Thị trường lao động còn nhiều thách thức
Trong báo cáo gửi Thủ tướng Phạm Minh Chính về tình hình người lao động mới đây, Ban Nghiên cứu Phát triển kinh tế tư nhân (Ban IV thuộc Hội đồng Tư vấn Cải cách thủ tục hành chính của Thủ tướng Chính phủ) cho biết, trong tổng số 8.343 người lao động tham gia khảo sát trên cả nước, có 31% đang ở trong tình trạng không có việc làm. Tỷ lệ này đã giảm so với trong bối cảnh Covid-19 (62% tại thời điểm tháng 8.2021 và 53% tại thời điểm tháng 10.2021), nhưng vẫn còn khá cao, cho thấy bối cảnh nhiều thách thức đối với thị trường lao động.
Xét theo ngành kinh tế chính, các ngành kinh doanh bất động sản, xây dựng và du lịch, khách sạn, nhà hàng có tỷ lệ người lao động không có việc làm cao nhất, lần lượt là 53%, 44% và 43%. Còn xét theo địa phương thì TP. Hồ Chí Minh, Đồng Nai, Bình Dương và Đà Nẵng có tỷ lệ người lao động không có việc làm cao nhất, đều trên 30%.
Đáng chú ý, có 32,4% người lao động không có việc cho biết họ bị mất việc là do cơ sở sản xuất, kinh doanh đóng cửa, phá sản hoặc tạm ngừng kinh doanh, trong khi có 27,1% cho rằng cơ sở sản xuất, kinh doanh phải sa thải lao động để cắt giảm chi phí do không có đơn hàng. Ban IV dự báo, xu hướng số lượng người lao động bị mất việc tại các doanh nghiệp sẽ còn tiếp diễn trong các quý còn lại của năm 2023, khi theo kết quả khảo sát tình hình doanh nghiệp mới đây, có đến 71,3% doanh nghiệp dự kiến sẽ phải cắt giảm quy mô lao động từ 5% trở lên.
Cũng theo kết quả khảo sát này, có 14% người lao động cho biết đã từng rút bảo hiểm xã hội một lần. Trong số này, 61% là do không có nguồn tiết kiệm hoặc nguồn khác để bù đắp nguồn thu nhập bị mất khi không có việc, trong khi 14% lại là vì lý do lo lắng vào sự ổn định của chính sách bảo hiểm xã hội. Khi được hỏi về khả năng đóng lại bảo hiểm xã hội, 48% số lao động từng rút bảo hiểm xã hội cho biết không muốn đóng lại.
Quan trọng nhất là phải trợ lực để doanh nghiệp phục hồi
Trong bối cảnh đó, ông Trương Gia Bình, Trưởng Ban IV kiêm Phó Chủ tịch Hội đồng tư vấn cải cách thủ tục hành chính cho rằng, để giải quyết các khó khăn, vướng mắc, gia tăng việc làm cho người lao động, “việc quan trọng nhất vẫn là phải trợ lực cho doanh nghiệp để duy trì và phục hồi hoạt động sản xuất, kinh doanh”, qua đó hỗ trợ gián tiếp cho người lao động.
Cụ thể, các chính sách trợ lực bao gồm: Kéo dài thời hạn giảm thuế giá trị gia tăng; giãn, hoãn, giảm các khoản phí liên quan đến bảo hiểm xã hội, kinh phí công đoàn, hay xem xét mức đóng thuế thu nhập cá nhân mới để phù hợp với bối cảnh mới; tiếp tục giảm lãi suất ngân hàng và các chính sách về giãn, hoãn, khoanh nợ đồng thời cân nhắc các khoản vay ưu đãi như cho doanh nghiệp vay trả lương cho người lao động hoặc để đào tạo, bồi dưỡng, nâng cao trình độ tay nghề, giữ chân người lao động. Đồng thời, không ban hành thêm văn bản mới tạo thêm gánh nặng về thuế, phí, thủ tục hành chính cho cả doanh nghiệp và người lao động.
Về nhóm giải pháp hỗ trợ trực tiếp cho người lao động, giảm thiểu tình trạng rút bảo hiểm xã hội một lần, Ban IV kiến nghị Chính phủ chỉ đạo Bộ Lao động, Thương binh và Xã hội, Bảo hiểm Xã hội Việt Nam cùng các cơ quan hữu quan nghiên cứu, cho người lao động sử dụng sổ bảo hiểm xã hội để vay tiêu dùng ngắn hạn trong bối cảnh thu nhập giảm sút hoặc việc làm bấp bênh.
Bên cạnh đó, cho phép doanh nghiệp, người lao động không phải thu, nộp kinh phí công đoàn cho cơ quan công đoàn cấp trên tới ít nhất là hết năm 2024 và giãn, hoãn các khoản thuế, phí khác để doanh nghiệp và người lao động dồn nguồn lực này cho người lao động trang trải trực tiếp các nhu cầu cuộc sống, nhằm giảm áp lực/kỳ vọng vào khoản tiền rút từ bảo hiểm xã hội.
Ngoài ra, liên quan đến căn cứ tính đóng bảo hiểm xã hội trong dự thảo Luật Bảo hiểm xã hội (sửa đổi), đề xuất giữ nguyên quy định hiện hành về căn cứ tính đóng bảo hiểm xã hội, kết hợp với xác lập các biện pháp quản lý hiệu quả khác nhằm bảo đảm các mục tiêu toàn diện của chính sách, đồng thời giảm áp lực về chi phí đóng cho cả người lao động và doanh nghiệp trong bối cảnh đối diện rất nhiều thách thức, khó khăn hiện nay.
Theo kết quả khảo sát 9.556 doanh nghiệp được Ban Nghiên cứu phát triển kinh tế tư nhân (Ban IV) thực hiện vào cuối tháng 4 vừa qua, tỷ lệ doanh nghiệp dự kiến ngừng kinh doanh, chờ giải thể là 10,9%; dự kiến tạm ngừng kinh doanh là 12,4%; dự kiến giảm mạnh quy mô lên tới 38,5% và giảm nhẹ quy mô là 20,5%.
Trong số các doanh nghiệp còn hoạt động năm 2023, có 71,2% dự kiến giảm quy mô lao động trên 5%, trong đó có 22,2% dự kiến giảm trên 50%. Có 80,7% doanh nghiệp dự kiến giảm doanh thu trên 5%, trong đó tỷ lệ giảm trên 50% doanh thu là 29,4%.
