ văn hóa trong thời đại số

Nghị quyết số 57-NQ/TW về đột phá phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia thúc đẩy mạnh mẽ những sáng kiến trong lĩnh vực văn hóa. Bởi thực tế thời gian qua, nhiều người trẻ đã tích cực ứng dụng công nghệ, chuyển đổi số trên hành trình bảo tồn, phát huy văn hóa dân tộc.

Tác giả Hoàng Hữu Thắng chia sẻ về cuốn sách. Ảnh:ITN
Văn hóa

Tái bản sách “Hành trình biến những điều không thể thành có thể”

Không có tài nguyên, hãy tận dụng trí tuệ. Không có chỗ dựa, hãy tự mình tạo nền móng. Không có cơ hội, hãy kiên trì mở lối. Đây chính là tinh thần làm việc quyết liệt được tác giả Hoàng Hữu Thắng - CEO Intech Group - chia sẻ trong cuốn sách của mình với quá trình xây dựng Intech Group từ một doanh nghiệp non trẻ trở thành tập đoàn lớn mạnh.

Hiện thực chiến tranh và khát vọng hòa bình
Văn hóa

Hiện thực chiến tranh và khát vọng hòa bình

Dành cả cuộc đời ghi lại những khoảnh khắc chân thực của đời sống chiến đấu, vẻ đẹp Việt Nam, họa sĩ Lê Lam - một trong những tên tuổi của nền mỹ thuật hiện thực cách mạng Việt Nam - đã để lại di sản không chỉ mang giá trị nghệ thuật mà còn khắc họa sâu sắc lịch sử hào hùng của dân tộc.

Thúc đẩy hợp tác xuất bản Việt Nam - Cuba
Văn hóa

Thúc đẩy hợp tác xuất bản Việt Nam - Cuba

Đại sứ Cuba tại Việt Nam, đại diện Cục Xuất bản, In và Phát hành, Hội Nhà văn Việt Nam và nhà xuất bản Kim Đồng vừa có cuộc trao đổi nhằm đưa ra các sáng kiến trong lĩnh vực hợp tác xuất bản, thúc đẩy tình đoàn kết, hòa bình, hội nhập, quan hệ tốt đẹp và các giá trị văn hóa chân chính của cả hai quốc gia.

Hội thảo “Nguyễn Đình Khánh - Cuộc đời và sự nghiệp” sáng 16.3
Văn hóa - Thể thao

Nguyễn Đình Khánh - người đặt nền móng cho nhiếp ảnh Việt Nam

Hội thảo “Nguyễn Đình Khánh - Cuộc đời và sự nghiệp” sáng 16.3 tôn vinh công lao to lớn, toàn diện của nhà nhiếp ảnh Nguyễn Đình Khánh (Khánh Ký) đối với nhiếp ảnh Việt Nam. Ông là một thợ ảnh tài hoa, doanh nhân thành đạt, người có tấm lòng yêu nước sâu sắc và tinh thần dân tộc cao cả.

Văn hóa - Thể thao

Xúc tiến, quảng bá bài bản về du lịch nông nghiệp, nông thôn

Theo PGS.TS. Phạm Hồng Long, Trưởng khoa Du lịch học, Trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn (Đại học Quốc gia Hà Nội), du lịch nông nghiệp, nông thôn có nhiều tiềm năng phát triển, song việc truyền thông, quảng bá hiện nay vẫn tập trung vào du lịch biển đảo, văn hóa, đô thị và sinh thái. Để khai thác tốt tiềm năng của du lịch nông nghiệp, nông thôn, cần có chiến lược xúc tiến, truyền thông quảng bá bài bản đến du khách trong và ngoài nước.

Ký ức sân ga và những chuyến tàu
Văn hóa

Ký ức sân ga và những chuyến tàu

Chương trình Thời gian ơi! Kể chuyện (21h30 ngày 16.3 trên kênh VTV3) với chủ đề "Sân ga và những chuyến tàu" sẽ mang đến cho khán giả một hành trình đầy cảm xúc qua ký ức.

Lễ hội Vía Bà Chúa xứ núi Sam vào danh sách Di sản Văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại
Văn hóa - Thể thao

Lễ hội Vía Bà Chúa xứ núi Sam vào danh sách Di sản Văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại

Ngày 14.3, tại TP. Châu Đốc, UBND tỉnh An Giang tổ chức họp báo cung cấp thông tin về việc tổ chức lễ đón bằng UNESCO ghi danh “Lễ hội Vía Bà Chúa xứ núi Sam” vào danh sách Di sản văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại và Khai hội Vía Bà Chúa xứ núi Sam năm 2025.

Hình thành xã hội học tập tại khu dân cư
Văn hóa - Thể thao

Hình thành xã hội học tập tại khu dân cư

Từ thiết chế nhà văn hóa tại tổ, bản, xã, thị trấn, một số địa phương đã xây dựng thành không gian học tập, sinh hoạt văn hóa với nhiều hoạt động phong phú, phục vụ người dân đa dạng lứa tuổi. Các mô hình này đã bước đầu góp phần hình thành xã hội học tập ngay tại khu dân cư.