Bài cuối: Tạo không khí dân chủ, cầu thị

Chuẩn bị câu hỏi và “phân vai” người hỏi

Kinh nghiệm cho thấy, các đại biểu HĐND được mời tham dự phiên giải trình phải là những người am hiểu vấn đề được giải trình. Đặc biệt, cần bố trí những đại biểu chuyên trách hiểu biết sâu về nội dung đưa ra, chuẩn bị kỹ, đầy đủ các tài liệu để có thể tranh luận, làm rõ vấn đề. Bên cạnh đó, cũng mời thêm các chuyên gia, những người có kinh nghiệm trong lĩnh vực thuộc nội dung giải trình, giúp Thường trực HĐND tỉnh có kết luận chính xác, khoa học hơn.

Ngoài ra, tùy vào tính chất của nội dung giải trình, Thường trực HĐND tỉnh có thể mời một số đại diện cử tri tham dự phiên họp khi cần thiết. Bởi, cử tri tham gia phiên họp không chỉ được chứng kiến hoạt động của đại biểu dân cử mà còn là “nhân chứng” cho những vấn đề cần giải trình, đồng thời cũng là tuyên truyền viên khi những vấn đề yêu cầu giải trình được làm sáng tỏ.

Một khâu rất quan trọng nữa là chuẩn bị kịch bản, giúp Chủ tọa chủ động dẫn dắt, điều hành, bảo đảm thời gian và những mục tiêu đặt ra. Bên cạnh xây dựng kịch bản bám sát trình tự 5 bước theo Luật định, cần nghiên cứu kỹ báo cáo giải trình do người có trách nhiệm giải trình theo yêu cầu của Thường trực HĐND gửi; thu thập, tổng hợp các tài liệu, báo cáo giám sát, khảo sát, ý kiến cử tri... chuẩn bị chứng cứ minh họa cho nội dung yêu cầu giải trình; xem xét trách nhiệm của các cá nhân, đơn vị liên quan để chuẩn bị tiếp các nội dung cần yêu cầu giải trình tiếp tại phiên họp. Tại phiên giải trình, Ban HĐND được phân công chuẩn bị phải chủ động dự phòng chuẩn bị cả nội dung câu hỏi và “phân vai” người hỏi, nhằm chuyển tải được các nội dung vấn đề cần giải trình cho sâu sắc, tạo không khí sôi động cho phiên họp.

Khuyến khích đối thoại, tranh luận 

Kịch bản điều hành được xây dựng trước, tuy nhiên quá trình thực hiện, rất cần linh hoạt, quyết đoán của chủ tọa để tạo không khí dân chủ, thẳng thắn, thống nhất giải pháp tháo gỡ khó khăn để đạt hiệu quả phiên giải trình. Nhất là cần làm cho người giải trình không có tâm lý bị truy vấn mà là trao đổi để làm rõ vấn đề, trách nhiệm, giải pháp nhằm tạo không khí dân chủ, cầu thị. Chủ tọa điều hành nắm chắc nội dung liên quan đến vấn đề đưa ra giải trình, linh hoạt, gợi mở, tập trung, khuyến khích đối thoại, tranh luận đến cùng và kết thúc đúng lúc; nếu chưa sáng tỏ vấn đề, Chủ tọa có kết luận, hoặc yêu cầu người trả lời, trả lời trực tiếp đại biểu bằng văn bản, hoặc trả lời vào phiên họp sau.

Để bảo đảm hiệu quả, việc chuẩn bị dự thảo kết luận phiên giải trình cho Chủ tọa cần bảo đảm súc tích, đi thẳng, nêu được những vấn đề thuộc về ưu điểm, chỉ ra những tồn tại, hạn chế thuộc về trách nhiệm của các cấp, các ngành, đơn vị liên quan đến nội dung yêu cầu giải trình. Đặc biệt, cần chỉ rõ các biện pháp khắc phục và trách nhiệm của cơ quan, đơn vị liên quan trong thực hiện. Muốn chuẩn bị được nội dung dự thảo kết luận có chất lượng, đạt “tỷ lệ % được sử dụng” cao, đòi hỏi Ban HĐND và Văn phòng giúp việc phải phát huy trí tuệ tập thể, nghiên cứu kỹ các báo cáo, ý kiến thảo luận, đề xuất, kết luận của người chủ trì qua các cuộc giám sát, khảo sát... nghiên cứu kỹ các văn bản pháp luật về cơ chế, chính sách liên quan để đưa ra dự thảo các biện pháp có tính khả thi, “đúng tầm”.

Phát huy vai trò giám sát của người dân

Cùng với các giải pháp trên, việc tăng cường tính công khai, minh bạch trong hoạt động của HĐND nói chung và trong tổ chức các phiên giải trình tại phiên họp Thường trực HĐND đóng vai trò quan trọng. Trước hết, cần tranh thủ sự hỗ trợ của báo chí và các công cụ máy ảnh, ghi âm, video clip trong quá trình khảo sát thực tế, thu thập thông tin làm tư liệu phục vụ phiên giải trình. Theo đó, Thường trực, các Ban HĐND tỉnh mời báo chí tham gia các cuộc giám sát, khảo sát, xây dựng bài, phóng sự, định hướng nội dung phản ánh qua chuyên trang “HĐND với cử tri” trên báo, đài tỉnh và phục vụ trình chiếu minh họa tại phiên giải trình.

Đặc biệt, các phiên giải trình cần được phát thanh, truyền hình trực tiếp. Toàn bộ văn bản, tài liệu, các nội dung trả lời giải trình, nhất là kết luận của Chủ tọa cần được đăng tải công khai trên Trang thông tin điện tử của HĐND cũng như các phương tiện thông tin đại chúng của địa phương… Tạo điều kiện Nhân dân và cử tri theo dõi, giám sát hoạt động của đại biểu HĐND tỉnh; đồng thời, góp phần tăng cường ý thức và trách nhiệm của đại biểu, các cơ quan quản lý nhà nước trong giải quyết những vấn đề đặt ra.