Giám đốc Trung tâm Giáo dục truyền thông và môi trường, Liên hiệp các hội khoa học kỹ thuật Việt Nam Nguyễn Nguyên Cương cho biết: từ ý tưởng cổ thụ là tài sản vô giá, nhóm nghiên cứu của Trung tâm đã tiến hành khảo sát và lập bản đồ cổ thụ Hà Nội (Atlas) từ hơn 3 năm nay trên địa bàn 14 quận, huyện của Hà Nội (cũ). Theo thông tư hướng dẫn của Bộ Xây dựng, cổ thụ được định nghĩa là cây sống trên 50 năm và đường kính trên 50cm; tuy nhiên sau khi tham khảo ý kiến của các nhà khoa học, tiêu chí cổ thụ của nhóm nghiên cứu được xác định là những cây trên 70 năm, đường kính trên 70cm. “Ngoài ra, chúng tôi cũng đưa vào danh sách những cây có giá trị về mặt lịch sử, văn hóa; cây có nguồn gen quý hiếm... Bởi trên thực tế, có những cây ít tuổi nhưng lại mang ý nghĩa lịch sử, văn hóa, như cây đa Bác Hồ...” - ông Cương giải thích.
Từ những tiêu chí phân loại này, nhóm khảo sát xác định có 725 cổ thụ quý cần được bảo vệ. Những cây này thuộc 62 loài, 30 họ thực vật khác nhau. Có 596 cây tập trung ở 9 quận nội thành (chủ yếu ở các quận Ba Đình, Hai Bà Trưng, Hoàn Kiếm), 129 cây ở 5 huyện ngoại thành. Ngoài ra, nhóm khảo sát cũng “đánh dấu” những cổ thụ có các tiêu chí đặc biệt như: cây cao tuổi: 17 cây; cây có kích cỡ lớn: 19 cây; cây có gen quý hiếm: 6 cây, tập trung chủ yếu ở vườn Bách Thảo. Trong số này đáng chú ý là cây lim trên 250 tuổi trong vườn nhà anh Vũ Đức Kỳ ở xóm 3, xã Tân Minh, huyện Sóc Sơn. Theo chủ nhân, đây là cây lim còn sót lại của một khu rừng tự nhiên, minh chứng cho thấy ngôi làng trước đây là khu rừng.
Nhóm cổ thụ cao tuổi nhất đã sống trên 400 - 700 năm chủ yếu tại các đình làng, chùa. Những cổ thụ được xếp vào loại đặc biệt đều gắn với những di tích lịch sử, sự kiện đặc biệt. Như cây muỗm trên 300 năm tuổi tại đền Quán Thánh, theo sử sách, nó được trồng khoảng năm 1680 dưới đời Lê Vĩnh Trị, khi tiến hành trùng tu và cho đúc tượng đồng đen tại đền. Hay cây bồ đề ở chùa Trấn Quốc do Tổng thống Ấn Độ Prasat trồng năm 1958...
Theo ông Nguyễn Nguyên Cương, cổ thụ tại Hà Nội đang bị tác động mạnh từ con người, quá trình đô thị hóa và cả sự khắc nghiệt của thời gian. Từ kết quả điều qua, cổ thụ ở Hà Nội đang suy giảm cả số lượng và chất lượng, vì già cỗi không được chăm sóc như cây muồng ngủ (Bách Thảo), cây vông nem (hồ Hoàn Kiếm); bị sâu bệnh như cây sao đen (Lò Đúc), thị (đình làng Vẽ)... Đáng buồn nhất là sự tác động bởi các hành động vô ý thức của con người khi nhiều cây bị đóng đinh, treo biển, đèn quảng cáo; thậm chí vì lợi ích kinh doanh, một số cửa hàng còn ngấm ngầm “bức tử” cây...
Hiện các nhà khoa học đã “khoanh vùng” những cổ thụ đang bị con người và thiên nhiên đối xử “tệ hại” và đề nghị có những biện pháp sớm bảo vệ. UBND thành phố Hà Nội cũng cần sớm ban hành quy định quản lý, bảo vệ cổ thụ, trong đó quy định trách nhiệm quản lý cụ thể cho đơn vị quản lý cơ sở và hộ gia đình; đồng thời có mức phạt thật nặng những hành vi xâm hại nghiêm trọng đối với cổ thụ. Đối với một số cổ thụ có giá trị đặc biệt như cây đa ở đền Bà Kiệu, cây bồ đề ở chùa Trấn Quốc... cần được công nhận là di tích văn hóa, lịch sử và giao Sở VH, TT và DL Hà Nội quản lý, bảo vệ. Một số cây cần được đánh số treo biển và có chế độ theo dõi, chăm sóc định kỳ.
Ông Nguyễn Nguyên Cương cho biết, hiện dữ liệu về bản đồ cổ thụ đã cơ bản hoàn thiện nhưng mới chỉ in được 5 cuốn sách. Một số tổ chức đã đặt vấn đề hợp tác để in thêm những cuốn sách này nhằm phổ biến giá trị cổ thụ ở Hà Nội và gián tiếp nhắc nhở người dân trân trọng và bảo vệ môi trường xung quanh.
| Đầu tháng 10 vừa qua, Hội Bảo vệ Thiên nhiên và Môi trường Việt Nam đã công nhận 9 cây muỗm đại thụ nằm trong khuôn viên của đền Voi Phục, Thụy Khuê, Hà Nội là Cây Di sản Việt Nam. Kết quả điều tra xác định tuổi của cả 9 cây muỗm khoảng 700 năm. Cây nhỏ nhất có chu vi thân là 2,92m, cao 17m, cây to nhất có chu vi thân là 5,2m, cao 29m. Cộng đồng làng Thụy Chương, phường Thụy Khuê cam kết sẽ chung sức bảo tồn loài cây quý này với những hành động thiết thực như không xây tường, nhà chèn ép cây; không cưa cắt cành, buộc dây và đóng đinh lên thân cây... Trong khi đó, mới đây, ngày 1.11, Công ty TNNH Thủ đô II (chủ đầu tư dự áán xây dựng Trung tâm Thương mại dịch vụ và chợå 19-12) đã ngang nhiên chặt hạ cây bồì đề quý hàng trăm tuổíi thuộc phường Trần Hưng Đạo, Q.Hoàn Kiếm, Hà Nội. Các cơ quan chức năng đang làm rõ vụ việc. |
