Ngừng thở, ngừng tim ngoại viện, tổn thương não nghiêm trọng, đó là tình trạng của bệnh nhân nữ 67 tuổi (Hậu Lộc, Thanh Hoá) sau khi uống bột “hạt sang” để chữa viêm dạ dày.
Theo lời kể của con gái, bệnh nhân có tiền sử viêm dạ dày, nên tự xin thuốc bột từ một xưởng chế biến ở cùng thôn để chữa đau dạ dày. Loại thuốc bột này bào chế từ hạt sang, một trong những loại hạt có tác dụng điều trị các bệnh liên quan đến dạ dày và đại tràng (theo dân gian). Đáng chú ý, đây là một trong số các xưởng ở thôn nghiền bột sang để cung cấp nguyên liệu làm thuốc y học cổ truyền.
"Khoảng 17h, mẹ tôi có lấy 2 thìa bột hạt ra và uống hết. Đến khoảng 17h44, đang ăn cơm thì mẹ bắt đầu xuất hiện co giật, khởi đầu tay trái sau tăng dần co giật toàn thân. Trên đường từ nhà đi cấp cứu khoảng 5p (bệnh viện cách nhà 500m), mẹ tôi cứng toàn thân, ưỡn cong người, tím tái, ngừng thở, bất tỉnh.
Khi tới bệnh viện thì bác sĩ xác định tim đã ngừng đập. Sau khi được cấp cứu khẩn cấp có tuần hoàn trở lại, mẹ tôi vẫn còn xuất hiện nhiều cơn co giật toàn thân, kéo dài khoảng 2 - 3 phút", con gái bệnh nhân cho biết. Sau đó bệnh nhân được chuyển tới bệnh viện tuyến tỉnh, rồi về Bệnh viện Bạch Mai.
Tại Trung tâm Chống độc, Bệnh viện Bạch Mai, sau khi tiếp nhận bệnh nhân ở tình trạng hôn mê, qua kết quả xét nghiệm nước tiểu, phát hiện chất độc strychnin. Chất độc này cũng được tìm thấy trong gói bột thuốc mà người bệnh sử dụng trước đó.
Tuy nhiên, điều đáng buồn, kết quả chụp MRI sọ não bệnh nhân này đã có những tổn thương nặng, tiên lượng khó cải thiện, di chứng do ngừng thở, ngừng tim. Ngoài ra bệnh nhân còn bị viêm phổi, tiêu cơ vân cấp.
Bệnh nhân được chẩn đoán ngộ độc strychnin do sử dụng nguyên liệu thuốc nam không đảm bảo. Ngay lập tức, Trung tâm Chống độc đã chia sẻ thông tin với Sở Y tế tỉnh Thanh Hóa để cơ quan này vào cuộc thanh kiểm tra, tìm nguyên nhân và ngăn chặn.
Theo phản hồi từ Sở Y tế tỉnh Thanh Hóa, sau thanh tra, lấy các mẫu bột nghiền, miếng thái được gọi từ "hạt sang" của tất cả các xưởng nghiền, chế biến hạt sang tại thôn, thậm chí các viên nang có nhồi bột trông giống như sản phẩm thuốc tân dược để bán. Kết quả xét nghiệm tất cả các mẫu này đều thấy có strychnin, trong khi strychnin là chất độc, vốn xuất hiện ở hạt mã tiền vốn có hình dạng na ná hạt sang.
Do vậy, Sở Y tế tỉnh Thanh Hóa đã có biện pháp ngăn chặn, gửi văn bản thông báo các cơ quan liên quan và chia sẻ với truyền thông để cảnh báo tới người dân.
Văn bản nêu rõ, do hình thức hạt sang trông giống hạt mã tiền nên người sử dụng rất dễ nhầm lẫn, dễ tin thậm chí có hiện tượng các cơ sở xay thuốc cố tình dùng hạt mã tiền để thay thế do dễ kiếm và rẻ hơn hạt sang.
Đặc biệt, theo các tài liệu y học cho thấy, chưa có đủ cơ sở khoa học chứng minh hạt sang có tác dụng điều trị bệnh dạ dày, đại tràng. Kết quả phân tích do Sở Y tế tỉnh Thanh Hóa thu thập được từ mẫu nguyên hạt và sản phẩm đã xay nghiền từ hạt sang tại một số cơ sở xay nghiền bột trên địa bàn huyện Hậu Lộc đều có chứa hai hoạt chất là Strychnin và Brucin.
Đây là hoạt chất có trong cây mã tiền, thuộc danh mục dược liệu có độc (hạt mã tiền sống thuộc nhóm độc bảng A, hạt mã tiền đã bào chế thuốc nhóm độc bảng B).
