Chưa có chính sách đột phá
Không phải cho đến hiện nay, cơ chế, chính sách trọng dụng nhân tài mới được đặt ra, mà trong nghị quyết của Đảng và nhiều văn bản pháp luật đã thể hiện rõ điều này.
Theo đó, Nghị quyết số 26-NQ/TW ngày 19.5.2018 của Hội nghị Trung ương 7 Khóa XII về tập trung xây dựng đội ngũ cán bộ các cấp, nhất là cấp chiến lược, đủ phẩm chất, năng lực và uy tín, ngang tầm nhiệm vụ xác định nhiệm vụ đã nêu rõ: Quy định khung cơ chế, chính sách ưu đãi để phát hiện, thu hút, trọng dụng nhân tài có trọng tâm, trọng điểm, nhất là các ngành, lĩnh vực mũi nhọn phục vụ cho phát triển nhanh, bền vững. Xây dựng Chiến lược quốc gia về thu hút và trọng dụng nhân tài theo hướng không phân biệt đảng viên hay người ngoài Đảng, người Việt Nam ở trong nước hay ở nước ngoài. Đồng thời, xác định một trong năm khâu đột phá là có cơ chế, chính sách để tạo cạnh tranh bình đẳng, lành mạnh và thu hút, trọng dụng nhân tài.
Nghị quyết số 45-NQ/TW3 về tiếp tục xây dựng và phát huy vai trò của đội ngũ trí thức đáp ứng yêu cầu phát triển đất nước nhanh và bền vững trong giai đoạn mới cũng nêu rõ: “Có cơ chế, chính sách đột phá thu hút, trọng dụng trí thức, đặc biệt là trí thức tinh hoa, chuyên gia đầu ngành và nhân tài của đất nước”; “Kịp thời phát hiện nhân tài trong nước và người Việt Nam ở nước ngoài”… Ngày 11.7.2024, Ban Bí thư ban hành Quy định số 180-QĐ/TW về chuyên gia cao cấp, trong đó giao Chính phủ ban hành quy định về chế độ, chính sách đối với chuyên gia cao cấp và hướng dẫn việc sử dụng chuyên gia cao cấp là người nước ngoài và người Việt Nam ở nước ngoài.
Ngoài ra, Điều 6 Luật Cán bộ, công chức năm 2008 (sửa đổi, bổ sung năm 2019) cũng quy định rõ về chính sách đối với người có tài năng trong hoạt động công vụ. Theo đó, Nhà nước có chính sách phát hiện, thu hút, trọng dụng và đãi ngộ xứng đáng đối với người có tài năng. Chính phủ quy định khung chính sách trọng dụng và đãi ngộ đối với người có tài năng trong hoạt động công vụ…
Như vậy, có thể thấy chủ trương, chính sách của Đảng, chính sách pháp luật của Nhà nước đã có, song việc thu hút được người tài vào làm việc ở trong khu vực công vẫn còn khiêm tốn.
Mặc dù đã có những chủ trương, chính sách, song theo Bộ Nội vụ, chính sách, chế độ đối với chuyên gia cao cấp được ban hành qua nhiều giai đoạn, chưa được sửa đổi, hoàn thiện. Từ năm 2004 đến nay, chỉ thực hiện chế độ tiền lương (bảng lương chuyên gia cao cấp có 3 bậc, từ 8,80; 9,40; 10,00), phụ cấp phục vụ, chăm sóc sức khỏe, các chế độ khác không còn áp dụng. Chưa có chính sách đột phá để thu hút, phát triển đội ngũ chuyên gia cao cấp đáp ứng yêu cầu, nhất là những người làm việc ngoài khu vực công, các chuyên gia giỏi, nhà khoa học có uy tín ở nước ngoài.
Do đó, nhằm thể chế hóa chủ trương của Đảng về xây dựng chính sách vượt trội đối với chuyên gia cao cấp tại các cơ quan tham mưu ở Trung ương, việc ban hành Nghị định quy định về chế độ, chính sách đối với chuyên gia cao cấp là cần thiết.
Chuyên gia cao cấp được hưởng phụ cấp tăng thêm bằng 150% mức lương hiện hưởng
Dự thảo Nghị định này áp dụng đối với chuyên gia cao cấp làm việc tại các cơ quan sau: Ban Tổ chức Trung ương; Ban Tuyên giáo và Dân vận Trung ương; Ban Nội chính Trung ương; Ban Chính sách, chiến lược Trung ương; Cơ quan Ủy ban Kiểm tra Trung ương; Văn phòng Trung ương Đảng; Văn phòng Chủ tịch nước; Văn phòng Chính phủ; Văn phòng Quốc hội.
Phát biểu chỉ đạo tại Hội nghị toàn quốc về đột phá phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia, Tổng Bí thư Tô Lâm nhấn mạnh: nhanh chóng phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao: Ban hành cơ chế thu hút nhân tài nói chung, đặc biệt là nhân tài khoa học, công nghệ, nhân tài người Việt Nam ở nước ngoài và chuyên gia quốc tế, với các chính sách hấp dẫn về quốc tịch, thu nhập, nhà ở và môi trường làm việc. Thủ tục liên quan phải thông thoáng, hấp dẫn, cạnh tranh với quốc tế.
Bộ Nội vụ đề xuất 5 chế độ, chính sách đối với chuyên gia cao cấp bao gồm: Chính sách về tiền lương; điều kiện làm việc; nhà ở; nghỉ dưỡng; chính sách đối với chuyên gia cao cấp là người nước ngoài hoặc là người nước ngoài. Theo đó, cán bộ, công chức, viên chức khi bổ nhiệm chức danh chuyên gia cao cấp được xếp lương theo quy định tại bảng lương chuyên gia cao cấp ban hành kèm theo Nghị định số 204/2004/NĐ-CP ngày 14.12.2004 của Chính phủ về chế độ tiền lương đối với cán bộ, công chức, viên chức và lực lượng vũ trang. Được hưởng phụ cấp tăng thêm bằng 150% mức lương hiện hưởng (bao gồm: mức tiền lương theo hệ số lương chuyên gia cao cấp và các khoản phụ cấp lương theo quy định của pháp luật). Phụ cấp tăng thêm không dùng để tính đóng hưởng chế độ bảo hiểm xã hội bắt buộc, bảo hiểm y tế. Được nâng bậc lương trước thời hạn hoặc nâng lương vượt một bậc nếu có thành tích đặc biệt xuất sắc trong thực hiện nhiệm vụ được cấp có thẩm quyền công nhận theo quy định của pháp luật.
Ngoài ra, dự thảo Nghị định cũng quy định đối với người làm việc ngoài hệ thống chính trị hoặc người đã nghỉ hưu, không thuộc biên chế của các cơ quan, tổ chức trong hệ thống chính trị (bao gồm cả người Việt Nam ở nước ngoài hoặc là người nước ngoài) được bổ nhiệm chức danh chuyên gia cao cấp, được hưởng mức tiền lương theo thỏa thuận nhưng không thấp hơn mức lương bậc 1 chuyên gia cao cấp cộng với phụ cấp tăng thêm…
Cùng với đó, chuyên gia cao cấp còn được hưởng chính sách về nhà ở. Theo đó, được ưu tiên thuê nhà công vụ theo định mức áp dụng đối với chức danh Bộ trưởng hoặc vay tiền mua nhà để ở, tự xây dựng mới hoặc sửa chữa nhà để ở theo bảo lãnh của cơ quan sử dụng chuyên gia cao cấp từ Ngân hàng Chính sách xã hội với lãi suất ưu đãi theo quy định của Chính phủ. Được bố trí nhà ở công vụ theo quy định của cấp có thẩm quyền nếu có đóng góp quan trọng cho quốc gia. Chuyên gia cao cấp được chi trả toàn bộ chi phí theo định mức áp dụng đối với chức danh Bộ trưởng khi đi công tác, hội thảo ở trong và nước ngoài nếu có liên quan trực tiếp tới việc chủ trì thực hiện chương trình, đề án, nhiệm vụ khoa học được giao mà cấp có thẩm quyền cử…
Ngoài ra, chuyên gia cao cấp được bố trí kỳ nghỉ dưỡng 7 ngày trong nước cùng gia đình (không quá 5 người). Cơ quan sử dụng có trách nhiệm bố trí và chi trả cho kỳ nghỉ dưỡng hằng năm đối với chuyên gia cao cấp theo quy định.
Dự thảo nghị định cũng quy định chính sách đối với chuyên gia cao cấp là người Việt Nam ở nước ngoài hoặc là người nước ngoài. Theo đó, chuyên gia cao cấp được cơ quan có thẩm quyền tạo điều kiện đơn giản hóa giấy tờ và cấp thị thực, giấy cư trú, giấy phép lao động tại Việt Nam. Thành viên gia đình của chuyên gia cao cấp (bao gồm cha, mẹ, vợ hoặc chồng, con đẻ, con nuôi dưới 18 tuổi) được chính quyền địa phương và các cơ quan chức năng tạo điều kiện, hỗ trợ về thủ tục khi tìm kiếm việc làm và tuyển sinh, học tập tại các cơ sở giáo dục và đào tạo tại Việt Nam. Chuyên gia cao cấp và thành viên gia đình được cấp thị thực nhiều lần hoặc thẻ tạm trú với thời hạn tương ứng với thời gian ký kết hợp đồng lao động với cơ quan tham mưu ở Trung ương theo quy định tại Nghị định này.
Nguồn nhân lực được xác định là một trong 3 khâu đột phá chiến lược. Muốn tạo được sự đột phá cần có cơ chế, chính sách đủ mạnh, đủ hấp dẫn. Tin rằng, với chính sách vượt trội như dự thảo nghị định sẽ thu hút đội ngũ chuyên gia, nhà khoa học đầu ngành có trình độ chuyên môn cao, nhiều kinh nghiệm để làm nhiệm vụ nghiên cứu, tham mưu chiến lược cho cơ quan tham mưu ở Trung ương.
