Cú huých cho mối quan hệ song phương

Lịch trình bận rộn và 3 thỏa thuận hợp tác

Hành trình bận rộn kéo dài một ngày của ông Anwar Ibrahim bắt đầu bằng lễ đón chính thức tại Istana, sau đó là chào xã giao Tổng thống Halimah Yacob và gặp Thủ tướng Lý Hiển Long. Người đồng cấp Singapore cũng tổ chức tiệc mừng chính thức tại Istana để đón Thủ tướng Malaysia Anwar. Trong một tuyên bố ngày 30.1, Bộ Ngoại giao Singapore nhấn mạnh chuyến thăm của ông Anwar “khẳng định lại mối quan hệ bền chặt và lâu dài giữa Singapore và Malaysia cũng như giữa Nhân dân hai nước”.

Trong khuôn khổ chuyến thăm chớp nhoáng nhưng khá hiệu quả của mình, Thủ tướng Anwar và Thủ tướng Lý Hiển Long đã chứng kiến lễ ký ba thỏa thuận: hai trong số đó là thỏa thuận khung về hợp tác phát triển nền kinh tế xanh và kỹ thuật số giữa Bộ Thương mại và Công nghiệp Singapore và Bộ Công nghiệp và Thương mại Quốc tế Malaysia. Thỏa thuận thứ ba là Biên bản ghi nhớ về hợp tác bảo vệ dữ liệu cá nhân, an ninh mạng và kinh tế kỹ thuật số giữa Bộ Thông tin và Truyền thông Singapore với Bộ Truyền thông và Kỹ thuật số Malaysia. Thủ tướng Anwar sau đó đã tổ chức một cuộc gặp gỡ ngắn với kiều bào người Malaysia ở Singapore trước khi rời quốc gia sư tử.

Mối quan hệ nhiều duyên nợ

Chuyến thăm của Thủ tướng Anwar Ibrahim tới "đảo quốc sư tử" diễn ra sau chuyến công du của Ngoại trưởng Singapore Vivian Balakrishnan tới quốc gia Hồi giáo từ ngày 15 - 18.1. Đây cũng là chuyến công du nước ngoài thứ ba của ông Anwar kể từ khi tuyên thệ nhậm chức vào ngày 24.11.2022, sau chuyến thăm các nước láng giềng gần gũi nhất của Malaysia là Indonesia (ngày 8 - 9.1) và Brunei (ngày 24 - 25.1).

Có thể coi chuyến thăm đơn giản là một phần của “phương cách ASEAN”, trong đó các nhà lãnh đạo mới đắc cử thường đi thăm các nước ASEAN khác từ rất sớm trước khi tiến hành các chuyến công du ngoài khu vực.

Nhưng có lẽ không nên chỉ nhìn nhận chuyến thăm này theo hướng tiếp cận đó. Malaysia và Singapore không giống các quốc gia khác trong ASEAN - họ không chỉ là láng giềng mà còn là một quốc gia duy nhất dưới Liên bang Malaysia cho đến khi Singapore rời đi một cách hòa bình vào năm 1965, chấm dứt quãng thời gian tái hợp ngắn ngủi và đầy giông bão của hai vùng đất đều là thuộc địa Anh do những khác biệt không thể hòa giải. Kể từ đó, quan hệ song phương tuy gần gũi nhưng thường xuyên trở nên căng thẳng. Điều này được phản ánh trong mối quan hệ gay gắt giữa cố Thủ tướng Lý Quang Diệu của Singapore và cựu Thủ tướng Mahathir Mohamad của Malaysia, liên quan đến những tranh chấp xung quanh eo biển Johor trong suốt những năm 1980 và 1990, ngay cả khi họ hợp lực để chiến đấu trong cuộc tranh luận về “các giá trị châu Á” làm sôi nổi thời kỳ hậu Chiến tranh Lạnh.

Không nên đánh giá thấp tầm quan trọng của lịch sử đương đại trong việc định hình mối quan hệ song phương. Năm 2018, ông Anwar, khi đó là lãnh đạo trên thực tế của liên minh cầm quyền Pakatan Harapan, cho biết Singapore sẽ là một trong những quốc gia đầu tiên ông đến thăm khi trở thành thủ tướng, nhấn mạnh sự cần thiết của cả hai nước để có mối quan hệ chặt chẽ.

Ngày đó đã đến, và cả hai nhà lãnh đạo đều thừa nhận tầm quan trọng của quan hệ đối tác giữa hai quốc gia. Thủ tướng Singapore Lý Hiển Long bày tỏ tin tưởng rằng “mối quan hệ Singapore - Malaysia có thể đạt đến tầm cao hơn nữa”, trong khi ông Anwar cho biết Singapore và Malaysia là “hai nước láng giềng tuyệt vời có thể làm được nhiều hơn nữa vì lợi ích của người dân”.

Vị trí của cả hai bên đều khá rõ ràng đối với tất cả mọi người; họ muốn có một mối quan hệ thực tế, “đôi bên cùng có lợi”, đặc biệt là khi nói đến quan hệ Singapore - Johor. Ông Lý Hiển Long lưu ý rằng việc đi lại giữa Singapore và Malaysia “sẽ còn dễ dàng hơn nữa” sau khi Hệ thống Giao thông Đường sắt (RTS) Liên kết giữa Johor Bahru và Singapore hoàn thành vào năm 2026.

Mặc dù có thể có những căng thẳng phát sinh từ những quan điểm khác nhau về cách thế giới nên vận hành, nhưng nhìn chung, cả hai quốc gia đều có nhiều điểm tương đồng hơn là khác biệt.

Tháo gỡ nút thắt

Chuyến thăm của Thủ tướng Anwar rất có thể mang lại một cú hích cho mối quan hệ vốn đã bị đình trệ do bất ổn chính trị gần đây ở Malaysia, sau cuộc bầu cử lập pháp không có đảng nào giành thắng lợi tuyệt đối, cũng như những động thái của tân Thủ tướng Anwar nhằm thiết lập lại nền chính trị nước này.

Cụ thể, nó được kỳ vọng cho phép cả hai nước nối lại Cuộc gặp gỡ trực tiếp giữa các nhà lãnh đạo Singapore - Malaysia, vốn được xem là nền tảng quan trọng nhất mà các nhà lãnh đạo của cả hai bên dành thời gian dài để tìm hiểu nhau và có những trao đổi sâu sắc. Lần cuối cùng một cuộc họp như vậy được tổ chức là trước đại dịch Covid-19, vào tháng 4.2019.

Bên cạnh việc chứng kiến ​​lễ ký kết các thỏa thuận về hợp tác kinh tế kỹ thuật số và kinh tế xanh, công việc thực sự của các nhà lãnh đạo là thảo luận về cách tiến tới các vấn đề chưa được giải quyết do chính quyền Malaysia trước đây để lại, chẳng hạn như việc di chuyển dễ dàng hơn của người dân tại hai cây cầu nối Singapore và Johor và nhiều chuyến bay trực tiếp giữa Đông Malaysia và Singapore. Việc khôi phục kết nối đường bộ và đường hàng không giữa hai quốc gia sau khi đóng cửa biên giới và hạn chế do đại dịch Covid-19 là một vấn đề đặc biệt quan trọng do trước đại dịch Covid-19, khoảng 300.000 người đi qua Đường đắp nổi Johor-Singapore mỗi ngày.

Những vấn đề nổi bật khác trong quan hệ Malaysia - Singapore bao gồm việc giải quyết tranh chấp kéo dài và nhạy cảm về cái giá mà Singapore phải trả để lấy nước từ sông Johor của Malaysia, và tranh chấp nổi bật về Pedra Branca, một thực thể biển cách Johor 7,7 hải lý và cách Singapore khoảng 25 hải lý về phía Đông. Ngoài ra còn có những vấn đề thực tế hơn nhưng quan trọng không kém như việc Malaysia xuất khẩu thịt gà sang Singapore, điều mà Kuala Lumpur đã hạn chế vào năm ngoái nhằm tăng cường nguồn cung trong nước và nhằm hạ nhiệt giá thịt gà đang tăng cao.

Mặc dù Thủ tướng Malaysia Anwar không trực tiếp đề cập đến bất kỳ nút thắt nào trong số những vấn đề trên trong chuyến thăm hôm 30.1, ít nhất là không công khai đề cập, nhưng bối cảnh hiện đã được sắp đặt để hai bên sẵn sàng giải quyết chúng - với điều kiện là Malaysia sẽ không chứng kiến sự xáo trộn chính trị nào và Thủ tướng Anwar sẽ ở lại hết nhiệm kỳ 4 năm của mình.