Đào tạo trình độ tiến sĩ: Phải đặt mục tiêu chất lượng lên hàng đầu!

Theo thống kê của Bộ Giáo dục và Đào tạo, tính đến năm 2022, toàn hệ thống có 196 cơ sở đào tạo được phép đào tạo trình độ tiến sĩ, tăng 1,66 lần so với năm học 2014 - 2015. Trong đó có 157 cơ sở giáo dục đại học và 39 viện nghiên cứu, trường của tổ chức chính trị, lực lượng vũ trang, trường của bộ, ngành với 267 ngành và 1.110 lượt ngành đào tạo trình độ tiến sĩ.

Theo chương trình công tác năm 2023, Ủy ban Văn hóa, Giáo dục đã tổ chức giám sát việc thực hiện chính sách, pháp luật về đào tạo trình độ tiến sĩ. Đoàn giám sát đã nhận được báo cáo của các bộ, ngành và hơn 60 cơ sở giáo dục đại học, viện nghiên cứu được phép đào tạo trình độ tiến sĩ; tổ chức khảo sát thực tiễn tại 15 cơ sở đào tạo trình độ tiến sĩ đại diện cho các loại hình sở hữu, mô hình tổ chức và hoạt động, lĩnh vực đào tạo ở các vùng, miền trong cả nước; làm việc với các cơ quan quản lý nhà nước có liên quan, tổ chức tọa đàm tham vấn chuyên gia…

Qua giám sát cho thấy, hệ thống văn bản pháp luật điều chỉnh đào tạo trình độ tiến sĩ từng bước được hoàn thiện theo hướng tiệm cận chuẩn mực của khu vực và thế giới. Quy mô, năng lực đào tạo trình độ tiến sĩ của hệ thống ngày càng được mở rộng. Quy trình tổ chức và quản lý đào tạo được điều chỉnh chặt chẽ; việc tổ chức thực hiện của cơ sở đào tạo cơ bản tuân thủ nghiêm túc quy chế, quy định hiện hành. Chất lượng, hiệu quả đào tạo trình độ tiến sĩ ngày càng được khẳng định.

Tuy nhiên, từ thực tiễn đào tạo trình độ tiễn sĩ cũng cho thấy nhiều bất cập, tồn tại về khung pháp lý xây dựng và phát triển đội ngũ tiến sĩ, đặc biệt là chưa có định hướng lĩnh vực ngành nghề ưu tiên trong đào đạo trình độ tiến sĩ đáp ứng yêu cầu của nền kinh tế trí thức và cách mạng công nghiệp 4.0. Một số cơ sở đào tạo trình độ tiến sĩ gia tăng quy mô tuyển sinh và đào tạo nhưng chưa tương xứng với năng lực và các điều kiện bảo đảm chất lượng.

Cơ sở vật chất phục vụ đào tạo trình độ tiến sĩ cơ bản chưa được đầu tư đúng mức, nguồn kinh phí đầu tư còn hạn chế. Việc đánh giá chất lượng luận án tiến sĩ còn nhiều bất cập, không đồng đều…

Những vấn đề này xuất phát từ nhiều nguyên nhân, cả chủ quan và khách quan. Trong đó, nguồn lực đầu tư công cho giáo dục đại học nói chung, cho đào tạo trình độ tiến sĩ nói riêng còn hạn hẹp. Chế độ, chính sách hỗ trợ nghiên cứu sinh cũng như cơ sở đào tạo còn thấp, gây khó khăn cho việc nâng cao chất lượng đào tạo.

Chưa kể, còn có những nguyên nhân đến từ nhận thức về vai trò, tầm quan trọng của công tác đào tạo trình độ tiến sĩ, việc xác định động cơ của người học, trách nhiệm của một số cơ quan quản lý trong kiểm tra, giám sát và theo dõi hoạt động đào tạo trình độ tiễn sĩ…

Nhằm đáp ứng yêu cầu phát triển của đất nước, nhiều ý kiến cho rằng thời gian tới cần tập trung nâng cao cả về số lượng và chất lượng đào tạo trình độ tiến sĩ, tuy nhiên phải đặt mục tiêu chất lượng lên hàng đầu. Bên cạnh việc hoàn thiện hệ thống văn bản quy phạm pháp luật về đào tạo trình độ tiến sĩ bảo đảm tính hệ thống, đồng bộ và khả thi, cần có cơ chế, chính sách ưu tiên đầu tư đào tạo trình độ tiến sĩ ở những đơn vị đào tạo có tiềm lực, tập trung vào những ngành, lĩnh vực trọng điểm. Song song với đó, tăng cường công tác thanh, kiểm tra, giám sát và có chế tài ràng buộc trách nhiệm, xử lý nghiêm các vi phạm trong tổ chức, quản lý đào tạo và đánh giá chất lượng luận án tiến sĩ.

Phát biểu tại cuộc làm việc, Chủ nhiệm Ủy ban Văn hóa, Giáo dục Nguyễn Đắc Vinh nhấn mạnh, giáo dục đại học là vấn đề lớn, trong đó có đào tạo trình độ tiến sĩ với mục tiêu là phát triển đội ngũ nhân lực chất lượng cao. Do đó, cần có tầm nhìn dài hạn trong xây dựng và phát triển đội ngũ tiến sĩ; tăng cường đầu tư nguồn lực cho giáo dục đại học nói chung, đào tạo trình độ tiến sĩ nói riêng.

Để khắc phục những bất cập trong đào tạo tiến sĩ, theo Chủ nhiệm Nguyễn Đắc Vinh, trước mắt cần có biện pháp tháo gỡ các nút thắt, nâng cao chất lượng, uy tín xã hội của cơ sở đào tạo đi đôi với làm tốt công tác kiểm tra, theo dõi, giám sát, bảo đảm chất lượng đầu ra của đào tạo trình độ tiến sĩ.