Nguyên Cục trưởng Cục Quản lý thuế doanh nghiệp lớn (Tổng cục Thuế) NGUYỄN VĂN PHỤNG: Lợi bất cập hại

10 năm trước, nhiều người cho rằng, thức ăn chăn nuôi, phân bón không phải nộp thuế sẽ tăng sức cạnh tranh cho doanh nghiệp; đồng thời tạo điều kiện cho nông dân được mua phân bón, thức ăn chăn nuôi giá rẻ, tăng sức cạnh tranh của hàng nông sản khi xuất khẩu, cải thiện đời sống nông dân...

Tuy nhiên, lợi bất cập hại từ Luật 71 đã được thực tế chứng minh… Đó là nghịch lý về chính sách ưu đãi đã khiến Nhà nước - doanh nghiệp và nhà nông đều bị ảnh hưởng và chịu thiệt đơn, thiệt kép…

Thực tế, thuế GTGT có tính chất liên hoàn, số thuế GTGT phải nộp bằng số thuế đầu ra trừ số thuế đầu vào. Nói một cách dễ hiểu, doanh nghiệp nộp thuế GTGT ở đầu ra được khấu trừ thuế GTGT đã nộp ở đầu vào. Còn nếu thuộc đối tượng không chịu thuế thì doanh nghiệp không phải nộp thuế ở đầu ra, nhưng đầu vào mua nguyên liệu để sản xuất phải nộp thuế GTGT 5% hoặc 10% thì không được khấu trừ. Như vậy, doanh nghiệp, nông dân vẫn phải mua đầu vào với giá đắt hơn, do không được khấu trừ thuế. Về phía Nhà nước sẽ mất khoản thu thuế nhập khẩu từ doanh nghiệp nước ngoài trong lĩnh vực phân bón. Trong khi đó, theo thỏa thuận WTO, Việt Nam không phân biệt hàng nội và hàng ngoại. Phân bón nhập khẩu không chịu thuế nên doanh nghiệp nước ngoài luôn có lợi thế so sánh với doanh nghiệp nội về không chịu thuế, về chi phí thấp hơn và Nhà nước bị thất thu một khoản tiền lẽ ra phải thu được nếu duy trì thuế GTGT 5%.

Đặc biệt, sẽ là điều tất yếu khi doanh nghiệp trong nước không chịu được áp lực chi phí đầu vào, tăng bán giá tăng lên thì doanh nghiệp ngoại cũng đẩy giá lên. Người nông dân sẽ là đối tượng chịu thiệt, còn doanh nghiệp nước ngoài được lợi…

Do đó, việc đưa phân bón vào diện chịu thuế GTGT 5% là cần thiết. Điều này làm tăng thu ngân sách đối với thuế nhập khẩu, trong khi vẫn giữ mặt bằng giá bán trong nước. Bên cạnh đó, nông dân có cơ hội yêu cầu doanh nghiệp thực hiện nguyên tắc đúng theo Luật, được khấu trừ đầu vào, cần hạ mặt bằng giá bán.

Lợi ích nữa là, dự thảo Luật Thuế GTGT sửa đổi có nhiều điểm quan trọng, vẫn giữ nguyên 26 hàng hóa không chịu thuế, nhưng 12 hàng hóa dịch vụ được đưa ra diện chịu thuế nên tính chất liên hoàn tốt hơn. Đặc biệt, quy định khấu trừ thuế đầu vào chặt chẽ hơn, tránh gian lận trong bối cảnh Việt Nam đã thực hiện quy định hóa đơn điện tử nên việc kiểm soát, quản lý rủi ro, bảo đảm minh bạch trong kê khai thuế GTGT đầu vào…

Phó Chủ tịch Hiệp hội Phân bón Việt Nam NGUYỄN TRÍ NGỌC: Hầu hết các nước đều coi phân bón là mặt hàng chịu thuế

Sau gần 10 năm không áp thuế VAT đối với phân bón, chúng ta phải thẳng thắn thừa nhận ngành nông nghiệp đang chịu “thiệt đơn, thiệt kép”; nông dân là đối tượng bị thiệt lớn nhất. 

Thực tế, mặt hàng phân bón thuộc đối tượng “không chịu thuế VAT” trong suốt những năm qua, khiến các doanh nghiệp phân bón không được kê khai, khấu trừ thuế VAT đầu vào, đặc biệt đối với hàng hóa, dịch vụ, thiết bị máy móc, đầu tư cho sản xuất phân bón. Do không được khấu trừ, nên các hoạt động sản xuất phân bón phải tính vào chi phí sản phẩm, tác động đẩy giá phân bón. Người bị ảnh hưởng là nông dân, người sử dụng vật tư. Trong khi đó, lĩnh vực vật tư nông nghiệp chiếm tới 40 - 60% giá thành các sản phẩm nông nghiệp.

Không chỉ vậy, giá thành phân bón sản xuất trong nước tăng cũng là nguyên nhân gây ra bất lợi trong cạnh tranh với sản phẩm phân bón nhập khẩu. Mỗi năm ngành nông nghiệp tiêu thụ 11 - 12 triệu tấn phân bón, trong đó các sản phẩm sản xuất trong nước khoảng 8 triệu tấn, số lượng còn lại nhập khẩu. Trong khi, sản phẩm của các nước vẫn chịu thuế VAT giá nhập vào thấp hơn so với giá sản xuất trong nước…

Nhìn thực tế từ thị trường quốc tế cho thấy, hầu hết các nước đều coi phân bón là mặt hàng chịu thuế. Đơn cử như Nga và Trung Quốc - nơi mà có tới 60% lượng phân bón Việt Nam nhập khẩu thì với Nga, họ cũng có chính sách thuế GTGT 20%, Trung Quốc là 11%. Các nước Đông Nam Á như Malaysia, Indonesia, Thái Lan cũng đều coi phân bón là mặt hàng chịu thuế GTGT. 

Do đó, tôi cho rằng đã đến lúc phải sửa đổi Luật 71. Nếu quy định thuế GTGT với phân bón được sửa đổi theo hướng áp thuế 5%, sẽ có nhiều có nhiều triển vọng và lợi ích, thúc đẩy ngành nông nghiệp phát triển, hỗ trợ nông dân giảm chi phí sản xuất, tháo gỡ khó khăn, tạo điều kiện cho ngành sản xuất phân bón trong nước phát triển bền vững.

Phó Tổng Giám đốc Công ty CP DAP - Vinachem NGUYỄN HOÀNG TRUNG: Tiền đề để thực hiện kinh tế tuần hoàn

Qua thực tiễn 10 năm, chúng ta đã có đủ trải nghiệm, số liệu, căn cứ để đánh giá được kết quả như thế nào khi thực hiện không áp thuế GTGT với phân bón. Do không chịu áp thuế GTGT, toàn bộ chi phí đầu vào phải tính vào giá thành sản xuất, hàng năm có khoảng 7 - 8% chi phí sản xuất tăng thêm vì quy định này, ước tính mỗi năm mất khoảng 100 tỷ đồng, 10 năm nay luỹ kế lên tới con số hàng nghìn tỷ đồng.

Giá thành sản xuất tăng, mà giá bán trên thị trường không điều chỉnh được, vì có sự cạnh tranh bất bình đẳng giữa hàng sản xuất trong nước và nhập khẩu. Phân bón nhập khẩu không phải chịu thuế. Người nhập khẩu phân bón về không phải chịu thuế GTGT, có điều kiện để giảm giá bán, trong khi hàng sản xuất nội địa lại bị tăng giá thành, nên ngành sản xuất phân bón trong nước thời gian qua không làm chủ được thị trường, phải theo luật chơi của phân bón nhập khẩu.

Một thực tế nữa, trong 10 năm qua, Việt Nam không có nhiều doanh nghiệp phân bón có quy mô đầu tư lớn. Điều này cũng hạn chế sự phát triển, không thúc đẩy sản xuất, làm cho doanh nghiệp không có động lực để tăng đầu tư, tái đầu tư, nâng cao quy mô sản xuất và chất lượng sản phẩm. Dẫn tới nông dân cũng thiệt hại khi không được sử dụng sản phẩm tốt hơn…

Do đó, tôi cho rằng, Luật Thuế GTGT sửa đổi theo hướng đưa phân bón vào danh mục hàng chịu thuế sẽ có nhiều tác động tích cực đối với doanh nghiệp và ngành sản xuất phân bón trong nước. Nó giúp các doanh nghiệp giảm được chi phí thuế đầu vào, dẫn tới giảm giá thành, tăng sức cạnh tranh trên thị trường. 

Mặt khác, các doanh nghiệp sẽ có nguồn lực, động lực để gia tăng đầu tư, tái đầu tư, nâng cấp, sửa chữa máy móc thiết bị, mở rộng quy mô sản xuất. Đây là tiền đề quan trọng đối với ngành sản xuất phân bón trong nước. Bởi  khi tăng được quy mô thì giá thành sản xuất sẽ giảm, giúp nông dân yên tâm sản xuất. Và một điều tất yếu, doanh nghiệp tăng cường đầu tư nâng cao chất lượng sản phẩm, tạo điều kiện cho nông dân được sử dụng phân bón chất lượng hơn. Thực tế doanh nghiệp cho thấy, việc thay đổi quy định về thuế GTGT cũng sẽ tạo cơ hội, tiền đề để chúng tôi thực hiện được kinh tế tuần hoàn.