Hội nghị có sự tham gia của đại diện lãnh đạo các cơ quan Trung ương, lãnh đạo UBND các tỉnh, thành phố và lãnh đạo các đơn vị của ngành Y tế, ngành Nông nghiệp và Phát triển nông thôn tại Trung ương và địa phương.

Một số dịch bệnh có sự gia tăng trở lại

Phát biểu tại Hội nghị, Thứ trưởng Bộ Y tế Nguyễn Thị Liên Hương cho biết, qua báo cáo, theo dõi, giám sát của các đơn vị y tế dự phòng ngành y tế cho thấy tình hình dịch bệnh đầu năm 2024 đang có nhiều diễn biến phức tạp, nhất là một số bệnh lây truyền từ động vật sang người như dại, cúm A(H5N1).

Hội nghị được tổ chức nhằm tăng cường công tác phòng, chống các bệnh lây truyền từ động vật sang người năm 2024, chủ động triển khai các biện pháp khống chế dịch bệnh, bảo vệ sức khỏe người dân, góp phần bảo đảm an sinh xã hội.

Theo Thứ trưởng Bộ Y tế Nguyễn Thị Liên Hương, hai thập kỷ vừa qua, trên thế giới cũng như tại Việt Nam đã xảy ra nhiều dịch bệnh nguy hiểm và mới nổi, gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe con người, cũng như tác động lớn đến kinh tế, xã hội của các quốc gia, đặc biệt là các quốc gia đang phát triển.

Phần lớn trong số đó là bệnh lây truyền từ động vật sang người như dịch hạch, SARS, cúm gia cầm A(H5N1), đại dịch cúm A(H1N1), MERS-CoV, Ebola và gần đây nhất là đại dịch Covid-19.

Trong nước, nhiều dịch bệnh lây truyền từ động vật sang người đã lưu hành và có tác động lớn đến sức khỏe người dân như: bệnh dại, cúm A(H5N1), bệnh liên cầu lợn ở người, bệnh than, bệnh leptospira (bệnh xoắn khuẩn vàng da).

“Để phòng, chống và kiểm soát các bệnh này không thể chỉ dựa vào nỗ lực đơn lẻ của ngành y tế hoặc ngành thú y mà cần một sự phối hợp liên ngành một cách chủ động, chặt chẽ, thường xuyên và đặc biệt là sự tham gia của các cấp chính quyền”, Thứ trưởng nói.

Thứ trưởng Nguyễn Thị Liên Hương cho biết năm 2013, sự phối hợp liên ngành y tế - thú y đã có một bước tiến mới thông qua việc ban hành và thực hiện Thông tư Liên tịch y tế - nông nghiệp số 16/TTLT-BYT-BNNPTNT-2013 về hướng dẫn phòng, chống bệnh lây truyền từ động vật sang người.

Trong những năm qua, nhờ sự phối hợp chặt chẽ giữa ngành y tế và ngành nông nghiệp cùng sự tham gia của các cấp chính quyền, các bệnh dịch lây truyền từ động vật sang người đã cơ bản được kiểm soát. Tuy nhiên, từ năm 2022 đến nay, một số dịch bệnh đã có sự gia tăng trở lại.

Cụ thể, bệnh cúm gia cầm sau hơn 8 năm không ghi nhận ca mắc cúm gia cầm trên người, nhưng từ năm 2022 đến nay ghi nhận 2 ca mắc mới (1 ca trong năm 2022 và 1 ca trong tháng 3 năm 2024), trong đó có 1 ca tử vong. Dịch cúm gia cầm vẫn được ghi nhận rải rác trên đàn gia cầm ở nhiều địa phương trên cả nước, vì vậy vẫn luôn tiềm ẩn nguy cơ lây nhiễm cúm gia cầm sang người.

Cùng với đó, bệnh dại ghi nhận có số ca tử vong cao (100% số mắc tử vong). Năm 2023, nước ta ghi nhận 82 trường hợp mắc bệnh dại tử vong, riêng 3 tháng đầu năm 2024 đã ghi nhận 27 ca tử vong do dại, tăng 16 ca so với cùng kỳ năm ngoái (tương đương 170%). Đặc biệt, bệnh dại xuất hiện, tăng cao đột biến ở những tỉnh trước đây không phải là khu vực trọng điểm về dại. Trong đó, miền Trung ghi nhận 10 ca tử vong do dại (cao nhất cả nước).

Cúm gia cầm có nguy cơ gây ra các đại dịch tiếp diễn

Theo ông Hoàng Minh Đức, Cục trưởng Cục Y tế Dự phòng (Bộ Y tế), tại Việt Nam xác định 5 bệnh lây truyền từ động vật sang người ưu tiên gồm: cúm gia cầm độc lực cao, dại, than, liên cầu lợn và xoắn khuẩn vàng da (theo quy định tại Thông tư liên tịch số 16).

Đối với bệnh dại, đây là bệnh truyền nhiễm nguy hiểm gây dịch có số tử vong trên người cao trên thế giới cũng như tại Việt Nam. 60/63 tỉnh phát hiện bệnh dại trong 10 năm gần đây.

Về tình hình tiêm vaccine phòng dại trên người, theo ông Đức, trong năm 2023 có đến 674.888 người tiêm vaccine phòng dại. Khu vực miền Nam có số lượng người tiêm dại cao nhất trong 6 năm qua, lên đến 65%.

Cục trưởng Cục Y tế Dự phòng Hoàng Minh Đức thông tin, theo điều tra năm 2023, 100% số ca tử vong dại do không đi tiêm vaccine phòng dại, tiêm muộn hoặc không đúng chỉ định. Đáng chú ý, có đến 43,8% người không đi tiêm phòng dại là do chủ quan cho rằng chó nhà cắn, tại thời điểm cắn, chó có sức khỏe bình thường. Bên cạnh đó, có đến 16,4% người không tiêm phòng dại là do dùng thuốc nam để điều trị bệnh dại

Bệnh dại gây ra gánh nặng lớn với sức khỏe người dân và kinh tế, an sinh xã hội. Bình quân, có 70 người chết mỗi năm vì bệnh dại dù đã có vaccine cho cả người và động vật. Đây cũng là căn bệnh gây tử vong nhiều nhất trong các bệnh truyền nhiễm.

Về dịch cúm A(H5N1), theo ông Đức, cúm A(H5N1) ghi nhận lần đầu vào năm 2003, Việt Nam là một trong những quốc gia bị ảnh hưởng nặng nề nhất trên thế giới. Có nhiều làn sóng dịch, cao điểm nhất là 2004-2009 ghi nhận 112 trường hợp bệnh, trong đó có 57 ca tử vong. Vừa qua, Việt Nam đã ghi nhận trường hợp tử vong do cúm A(H5N1). Tích lũy đến nay Việt Nam ghi nhận 129 ca bệnh và 65 ca tử vong (khoảng 50%).

Về cúm A(H7N9), hiện chưa ghi nhận ca bệnh xâm nhập vào Việt Nam trên cả gia cầm và người. Nước ta cũng chưa ghi nhận cúm A(H5N6), A(H5N8) và A(H9N2) lây sang người, dù có ghi nhận ổ dịch trên gia cầm. Cục trưởng Cục Y tế Dự phòng nhấn mạnh, bệnh vẫn chưa có vaccine và thuốc điều trị đặc hiệu, tỷ lệ tử vong rất cao.

Cũng theo ông Hoàng Minh Đức, cúm gia cầm có nguy cơ gây ra các đại dịch tiếp diễn. Khả năng lây lan giữa động vật và người được xác nhận ở các chủng cúm A(H5N6), A(H5N1), A(H5N8) và các subtype khác.

Bên cạnh đó, thời gian gần đây tiếp tục ghi nhận sự gia tăng ca mắc cúm A(H5N1) trên người ở một số quốc gia: Campuchia (từ tháng 2.2023), Trung Quốc và Việt Nam. Việc lưu hành đồng thời của các virus cùng với sự tăng cường khả năng thích ứng trên động vật có vú cũng là một yếu tố đáng quan ngại.

Tại Hội nghị, các đơn vị từ Trung ương và địa phương đã chia sẻ về tình hình dịch bệnh, những khó khăn, thách thức cũng như các bài học kinh nghiệm và giải pháp nhằm tăng cường công tác phòng, chống các bệnh lây truyền từ động vật sang người năm 2024, chủ động triển khai các biện pháp khống chế dịch bệnh.

Bộ Y tế và Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn kiến nghị UBND các tỉnh, thành phố chỉ đạo các đơn vị, địa phương triển khai đầy đủ các biện pháp phòng chống dịch theo ý kiến chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ, Bộ Y tế, Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn. Đồng thời, chỉ đạo chính quyền địa phương huy động nguồn lực, sự tham gia của các ban, ngành, đoàn thể, các tổ chức chính trị xã hội đối với công tác phòng, chống dịch bệnh truyền nhiễm, quan tâm đến các bệnh lây truyền từ động vật sang người.

Trong đó, quan tâm bố trí kinh phí, nguồn nhân lực cho việc triển khai các hoạt động phòng, chống dịch nhằm bảo vệ sức khỏe người dân, bảo vệ đàn vật nuôi, đảm bảo nguồn cung thực phẩm gia cầm an toàn, góp phần bảo đảm an sinh xã hội và đẩy mạnh xuất khẩu gia cầm và sản phẩm gia cầm.