Chuyển đổi số trong giáo dục nghề nghiệp: Cần thay đổi từ tư duy tới phương pháp

Theo các chuyên gia, khác với trước đây việc chuyển đổi số trong giáo dục nghề nghiệp (GDNN) nhằm triển khai các hoạt động GDNN trên môi trường số cần đẩy mạnh ứng dụng công nghệ thông tin trong quản lý, phương pháp và hoạt động dạy học, kiểm tra đánh giá... giúp tăng cường hiệu quả công tác quản lý và mở rộng phương thức, cơ hội tiếp cận để tạo ra đột phá về chất lượng.

Chuyển đổi số cần lấy con người làm trung tâm

Theo nhiều chuyên gia, chuyển đổi số là gắn với việc thay đổi mô hình đào tạo. Công tác này phải được xem xét đánh giá kỹ càng để mang lại hiệu quả thực sự chứ không thể “làm cho có” để chạy theo những giá ảo mà xã hội tạo ra.

Tại Hội thảo "Chuyển đổi số trong lĩnh vực giáo dục nghề nghiệp trên địa bàn TP. Hồ Chí Minh, thực trạng và giải pháp", PGS,TS Nguyễn Đình Thuân, Trường Đại học Công nghệ thông tin, Đại học Quốc gia TP. Hồ Chí Minh đã thẳng thắn chia sẻ, chuyển đổi số trong bất cứ lĩnh vực nào cũng đòi hỏi người lãnh đạo của đơn vị đó phải có tầm nhìn, đi trước, chứ không phải khoán trắng cho cấp dưới, cơ sở; không được chủ quan cho rằng chuyển đổi số là thiên về áp dụng công nghệ vào các hoạt động, lĩnh vực, mà quên mất rằng công nghệ có phát triển đến đâu thì yếu tố con người vẫn đóng vai trò quyết định cho công cuộc chuyển đổi số. Vì vậy, đối với lĩnh vực giáo dục nghề nghiệp, cán bộ quản lý và thầy cô giáo là quan trọng nhất, hình thức dạy và học khác chỉ bổ sung, hỗ trợ, không thay thế được giáo viên.

Cũng chia sẻ về vấn đề này, TS Phạm Hữu Lộc, Hiệu trưởng Trường cao đẳng Lý Tự Trọng TP. Hồ Chí Minh cho rằng, quá trình chuyển đổi số ở các cơ sở giáo dục nghề nghiệp sẽ đi đến kết quả cải tiến, chứ không hoàn toàn loại bỏ phương pháp giáo dục truyền thống. Máy móc, công nghệ được đưa vào để đa dạng hóa những phương pháp dạy học. Một tiết học trong trường nghề giờ đây có thể diễn ra ở bất cứ đâu, từ xa, tại lớp, ở xưởng hay trong chính doanh nghiệp.

Còn theo ông Hà Duy Bình, chuyên gia từ Trung tâm Hỗ trợ và tư vấn chuyển đổi số TP. Hồ Chí Minh, chuyển đổi số sẽ làm cho các lớp học thay đổi xu hướng tiếp cận từ số lượng sang chất lượng. Thước đo giờ đây sẽ là sinh viên học được những gì, chứ không phải học được bao nhiêu.

"Từ đó, phương pháp lên lớp cũng phải thay đổi. Giáo viên cần được trao quyền linh hoạt thiết kế chương trình. Bởi nếu chuyển đổi số nhưng chương trình vẫn cứng nhắc, giáo viên sẽ mất khả năng sáng tạo bài học dựa trên nền tảng công nghệ", ông Bình nói.

Cũng theo ông Bình, trước hết chuyển đổi số cần bắt đầu từ tư duy. Một công ty hay một cơ sở đào tạo cần nhìn ra được đâu là những vấn đề mà đơn vị mình đang gặp phải và thật sự muốn giải quyết, tối ưu hóa. Dựa trên nền tảng đó, những đơn vị này mới tìm và đưa vào những công nghệ mới. Kể cả trong hoạt động nghiên cứu - khi tìm kiếm một giải pháp, giải thuật, giải toán - cũng phải nghĩ đến việc rốt cuộc sẽ giải quyết cái gì? Công nghệ chỉ là bước tiếp theo, là công cụ để hỗ trợ thực hiện những mô hình đã đề ra.

Chú trọng chất lượng của mỗi tiết học

Chia sẻ với phóng viên về vấn đề chuyển đổi số, thạc sĩ Đỗ Tấn Khoa, Trung tâm đào tạo Khu công nghệ cao TP. Hồ Chí Minh cho rằng, mọi sự thay đổi cần hướng đến mục tiêu nâng cao chất lượng dạy và học. Trước nay, những tiết học thực hành ở các trường cao đẳng, trung cấp thường diễn ra trực tiếp với máy móc. Hiện nay, quá trình chuyển đổi số đòi hỏi các cơ sở giáo dục nghề nghiệp có thêm những hình thức thực hành khác.

Ông Khoa lấy ví dụ trung tâm đang thử nghiệm áp dụng nền tảng AR (công nghệ thực tế tăng cường) để giúp người học có thể trải nghiệm những giờ học thực hành từ xa, nhưng vẫn nắm được các quy trình vận hành máy móc ngay trên máy tính.

Chẳng hạn, với mô hình thực tế tăng cường trên các thiết bị điện, các bạn sẽ hình dung được cách lắp ráp, nối dây điện an toàn. Một số phần mềm có thể mô phỏng các dây chuyền công nghiệp trong nhà máy, sinh viên có thể ôn tập bằng cách nhấn các nút trên giao diện phần mềm. Cách làm này được đánh giá hiệu quả, lại tránh những rủi ro, thiệt hại nếu sinh viên thực hành lỗi trên dây chuyền ngoài đời thật. Chưa kể với một số nhà máy, việc đưa sinh viên đến tham quan hay thực tập không phải dễ dàng bởi còn phải bảo mật sản xuất. 

Cũng theo ông Khoa, các tiết học thực hành ảo còn có thể tiết kiệm thời gian. Sinh viên sẽ làm quen máy móc, hệ thống trên các phần mềm trước, rồi mới áp dụng trong các tiết thực hành thực tế.

Còn theo TS Trần Thanh Điền, Trường đại học Nguyễn Tất Thành, nếu đã coi chuyển đổi số là phương thức giáo dục tất yếu và lâu dài thì nên xây dựng chuẩn đầu ra về năng lực số cho sinh viên trường nghề, khi chuyển đổi số, các trường cần đưa nội dung vào chuẩn đầu ra của chương trình đào tạo hay tiêu chí buộc phải có lúc sinh viên ra trường. Cụ thể, người học sau khi tốt nghiệp sẽ có được những năng lực số như thế nào, chẳng hạn trong bộ môn marketing hay kinh tế, các trường nghề sẽ cung cấp cho học viên kỹ năng số ra sao?

Theo ông Điền, đưa việc trang bị kỹ năng số vào chương trình giảng dạy cho người học mới là "linh hồn" của quá trình chuyển đổi số tại các trường nghề. Nếu chỉ chú trọng nâng cao cơ sở vật chất hay công tác quản lý sẽ không đủ.

"Các trường phải xây dựng kế hoạch và đưa ra được một lộ trình cụ thể theo từng năm. Để thúc đẩy nhanh, các trường cũng sẽ cần những chính sách thúc đẩy và hỗ trợ từ phía cơ quan quản lý nhà nước", ông Điền nói.