Vượng khí non sông tụ Bạch Đằng

Quảng Yên đã nhiều thế kỷ liên tục là trung tâm chính trị, quân sự, kinh tế, văn hóa lớn nhất và quan trọng nhất của toàn tuyến duyên hải và biển, đảo miền Đông Bắc. Tuy nhiên, trong quá trình lịch sử, Quảng Yên đã trải qua nhiều thăng trầm, khi là trấn lỵ, là tỉnh lỵ, là huyện rồi lại là thị xã sầm uất. Quảng Yên vừa mang nét cổ kính của một đô thị cổ với những công trình kiến trúc được người Pháp mang đến, vừa có nét hiện đại, tươi mới của một đô thị mới đang chuyển mình. Xung quanh được tưới mát bằng dòng nước sông Chanh (một phân lưu của sông Bạch Đằng), nên vùng đất hiền hòa này cũng là vùng nông nghiệp trù phú.

Được bồi đắp trầm tích suốt chiều dài lịch sử mấy nghìn năm của dân tộc, trên địa bàn thị xã có hàng trăm di tích; trong đó, có nhiều di tích cấp Quốc gia. Có thể kể đến như miếu Tiên Công, đình Trung Bản, đền thờ Trần Hưng Đạo, miếu Vua Bà, Đình Cốc, đình Yên Đông... Các di tích này được hình thành khá sớm. Mỗi di tích lại đều mang trong mình những câu chuyện ai nghe cũng đều “đắm chìm” nhớ mãi.

Quảng Yên hiện nay gồm 2 phần Hà Nam và Hà Bắc. Từ cao tốc Hà Nội - Hải Phòng, qua cầu Bạch Đằng là vùng đảo Hà Nam - nơi lưu giữ nhiều nét văn hóa độc đáo, nhiều di tích lịch sử văn hóa. Những mái đình cổ đã bóng nước thời gian, sân lát đá xanh làm nên không gian vừa cổ kính, vừa dân dã của một vùng đất cổ. Đặc biệt, vùng đảo ngày nay vẫn còn lưu truyền những câu chuyện huyền sử về lịch sử mở mang bờ cõi của ông cha.

Ở vùng đảo trầm tích này, những câu chuyện được thế hệ này tiếp nối thế hệ khác kể về 17 vị tiên công, tương truyền đều là giám sinh và hiệu sinh trường Quốc Tử Giám từ năm 1434 đã tới vùng đảo Hà Nam quai đê, lấn biển, mở đất làm nhà. Từ mồ hôi và máu đỏ của các thế hệ tiền nhân đã hình thành nên vùng đảo trù phú. Tưởng nhớ công ơn, Nhân dân vùng đảo đã lập miếu thờ và tổ chức Lễ hội Tiên Công nhằm ngày mùng 7 tháng Giêng Âm lịch với Lễ hội “Rước người” độc đáo nhất trong cả nước.

Trên địa bàn thị xã hiện còn bảo tồn vẹn nguyên cụm Di tích đền thờ Trần Hưng Đạo và bãi cọc Bạch Đằng - một trong những điểm đến hàng đầu của du khách gần xa. Sử sách còn lưu, nơi dòng sông thiêng, quân và dân ta đã ba lần chiến thắng oanh liệt quân xâm lược phương Bắc vào các năm 938, 981 và mùa xuân năm Mậu Tý 1288. Chiến thắng Bạch Đằng năm 1288 đã đánh dấu kết thúc oanh liệt cuộc kháng chiến chống quân Mông Nguyên lần thứ ba, chấm dứt âm mưu xâm lược của đại đế quốc Mông - Nguyên vô cùng hùng mạnh và hung hãn đang hoành hành cả thế giới...

Với những giá trị lịch sử, văn hóa quý, Khu di tích quốc gia đặc biệt Bạch Đằng được Thủ tướng Chính phủ công nhận tại Quyết định số 1491/QĐ-TTg, ngày 27.9.2012, gồm quần thể 11 điểm di tích nằm trên địa bàn thị xã Quảng Yên và thành phố Uông Bí. Năm 2021, Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch đã quyết định đưa Lễ hội Bạch Đằng vào danh mục Di sản Văn hóa phi vật thể quốc gia.

Chủ tịch UBND thị xã Trần Đức Thắng cho biết: Nhận thức được những giá trị và tầm quan trọng của di tích lịch sử Chiến thắng Bạch Đằng, những năm qua, quần thể Khu di tích luôn được tỉnh Quảng Ninh và thị xã quan tâm đặc biệt, đầu tư bảo tồn và phát huy giá trị. Năm 2023, thị xã đã lập hồ sơ đưa Di tích quốc gia đặc biệt Bạch Đằng vào Hồ sơ Quần thể di tích và danh thắng Yên Tử, Vĩnh Nghiêm, Côn Sơn - Kiếp Bạc trình UNESCO công nhận là di sản thế giới. Vừa qua, Đoàn chuyên gia quốc tế UNESCO/ICOMOS (Tổ chức Giáo dục, Khoa học và Văn hóa của Liên Hợp Quốc/Hội đồng di tích và di chỉ quốc tế) đã hoàn tất chương trình khảo sát, thẩm định thực địa tại thị xã để góp ý vào hồ sơ trình UNESCO công nhận là Di sản Thế giới.

Một trong những định hướng trọng tâm được Quảng Yên tích cực triển khai là phát triển du lịch gắn với giá trị di tích Bạch Đằng, kết nối các tuyến, điểm du lịch trong và ngoài tỉnh, kết nối di tích Bạch Đằng với Khu di tích Nhà Trần, di tích danh thắng Yên Tử, cùng với đó là việc bảo tồn, phục hồi và phát huy các giá trị văn hóa phi vật thể trên địa bàn thị xã. Hiện, thị xã đang khẩn trương điều chỉnh Quy hoạch chi tiết và đề xuất đầu tư tiếp giai đoạn II dự án Bảo tồn và phát huy giá trị Khu di tích lịch sử Chiến thắng Bạch Đằng; đồng thời, sớm đưa quần thể Khu di tích quốc gia đặc biệt Bạch Đằng trở thành điểm tham quan du lịch hấp dẫn của tỉnh Quảng Ninh.

Vươn mình ra biển lớn

Quảng Yên hôm nay đang chuyển mình cùng nhịp sống đô thị. Từ một địa phương có xuất phát điểm sản xuất nông nghiệp là chủ yếu, sau hơn một thập niên đổi mới, thị xã đã chủ động khai thác các tiềm năng, thế mạnh, huy động nguồn lực và đạt những kết quả nổi bật, toàn diện. Thị xã được định hướng là Khu kinh tế ven biển chủ lực, đóng góp tích cực trong tiến trình phát triển kinh tế biển nói riêng và phát triển kinh tế của tỉnh Quảng Ninh, thúc đẩy phát triển liên vùng. Trong đó, Khu kinh tế ven biển Quảng Yên là hạt nhân, động lực tăng trưởng mới của tuyến phía Tây và của tỉnh, phát triển theo mô hình “Thành phố thông minh” với các khu công nghiệp - dịch vụ - đô thị - cảng biển thông minh, hiện đại, trung tâm công nghiệp chế biến, chế tạo, công nghiệp công nghệ cao của tỉnh và của cả vùng.

Trong những năm qua, Trung ương và tỉnh Quảng Ninh đã có sự quan tâm, ưu tiên nguồn lực đầu tư hoàn thiện kết cấu hạ tầng, nhất là hạ tầng giao thông cho thị xã. Chỉ tính trong giai đoạn 2020 - 2023, tổng kế hoạch đầu tư công ngân sách tỉnh đầu tư các nhiệm vụ chi trên địa bàn thị xã và hỗ trợ Quảng Yên là 8.258 tỷ đồng, chiếm khoảng 14% tổng vốn ngân sách cấp tỉnh giai đoạn 2021 - 2025, bằng xấp xỉ 3 lần giai đoạn 2016 - 2020, đứng thứ 2 trong 13 địa phương, chỉ sau thành phố Hạ Long.

Trong sự quan tâm ấy, thị xã Quảng Yên đã nỗ lực, quyết tâm trong huy động các nguồn lực, khai thác tiềm năng, lợi thế, xây dựng thị xã ngày càng phát triển toàn diện về mọi mặt; từng bước khẳng định vị trí, vai trò là một trong những động lực tăng trưởng mới của tỉnh Quảng Ninh và vùng kinh tế trọng điểm Bắc Bộ. Năm 2023, thị xã đã vượt qua nhiều khó khăn, thách thức, duy trì đà tăng trưởng cao, tổng giá trị sản xuất đạt 51.982 tỷ đồng, tăng 44,5% so với năm 2022, cao nhất từ trước đến nay… Thị xã cũng hoàn thành điều chỉnh quy hoạch chung đến năm 2040 và Chương trình phát triển đô thị đến năm 2030. Toàn thị xã không còn hộ nghèo theo tiêu chí của tỉnh; hoàn thành xóa nhà ở tạm, nhà ở dột nát phát sinh mới năm 2023 cho 55 hộ, bằng 196,5% chỉ tiêu tỉnh giao...

Theo lộ trình sau thị xã Đông Triều, Quảng Yên trở thành thành phố thứ 6 của Quảng Ninh. Tương lai, Quảng Yên sẽ phát triển là trung tâm công nghiệp, dịch vụ cảng biển và logistics, đạt đô thị loại II trước năm 2030. Để từng bước hoàn thiện các tiêu chí, tiêu chuẩn chưa đạt, phấn đấu trở thành thành phố theo đúng lộ trình, mới đây thị xã đã xây dựng Đề án đầu tư xây dựng kết cấu hạ tầng nâng cấp đô thị Quảng Yên trở thành thành phố vào năm 2025. Theo đề án, giai đoạn 2024 - 2025, sẽ có hơn 1.800 tỷ đồng được huy động để đầu tư nhiều công trình giao thông trọng điểm, công trình đô thị, y tế, giáo dục…

Các công trình, dự án hoàn thành sẽ giúp Quảng Yên mở rộng không gian đô thị; nâng cao chất lượng đô thị; kiểm soát môi trường, bảo đảm an sinh xã hội, an ninh quốc phòng. Đồng thời, sử dụng đất đúng quy hoạch, theo hướng tiết kiệm phát huy hiệu quả; đẩy nhanh tốc độ tăng trưởng và chuyển dịch cơ cấu kinh tế theo hướng phát triển nhanh thương mại - dịch vụ, công nghiệp, tạo chuyển biến mạnh mẽ về phát triển nông nghiệp đô thị và xây dựng nông thôn mới.