Đào tạo nhân lực đáp ứng nhu cầu thị trường

Nhiều thay đổi về cơ cấu thị trường lao động

Các chuyên gia cho rằng, kỷ nguyên số và cuộc Cách mạng Công nghiệp 4.0 đã và đang tạo ra những thay đổi lớn về cung - cầu lao động, ảnh hưởng tới hầu hết các ngành kinh tế với những mức độ khác nhau. Ảnh hưởng nhiều nhất là các ngành thâm dụng lao động như may mặc, điện tử.

Trong khi đó, theo ước tính của Ngân hàng Thế giới, số lượng việc làm mới do quá trình chuyển đổi số tạo ra sẽ nhiều hơn gấp 7 lần so với số việc làm bị mất đi. Đến năm 2045, Việt Nam ước tính có khoảng 10 triệu việc làm mới được tạo ra, chủ yếu trong các ngành dịch vụ hiện đại và một số lượng việc làm mới trong lĩnh vực sản xuất. Song, điều này phụ thuộc vào thực tế lực lượng lao động trong nước có đủ kỹ năng phù hợp hay không. 

Theo Ngân hàng Thế giới, nếu tỷ lệ lao động kỹ năng cao tại Việt Nam quá thấp và không đủ để đáp ứng với tốc độ phát triển của chuyển đổi số, khoảng 2 triệu việc làm tại nước ta sẽ bị mất đi, tính đến năm 2045. Trong bối cảnh đó, thị trường lao động trong nước sẽ cần những giải pháp toàn diện để hướng tới nâng cao chất lượng tuyển dụng và đào tạo nguồn nhân lực trong tình hình mới.

Ông Andree Mangels, Tổng giám đốc ManpowerGroup Việt Nam cho biết, công nghệ không ngừng thay đổi đồng nghĩa với yêu cầu liên tục cập nhật kỹ năng số cho người lao động. Những xu hướng nổi bật như tầm quan trọng ngày càng lớn của lực lượng lao động thời vụ/ngắn hạn, nỗ lực của doanh nghiệp trong việc nâng cao năng lực làm việc cho nhân viên thông qua các chương trình đào tạo kỹ năng hoặc việc triển khai ngày càng rộng rãi mô hình làm việc linh hoạt… sẽ chiếm ưu thế trong thời gian tới.

Theo khảo sát của Viện Khoa học, Lao động và Xã hội, để đáp ứng nhu cầu phát triển các loại hình dịch vụ ứng dụng Cách mạng Công nghiệp 4.0, có 60,9% doanh nghiệp đã bổ sung vị trí việc làm/công việc mới, đặc biệt các công việc yêu cầu về công nghệ thông tin, doanh nghiệp thương mại, du lịch, khách sạn...

Ban hành chính sách phù hợp

Theo ông Andree Mangels, doanh nghiệp cần linh hoạt áp dụng các chương trình nâng cao kỹ năng, đồng thời xây dựng một chiến lược đào tạo có tầm nhìn dài hạn giúp cho người lao động có thể đảm nhận tốt những công việc hiện tại và cả những vị trí sẽ xuất hiện trong tương lai. Do đó, nỗ lực của doanh nghiệp trong việc nâng cao năng lực làm việc cho nhân viên thông qua các chương trình đào tạo kỹ năng hoặc việc triển khai ngày càng rộng rãi mô hình làm việc linh hoạt… sẽ chiếm ưu thế trong thời gian tới.

Tham mưu cho ngành lao động, TS. Chử Thị Lân (Viện Khoa học, Lao động và Xã hội) cho rằng, trước những tác động của kỷ nguyên số với thị trường lao động, cần điều chỉnh chính sách phù hợp với sự thay đổi bản chất của việc làm, quan hệ việc làm và kỹ năng hiện nay. Chính sách lao động, việc làm phù hợp với xu hướng mới trong kỷ nguyên số sẽ góp phần tận dụng, phát huy tích cực; đồng thời bảo vệ quyền lợi cho người lao động trước những tác động tiêu cực của số hóa và công nghệ đem lại.

Trước hết là các chính sách về lao động - việc làm, cần phải quy định phù hợp với đặc điểm, yêu cầu mới về tính linh hoạt thời gian, quan hệ lao động, nơi làm việc, điều kiện làm việc và bảo đảm việc làm. Theo đó, cần nghiên cứu làm rõ mối quan hệ việc làm qua các hình thức tổ chức làm việc khác nhau, điều chỉnh khái niệm về lao động, quan hệ lao động phù hợp với tình hình mới. 

TS. Chử Thị Lân cũng kiến nghị, cần nâng cao hiệu quả công tác quản trị thị trường lao động. Thực tế, mức độ biến động về quy mô, phạm vi và loại việc làm cũng như kỹ năng nghề nghiệp mà thị trường đòi hỏi sẽ diễn ra liên tục. Vì vậy, công tác thu thập, nắm bắt, dự báo và phổ biến thông tin thị trường lao động cần được thực hiện thường xuyên, nhanh chóng và kịp thời. Công tác dự báo cũng đòi hỏi độ chính xác cao cả trong phạm vi ngắn, trung và dài hạn.

Bên cạnh đó, cần nâng cao chất lượng và đẩy mạnh các hoạt động tư vấn, giới thiệu việc làm của hệ thống trung tâm dịch vụ việc làm; ứng dụng công nghệ đáp ứng yêu cầu ngày càng cao của thị trường...

Nhiều chuyên gia cho rằng, đào tạo và phát triển nguồn nhân lực phải đáp ứng được nhu cầu mới của thị trường lao động. Cụ thể như đổi mới nội dung, chương trình đào tạo phát triển hài hòa với các nhóm kỹ năng, kỹ năng làm việc số, làm việc với công nghệ cần được chú trọng; đẩy mạnh giáo dục trực tuyến kết hợp với việc sử dụng phần mềm, công nghệ hình ảnh. Đồng thời, giúp người lao động chuẩn bị thay đổi với những thách thức nghề nghiệp trong tương lai.