Điểm nhấn chính sách
Để tháo gỡ khó khăn cho thị trường TPDN, Chính phủ đã ban hành Nghị định số 08/2023/NĐ-CP tạm hoãn quy định về nhà đầu tư chứng khoán chuyên nghiệp, quy định về kết quả xếp hạng tín nhiệm đối với doanh nghiệp phát hành. Ngân hàng Nhà nước cũng ban hành Thông tư số 03/2023/TT-NHNN cho phép các tổ chức tín dụng được mua lại TPDN đã bán… Bên cạnh đó, nhiều doanh nghiệp chủ động mua lại trước hạn các khoản trái phiếu giá trị 12.561 tỷ đồng, giúp giá trị trái phiếu đáo hạn trong nửa cuối 2023 và 2024 giảm lần lượt 12% và 10% so với trước khi mua lại; qua đó giảm áp lực đáo hạn trái phiếu trong tương lai.
Đặc biệt, các quy định được ban hành đã giúp hoạt động phát hành phục hồi mạnh mẽ, đặc biệt trong 6 tháng cuối năm. Theo thống kê của FiinGroup, giá trị phát hành trong quý 3 và nửa đầu quý 4.2023 là hơn 161.000 tỷ đồng, tương đương 70% tổng giá trị phát hành từ đầu năm 2023. Riêng quý III.2023, giá trị phát hành TPDN thị trường sơ cấp tăng 180% so với cùng giai đoạn năm 2022.
Về cơ cấu nhà phát hành, những đợt phát hành này chủ yếu từ nhóm ngành ngân hàng và bất động sản. Theo đó, các ngân hàng dẫn đầu về giá trị phát hành với 110.248 tỷ đồng trong 11 tháng của năm 2023, bất động sản đứng thứ hai với 73.856 tỷ đồng.
Với thị trường thứ cấp, theo FiinGroup, hoạt động phát hành đã trở nên sôi động hơn rất nhiều từ khi có sàn giao dịch TPDN riêng lẻ hồi giữa tháng 7.2023. Cụ thể, giá trị giao dịch trung bình hàng ngày tăng rất mạnh, khoảng 1.000 - 2.000 tỷ đồng mỗi ngày trong giai đoạn từ giữa tháng 10.2023 tới nay. Ngoài ra, gần 700 mã TPDN riêng lẻ được đăng ký giao dịch trên sàn giao dịch, góp phần làm tổng giá trị giao dịch trên thị trường thứ cấp tăng trưởng mạnh mẽ. Khi thanh khoản của thị trường gia tăng, giao dịch đa dạng về số lượng và giá trị, lợi suất đầu tư sẽ dần được hình thành - là cơ sở để xây dựng đường cong lợi suất chung của toàn thị trường, đặc biệt khi kết hợp với hoạt động xếp hạng tín nhiệm.
FiinGroup đánh giá, việc Chính phủ ban hành Nghị định số 08/2023/NĐ-CP, cho phép cơ cấu lại nợ trái phiếu riêng lẻ, đã góp phần “hạ nhiệt” mức độ vi phạm nghĩa vụ nợ trên thị trường này. Tỷ lệ vi phạm nghĩa vụ nợ hiện ở mức 21% vào cuối tháng 11.2023, nếu chưa tính các lô trái phiếu được cơ cấu lại sau theo quy định của Nghị định số 08/2023/NĐ-CP. Các chính sách hỗ trợ này đã góp phần tạo cơ hội tốt cho trái chủ và tổ chức phát hành tìm điểm cân bằng mới trong phương án trả nợ của họ, góp phần làm giảm những tác động lây chéo sang các lô trái phiếu lưu hành còn lại của các tổ chức phát hành gặp khó khăn.
Hướng đến tính chuyên nghiệp
Theo các chuyên gia, các chính sách “gỡ khó” thị trường TPDN đã phát huy tác dụng giúp thị trường đi qua giai đoạn khó khăn nhất. Tuy nhiên, thị trường còn đối mặt với nhiều rủi ro khi mà nhiều doanh nghiệp vẫn trong tình trạng chậm trả lãi, gốc trái phiếu và áp lực trái phiếu đến hạn trong 2024 là rất lớn với khoảng 330.000 tỷ đồng, chưa bao gồm cộng số trái phiếu vi phạm nghĩa vụ trả nợ gốc và lãi. Năm 2025, lượng trái phiếu đáo hạn sẽ hạ nhiệt với khoảng 270.000 tỷ đồng nhưng con số này chỉ thấp so với năm 2024 và cao hơn đáng kể so với những năm trước đó.
Tuy nhiên nhiều quy định đã được tạm hoãn bởi Nghị định số 08/2023/NĐ-CP sẽ chính thức có hiệu lực từ đầu năm tới. Tại cuộc họp đánh giá tình hình triển khai Nghị định số 08/2023/NĐ-CP mới đây, Bộ Tài chính cũng nêu quan điểm không tiếp tục kéo dài hiệu lực một số quy định đã được tạm hoãn.
Mặc dù vậy, thị trường TPDN đang hoạt động tương đối tốt. Bên cạnh đó, bức tranh kinh tế năm 2024 cũng được dự báo sẽ khởi sắc hơn cùng với đà phục hồi của kinh tế thế giới, đây là điểm tựa vững chắc cho thị trường. Đồng thời, với việc rút kinh nghiệm trong năm 2023 và những bài học từ các quốc gia khác, TPDN sẽ có cơ hội ấm lên, trở thành một lĩnh vực huy động vốn trung - dài hạn tương đối tốt trong nền kinh tế.
Bà Nguyễn Ngọc Anh, Tổng Giám đốc Công ty Quản lý quỹ SSI nhận định, vận hành thị trường TPDN riêng lẻ đóng vai trò rất quan trọng, đem lại tính minh bạch cho thị trường, đặc biệt đối với các nhà đầu tư cá nhân. Vì vậy, cần có khuôn khổ pháp lý mới, để nâng cao hiểu biết, nâng cao yêu cầu, quy định trở thành nhà đầu tư chuyên nghiệp; đào tạo, tuyên truyền để công chúng và nhà đầu tư hiểu hơn, giúp thị trường phát triển lành mạnh, cả cung và cầu. Ngoài ra, cần có sự tham gia nhiều hơn của các tổ chức tài chính mua trái phiếu thay vì quá tập trung vào đầu tư cá nhân như hiện nay.
Theo đánh giá của TS. Cấn Văn Lực, hiện nay vai trò của thị trường trái phiếu nếu như so tổng thể với thị trường tài chính của chúng ta, thì quy mô dư nợ trái phiếu so với tài chính chiếm khoảng 13%. Trong khi đó ở Thái Lan là khoảng 27%, Philippines là 22%, Trung Quốc khoảng 25%. Ông Lực cho rằng, chúng ta còn dư địa tăng gấp đôi quy mô của thị trường này. Tuy nhiên, tổ chức phát hành phải nâng cao chất lượng của mình, theo đó quản trị doanh nghiệp phải nâng tầm lên, hướng vào tính công khai, minh bạch và tính chuyên nghiệp của thị trường.
