Vẫn cần những giải pháp căn cơ hơn

Không phát sinh “điểm nóng” về khiếu nại, tố cáo

Báo cáo về công tác tiếp công dân, giải quyết khiếu nại, tố cáo năm 2022, Tổng Thanh tra Chính phủ Đoàn Hồng Phong cho biết, so với năm 2021, số lượt người đến cơ quan hành chính nhà nước để khiếu nại, tố cáo, kiến nghị, phản ánh trong năm 2022 giảm 14,1%, số lượt đoàn đông người giảm 32,7%, tổng số đơn các loại giảm 4%. Tuy nhiên, số vụ việc khiếu nại, tố cáo thuộc thẩm quyền giải quyết của cơ quan hành chính nhà nước tăng 3,9%. Nhìn chung, tình trạng công dân khiếu kiện tập trung tại trung tâm thành phố, trụ sở các cơ quan nhà nước ở Trung ương và địa phương không nhiều và không phát sinh “điểm nóng” về khiếu nại, tố cáo.

Về khiếu nại, so với năm 2021, số đơn giảm 7%, nhưng tăng 5,3% số vụ việc thuộc thẩm quyền, trong đó lĩnh vực đất đai chiếm tỷ lệ 64,6%, chủ yếu trong việc thu hồi đất, bồi thường, hỗ trợ, tái định cư, giải phóng mặt bằng…; khiếu nại về chính sách, chế độ cho cán bộ, công chức, viên chức, người lao động, người có công chiếm 12,6%, trong lĩnh vực tư pháp chiếm 3,5%, còn lại là các lĩnh vực khác.

Về tố cáo, so với năm 2021 tăng 1,4% số đơn, tăng 0,6% số vụ việc thuộc thẩm quyền. Nội dung chủ yếu là tố cáo cán bộ, công chức lợi dụng chức vụ, quyền hạn cố ý làm trái trong quản lý, thực thi công vụ gây thiệt hại quyền, lợi ích hợp pháp của cá nhân, tổ chức và Nhà nước, có lối sống, sinh hoạt không đúng mực, vi phạm quy định của Đảng và Nhà nước. Có trường hợp người khiếu nại chuyển sang tố cáo do không đáp ứng được kỳ vọng. Trong tổng số đơn tố cáo, nội dung tố cáo trong lĩnh vực hành chính chiếm tỉ lệ 81,9%; tố cáo trong lĩnh vực tư pháp chiếm tỉ lệ 3,9%; tố cáo hành vi tham nhũng chiếm tỉ lệ 2,5%.

Trình bày Báo cáo thẩm tra sơ bộ Báo cáo trên, Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật Hoàng Thanh Tùng nêu rõ, Báo cáo của Chính phủ cơ bản đầy đủ các nội dung theo yêu cầu, phản ánh rõ tình hình, với nhiều số liệu cụ thể; đánh giá khá toàn diện kết quả đạt được, tồn tại, hạn chế và nguyên nhân; trên cơ sở đó, đề ra một số giải pháp tiếp tục nâng cao hiệu quả của công tác tiếp công dân, giải quyết khiếu nại, tố cáo trong thời gian tới. Báo cáo cũng đã chú trọng hơn việc đánh giá kết quả thực hiện các giải pháp đã được Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ, Thanh tra Chính phủ, các Bộ, ngành, địa phương triển khai nhằm đổi mới, tăng cường hiệu lực, hiệu quả công tác chỉ đạo, điều hành, thực hiện các nhiệm vụ có liên quan về tiếp công dân, giải quyết khiếu nại, tố cáo.

Qua Báo cáo của Chính phủ cho thấy, công tác tiếp công dân và giải quyết khiếu nại, tố cáo năm 2022 tiếp tục có những chuyển biến tích cực, cơ bản đạt mức chỉ tiêu phấn đấu đề ra, giải quyết kịp thời, có hiệu quả theo đúng quy định của pháp luật đối với gần 85% các vụ việc khiếu nại, tố cáo thuộc thẩm quyền. Thường trực Ủy ban Pháp luật đánh giá cao sự nỗ lực, quyết tâm của Chính phủ, các Bộ, ngành, địa phương và những kết quả đạt được, qua đó góp phần ổn định chính trị, trật tự, an toàn xã hội, nhất là trong bối cảnh có nhiều khó khăn do ảnh hưởng của đại dịch Covid-19 gây ra.

Bên cạnh đó, Thường trực Ủy ban Pháp luật đề nghị tiếp tục bổ sung, làm rõ một số nội dung trong Báo cáo nhằm thể hiện đầy đủ hơn kết quả của công tác tiếp công dân, giải quyết khiếu nại, tố cáo năm 2022.

Nhiều khiếu nại, tố cáo bức xúc, kéo dài đã được tập trung giải quyết

Về công tác giải quyết khiếu nại, tố cáo của TAND năm 2022, Chánh án TAND tối cao Nguyễn Hòa Bình nêu rõ, thời gian qua, tình hình khiếu nại, tố cáo trong hoạt động tư pháp đã được kiềm chế. Các Tòa án đã có nhiều nỗ lực, cố gắng, triển khai các giải pháp quyết liệt để nâng cao chất lượng, hiệu quả công tác tiếp công dân, giải quyết khiếu nại, tố cáo, góp phần ổn định tình hình an ninh chính trị, trật tự an toàn xã hội. Các Tòa án đã nhận được tổng số 20.663 đơn thư các loại; qua phân loại, số đơn mới đủ điều kiện thụ lý có 5.244 đơn/vụ đề nghị giám đốc thẩm, tái thẩm; 3.911 đơn khiếu nại, tố cáo trong tố tụng hình sự, tố tụng dân sự, tố tụng hành chính; 235 đơn khiếu nại, tố cáo theo quy định của Luật Khiếu nại, Luật Tố cáo.

Các đơn khiếu nại, tố cáo chủ yếu là trong lĩnh vực dân sự và phần lớn là các vụ án tranh chấp về đất đai, yêu cầu hủy giấy chứng nhận quyền sử dụng đất, yêu cầu khảo sát, định giá lại đất đang tranh chấp; thừa kế... Nội dung khiếu nại, tố cáo chủ yếu liên quan đến việc thực hiện thủ tục tố tụng trong hoạt động giải quyết, xét xử các loại vụ việc của cơ quan, người có thẩm quyền tiến hành tố tụng như: khiếu nại việc trả lại đơn khởi kiện; thu thập tài liệu, chứng cứ theo yêu cầu của đương sự…

Về công tác giải quyết và kiểm sát việc giải quyết khiếu nại, tố cáo trong hoạt động tư pháp, Viện trưởng VKSND tối cao Lê Minh Trí cho biết, năm 2022, số lượt công dân đến trụ sở tiếp công dân của VKSND tối cao giảm 23,4%, số đơn tiếp nhận giảm 3,5% nhưng tính chất, mức độ vẫn phức tạp. Khiếu kiện đông người hoặc kéo dài phổ biến vẫn là khiếu nại, tố cáo liên quan đến các vi phạm trong việc cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất, xác định loại đất, mức bồi thường trong thu hồi, giải phóng mặt bằng, dự án khu công nghiệp, bố trí tái định cư, tranh chấp về hợp đồng tín dụng, vay tài sản, chia thừa kế và hành vi lừa đảo chiếm đoạt tài sản qua hình thức mua bán đất nền dự án khu dân cư, lừa đảo chiếm đoạt tài sản qua đầu tư trên mạng...

Khiếu nại trong hoạt động tư pháp thuộc thẩm quyền giải quyết của các cơ quan tư pháp nói chung, của VKSND các cấp nói riêng, vẫn chủ yếu tập trung ở một số lĩnh vực: hình sự; tố tụng dân sự, tố tụng hành chính và thi hành án hình sự, dân sự; đáng lưu ý đã xuất hiện loại việc tố cáo về hành vi của người có thẩm quyền tiến hành tố tụng sau khi đề nghị kháng nghị giám đốc thẩm không được chấp nhận. Một số vụ việc mặc dù đã được các cơ quan giải quyết hết thẩm quyền, đúng pháp luật nhưng công dân không đồng ý, vẫn tiếp tục gửi đơn yêu cầu giải quyết lại, đơn được công dân gửi đến nhiều ngành, nhiều cấp.

Trình bày Báo cáo thẩm tra các Báo cáo của TAND và VKSND, Chủ nhiệm Ủy ban Tư pháp Lê Thị Nga cho biết, Ủy ban Tư pháp nhận thấy, các báo cáo của Chánh án TAND tối cao và Viện trưởng VKSND tối cao đã phản ánh cơ bản đầy đủ tình hình, kết quả giải quyết khiếu nại, tố cáo trong năm 2022. Tuy nhiên, Báo cáo của TAND tối cao chưa phân tách rõ các loại đơn tố cáo; chưa đánh giá về chất lượng kháng nghị giám đốc thẩm. Báo cáo của VKSND tối cao chưa phân tích số liệu đơn chưa giải quyết từ năm trước chuyển sang; chưa đánh giá kết quả giải quyết đơn đề nghị giám đốc thẩm, tái thẩm trên tổng số đơn thuộc trách nhiệm giải quyết…

Cũng theo đánh giá của Ủy ban Tư pháp, năm 2022, TAND, VKSND đã quan tâm hơn đến việc giải quyết đơn khiếu nại, tố cáo do các cơ quan Đảng, Nhà nước và Quốc hội chuyển đến; nhiều trường hợp khiếu nại, tố cáo bức xúc, kéo dài đã được tập trung giải quyết; kết quả giải quyết tích cực hơn, trong đó, VKSND đã giải quyết đạt 65,6%, tăng 18,7% so với năm 2021; các TAND giải quyết đạt 55,64%. Tuy nhiên, tiến độ giải quyết và việc thông báo kết quả giải quyết trong một số trường hợp còn chậm; còn một số vụ, việc trả lời đã nhận được đơn và đang trong quá trình giải quyết, nhưng sau đó lại không thông báo đầy đủ về kết quả.

Tăng cường vai trò của cơ quan tư pháp trong giải quyết khiếu nại, tố cáo vượt cấp

Cho ý kiến về các nội dung trên, Chủ tịch Quốc hội Vương Đình Huệ đánh giá cao những nỗ lực, cố gắng của Chính phủ, TAND tối cao, VKSND tối cao trong quá trình xây dựng và hoàn thiện các báo cáo, ghi nhận sự đánh giá kỹ lưỡng của các cơ quan chủ trì thẩm tra; các báo cáo đã đủ điều kiện trình Quốc hội xem xét cho ý kiến tại Kỳ họp thứ Tư tới. 

Chủ tịch Quốc hội cũng nêu rõ, phải có định hướng, giải pháp để giảm được số lượng đơn thư “đầu vào”. Để làm được điều này, cần sự tổng hợp các giải pháp căn cơ, hoàn thiện hệ thống pháp luật, tăng cường vai trò của hệ thống chính trị trong lĩnh vực này, kể cả luật pháp về hòa giải, thương lượng đối với những vấn đề dân sự, giải pháp liên quan đến đối thoại đối với những vấn đề về hành chính. Ngoài ra, cần có biện pháp cụ thể tăng cường công tác thông tin tuyên truyền, vì khiếu nại, tố cáo là quyền của người dân.

Nêu thực tế tại một số địa phương có tình trạng gửi đơn thư nhiều lần làm tăng số lượng đơn thư khiếu nại, tố cáo, Chủ tịch Quốc hội đặt câu hỏi: nếu các cơ quan, bộ, ngành địa phương đã cơ bản giải quyết xong thì nên chăng cần có thông báo hướng dẫn để người dân thực hiện qua phương thức tố tụng dân sự, hành chính? Gắn với đó là tăng cường vai trò của các cơ quan tư pháp trong giải quyết khiếu nại, tố cáo vượt cấp. 

Kết luận nội dung này, Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Khắc Định nêu rõ, Ủy ban Thường vụ Quốc hội đánh giá cao Chính phủ, TAND tối cao, VKSND tối cao trong kỳ báo cáo. Nhìn chung, Ủy ban Thường vụ Quốc hội ghi nhận sự nỗ lực, quyết tâm, các giải pháp, biện pháp chỉ đạo quyết liệt của Chính phủ, các bộ, ngành, địa phương, của ngành Tòa án, Kiểm sát trong công tác tiếp công dân, giải quyết khiếu nại, tố cáo. Những kết quả tích cực đã đạt được góp phần duy trì sự ổn định của tình hình an ninh chính trị, an toàn xã hội, thúc đẩy quá trình phục hồi và phát triển kinh tế - xã hội sau đại dịch. Ủy ban Thường vụ Quốc hội cơ bản tán thành với những nhận định đánh giá về tình hình khiếu nại, tố cáo, kết quả đạt được, tồn tại, hạn chế và nguyên nhân cũng như những giải pháp được đề cập trong các báo cáo.

Phó Chủ tịch Quốc hội đề nghị Chính phủ, TAND tối cao, VKSND tối cao, các cơ quan thẩm tra tiếp tục nghiên cứu, tiếp thu ý kiến của Ủy ban Thường vụ Quốc hội để hoàn thiện báo cáo trình Quốc hội. Trong đó, chú ý các nội dung: tổng hợp, báo cáo đầy đủ hơn về nội dung tiếp công dân, giải quyết khiếu nại, tố cáo bảo đảm số liệu đủ 12 tháng để trình Quốc hội theo quy định; đánh giá, làm rõ thêm tình hình, đặc điểm khiếu nại, tố cáo năm 2022; phân loại, làm rõ những việc mới phát sinh, những việc còn tồn đọng từ các năm trước, những tồn tại, hạn chế, vướng mắc, trách nhiệm và giải pháp xử lý trong thời gian tới. Ngành tòa án, kiểm sát cần có giải pháp giải quyết đơn đề nghị giám đốc thẩm, tái thẩm, phấn đấu đạt chỉ tiêu đề ra.