Có hay không việc "găm hàng" xăng dầu từ vĩ mô?

Nguồn cung không lúc nào thiếu

Trước tình trạng thiếu hụt xăng dầu hiện nay, ĐBQH Trần Quốc Tuấn (Trà Vinh) đề nghị Bộ trưởng Bộ Công thương có giải pháp căn cơ để giải quyết tình trạng nguồn cung xăng dầu thiếu hụt, khiến các doanh nghiệp bị lỗ, nhiều cửa hàng treo biển hết xăng chờ tăng giá.

Trả lời chất vấn này, Bộ trưởng Bộ Công thương Nguyễn Hồng Diên cho biết, giá xăng dầu thế giới tăng đột biến vì đứt gãy nguồn cung tại một số nước có sản lượng lớn, tác động từ cuộc xung đột Nga - Ukraine... Thị trường xăng dầu thế giới tăng với biên độ 40-60%. Cùng với đó, nguồn cung trong nước gặp khó khăn do Nhà máy Lọc dầu Nghi Sơn, cung ứng 35% số xăng dầu cả nước, giảm công suất. "Ba tháng qua, nhà máy này chỉ sản xuất được tối đa 80% công suất", Bộ trưởng nói.

Cùng với các giải pháp bình ổn thị trường trong nước, Bộ trưởng Nguyễn Hồng Diên nêu thực tế, tới giữa tháng 2 vừa qua nguồn cung xăng dầu trong nước đủ đáp ứng tới hết tháng 3. Cụ thể, tháng 2, tổng nguồn cung trong nước có khoảng 3 triệu m3, trong đó nguồn tồn dư là khoảng 1,2 triệu m3. "Nguồn cung không lúc nào thiếu". Khẳng định điều này, Bộ trưởng còn cho biết, thậm chí Bộ Công Thương "có kế hoạch, phân giao các doanh nghiệp tăng nhập khẩu lên gấp đôi sản lượng bình thường, 1 triệu m3 trở lên".

Về hoạt động thanh, kiểm tra, Bộ trưởng nêu rõ, công tác kiểm tra ở các địa phương, với sự kết hợp của Tổng cục Quản lý thị trường và Sở Công Thương các địa phương đạt được nhiều kết quả. Đến thời điểm này, toàn thị trường có 17 nghìn cửa hàng bán lẻ, trong đó lực lượng quản lý thị trường đã kiểm tra 16.800 cửa hàng. Cơ quan quản lý đã xử lý các cửa hàng bán lẻ vi phạm, chỉ chiếm rất ít với 211 cửa hàng. Cũng theo Bộ trưởng, có nhiều lý do dẫn đến việc nhiều cửa hàng dừng bán, có cửa hàng đóng cửa sửa chữa, có cửa hàng đã báo cáo việc dừng bán, nhưng cũng có những cây xăng cố tính "găm hàng", chờ nâng giá. "Việc cửa hàng đóng cửa, treo biển không có nguồn cung là có thực, dù chỉ là số ít, do họ nhận xăng dầu từ Nghi Sơn nhưng việc giảm công suất khiến nguồn cung bị thiếu hụt", Bộ trưởng nói.

"Tích cốc phòng cơ"

Phân tích vấn đề ở góc độ khác, ĐBQH Trần Văn Sáu (Đồng Tháp) nêu thực tế: Giá xăng dầu cơ sở trên thị trường thế giới ở kỳ điều hành giá gần đây có biến động khá lớn so với thời điểm đầu năm 2022, cụ thể từ từ 44 - 60,02%, nên cùng với biến động này, giá tại thị trường trong nước cũng tăng từ 24,91 - 39,56%. Quá trình điều hành xăng dầu như vậy có gì mâu thuẫn? Thiệt hại này do ai gánh chịu? - đại biểu đặt câu hỏi.

Trả lời về nguyên nhân giá xăng dầu trong nước có biên độ biến động thấp hơn so với giá cơ sở trên thị trường thế giới, Bộ trưởng Nguyễn Hồng Diên cho biết, trong thời gian qua, Bộ Công thương cùng với Bộ Tài chính, theo chức năng, nhiệm vụ của mình, đã sử dụng linh hoạt Quỹ Bình ổn giá xăng dầu. Khẳng định “nếu không trích từ Quỹ này từ 500 - 1.500 đồng/lít trong một kỳ điều hành thì không thể có giá thấp hơn giá thế giới”, Bộ trưởng lý giải, vì "thị trường trong nước và thị trường thế giới như bình thông nhau, để giảm biên độ biến động giá xăng dầu thời gian qua là nhờ Quỹ Bình ổn giá xăng dầu".

Cũng theo Bộ trưởng, trong bối cảnh thực hiện nền kinh tế thị trường có sự quản lý của Nhà nước, thì việc duy trì Quỹ bình ổn xăng dầu là vô cùng quan trọng, nhưng quỹ này có hạn, hiện còn khoảng trên dưới 600 nghìn tỷ đồng, trong khi đó có doanh nghiệp nhập khẩu âm quỹ này rất lớn. "Khi âm quỹ thì phải chấp nhận ghi nợ để sau này khi giá xăng dầu xuống lại tiếp tục trích lập, khi khó khăn phải bỏ ra dùng như câu nói của người xưa tích cốc phòng cơ”, Bộ trưởng khẳng định.

Trong trường hợp Quỹ bình ổn giá xăng dầu không còn nữa, Bộ trưởng Bộ Công thương cho biết, "hiện hai Bộ đã đề nghị Chính phủ và Chính phủ cũng đã xây dựng dự thảo Nghị quyết đề xuất Ủy ban Thường vụ Quốc hội về việc giảm thuế bảo vệ môi trường. Nhưng nếu khi giá thế giới tăng cao sẽ tiếp tục sử dụng các loại thuế, phí khác. Hết công cụ thuế, phí mà vẫn không ổn, trong khi giá thế giới cao thì giá trong nước cũng sẽ tăng cao". Tuy nhiên, Bộ trưởng Nguyễn Hồng Diên cũng nêu rõ, "để kìm giá, giữ chỉ số CPI, đối tượng dễ tổn thương không khó khăn hơn, thì các bộ ngành, cơ quan hữu quan sẽ đề nghị Chính phủ sử dụng các quỹ an sinh xã hội hỗ trợ từ ngân sách để hỗ trợ đối tượng yếu thế, với doanh nghiệp sử dụng nhiều xăng dầu".

Tranh luận với phần trả lời của Bộ trưởng, ĐBQH Nguyễn Thị Kim Bé (Kiên Giang) cho rằng, Bộ trưởng nói nguồn cung không thiếu, chúng ta sẽ tăng cường nhập khẩu. Nguồn cung phụ thuộc vào nước ngoài như vậy thì các nhà máy lọc dầu trong nước có vai trò như thế nào trong việc bình ổn giá xăng dầu, bảo đảm nguồn cung trong nước? Bên cạnh Quỹ Bình ổn giá xăng dầu, Bộ trưởng có giải pháp nào căn cơ hơn để quản lý số lượng xăng dầu đưa ra thị trường trong nước, giá cả trên thị trường?

Cùng mối quan tâm, ĐBQH Phạm Văn Hòa (Đồng Tháp) nêu thực tế: Khi hỏi các đại lý xăng dầu trên địa bàn thì được biết do nguồn cung của nhà điều hành ở cấp vĩ mô không đưa xuống, nên đại lý không có hàng để bán. Đại biểu đề nghị: Bộ trưởng cho biết có hay không việc "găm hàng" xăng dầu từ tuyến vĩ mô chứ không chỉ đại lý?

Giải đáp chất vấn của đại biểu Nguyễn Thị Kim Bé, Bộ trưởng Nguyễn Hồng Diên cho biết, vai trò của nhà máy lọc dầu trong nước hiện nay là “một ẩn số trong phương trình giải bài toán nguồn cung trong nước”. Việt Nam có thời điểm không có nhà máy lọc dầu nào nhưng trong nước vẫn không thiếu xăng dầu, các nước bên cạnh không có nhà máy lọc dầu cũng không thiếu. Trong khi đó, các nước có nhà máy lọc dầu thì cũng không có giá chênh lệch quá xa so với giá thế giới.

Cung cấp thông tin về hoạt động các nhà máy lọc dầu trong nước, Bộ trưởng cho biết, Việt Nam hiện có hai nhà máy lọc dầu lớn là Bình Sơn và Nghi Sơn. Nhà máy Bình Sơn do Tập đoàn Dầu khí Việt Nam (PVN) đầu tư hoạt động ổn định, công suất cung cấp 30-35% tổng lượng xăng dầu trong nước. Nghi Sơn là nhà máy liên doanh với đối tác nước ngoài thì hoạt động không hiệu quả.

Về vấn đề nội tại của Nhà máy lọc dầu Nghi Sơn, theo Bộ trưởng, “chủ yếu là vấn đề tài chính”. Tập đoàn Dầu khí Việt Nam với tư cách là một bên trong liên doanh, đã báo cáo vấn đề này với Ủy ban Quản lý vốn nhà nước tại doanh nghiệp. Tập đoàn này cũng đang phối hợp với các cơ quan chức năng để đấu tranh, yêu cầu hai liên doanh còn lại thực hiện đúng cam kết cung ứng dầu ra thị trường trong nước. Nguồn nguyên liệu đầu vào của Nghi Sơn là nhập hoàn toàn từ dầu thô của Kuwait, trong bối cảnh biến động giá, việc khan hiếm nguồn cung là không thể tránh. "Khi nào PVN cam kết chắc chắn trước Bộ Công thương rằng sản lượng lấy từ Nhà máy Nghi Sơn đảm bảo nguồn cung theo kế hoạch thì Bộ Công thương mới dừng nhập xăng dầu", Bộ trưởng nói.

Về hiện tượng thiếu xăng dầu đại biểu Phạm Văn Hòa nêu, Bộ trưởng một lần nữa nêu rõ, qua thanh tra 16.800 cửa hàng bán lẻ có 211 cửa hàng có hiện tượng đóng cửa, trong đó phần lớn đóng cửa do sự cố kỹ thuật. Về việc có hàng hay không, Bộ trưởng cũng cho rằng, “truy đến cùng thì các cửa hàng này nhận xăng dầu từ Nghi Sơn. Nghi Sơn dừng đột ngột thì các cửa hàng này cũng không dễ nhận xăng dầu từ các đơn vị cung cấp khác”. 
Cũng theo Bộ trưởng, Bộ Công thương đã chỉ đạo kịp thời chia sẻ nguồn cung từ các nhà cung ứng sử dụng hàng nhập của các đơn vị cung ứng khác, đồng thời, tiến hành thanh kiểm tra 33 đơn vị nhập khẩu xăng dầu, có kết quả bước đầu, song “chưa có đủ căn cứ, dữ liệu, thực hiện đủ các quy trình nên chưa báo cáo cụ thể được”. Nhưng tinh thần chung được “tư lệnh ngành” Công thương nhấn mạnh, đó là “nếu phát hiện doanh nghiệp đầu mối nào không thực hiện đúng chức năng sẽ xử lý theo quy định pháp luật, mà hình thức xử phạt cao nhất là rút giấy phép kinh doanh”. Bộ trưởng cũng khẳng định “không có hiện tượng găm hàng” từ vĩ mô như đại biểu Phạm Văn Hòa phản ánh.